10 Nisan 2015 tarihinde Ukrayna'da vefat etti.
Allah rahmet eylesin...
26 Nisan 2015 Pazar
Yükselecek Demirel
Muğla'da koruma savaşımının "diğer" yüzü
Muğla'nın adından, pek çok yazıda, ''az sayıda korunan kentlerimizden
biri'' diye bahsedilmekte.
Gerçekten de öyle. Kentteki sivil mimarlık örneklerinin tescil edildiği ve kentsel SİT alanının belirlenerek koruma imar planının uygulanmaya başlandığı 1978'lerden bu yana geçen yaklaşık on yıl içinde, belediye yönetiminin korumaya olan saygısı ve kent halkının da aynı saygıyı büyük ölçüde paylaşması sonucunda, Muğla bugün bir ''örnek'' olma durumuna geldi.
1978-1981 yılları arasında Belediye İmar Müdürlüğü görevini yürüten, daha sonra da, bir yandan serbest olarak mesleğini sürdürürken, diğer yandan da Muğla'daki koruma çalışmalarına aktif olarak katılan Oktay Ekinci, ''Yaşayan Muğla'' adlı kitabında, Muğla'yı ve koruma çalışmalarını yeterince tanıtmıştı. Ancak, konunun bir başka ve ''önemli'' yanı kamuoyunda pek bilinmiyordu.
Muğla'daki koruma çabaları da, -belediyenin olumlu tutumuna rağmen- pek öyle 'güllük-gülistanlık' bir ortam içinde yürümüyordu. Ülkenin her yerinde olduğu gibi, burada da, özellikle yap-satçı çevrelerden destek gören kesimler korumaya karşı çıkıyor ve zaman zaman da sertleşen dozlarda, bu çabaların üzerine gidiyorlardı. Yani, Muğla'da da, ''tarihi çevre ve mimari mirasın korunması'' için sürdürülen savaşım, bir noktadan sonra gelip, ''ilerici düşünceyle, tutucu çevrelerin arasındaki'', dünya görüşü farklılığından ve çıkar ilişkilerinden kaynaklanan tartışmalara dayanıyordu.
Nitekim, son günlerde bu "tartışma" yeniden şiddetlendi. Muğla'daki muhafazakâr çevrelerin yerel yayın organı olan Hamle gazetesi, tescili bir eski yapıyı satın aldıktan sonra, bu yapıyı yıkıp, yerine yeni bir bina inşa edebilmek için, ''tescilden düşürme'' isteğiyle Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Kurulu'na başvurdu. Kurul, bu talebi önce kabul etti; fakat daha sonra belediyenin yapı hakkındaki bilgileri kurula sunması üzerine, kararından vazgeçerek, tescili kaldırmadı.
Bu gelişme üzerine, "Milliyetçi-Medeniyetçi" Hamle gazetesinde, sahibi ve başyazarı Hüseyin Nizamoğlu'nun kaleminden, yeni çıkan yönetmeliklerde, "belediyeden yetkilerin alındığına" değinen ve böylece de Muğla'da "sit olayının çözüldüğünü" savunan bir makale yayınlandı. Kentte, korumaya -açık veya gizli- karşı çıkan gruplar, bu makaleye sarılarak, "SİT'in kalktığını ve kâbusun sona erdiğini" yaymaya başladılar.
Dedikoduların "gerçek gibi sanılmaya başlanması" tehlikesi üzerine de, bölgedeki demokratik çevrelerin yayın organı "Halkçı-Devrimci-Toplumcu" İlk Adım gazetesinde, Oktay Ekinci'nin kaleminden bir "karşı makale" yayınlandı. Böylece, "koruma" tartışması yeniden alevlendi ve karşılıklı birkaç yazıyla sürdü. Aşağıda, koruma için sürdürülen savaşımın, İstanbul'dan Muğla'ya kadar, hemen her yerde, aynı zamanda "tutucu düşünceyle ilerici düşünce" arasındaki bir savaşım olduğunu belgelemesi bakımından, Muğla'daki bu ilk gazetede arka arkaya çıkan makaleleri MİMARLIK okurlarına sunuyoruz. Konuya, "milliyetçi-medeniyetçi" çevrelerle, "halkçı-devrimci-toplumcu" çevrelerin nasıl yaklaştıklarım göstermesi açısından ilgiyle karşılanacağını umarak...
Sit olayı çözüldü sayılır
Hüseyin Nizamoğlu
Günümüze kadar belediye başkanlarının adeta öç alma veya fırsatını kollama, adam ayırt etme gibi tarafsızlıkla hiç ilgisi olmayan davranışlarından çok şükür ki vatandaşlar kurtulmuştur. 10 Aralık 1987 gün ve 19660 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan yönetmelikte belediyelerden hiç bahsedilmiyor. Valiler - Kaymakamlar yetkilidir. Bu yönetmeliği çıkaranları Allah, Türk milletinin başından eksik etmesin diyorum.
Hangi binalar sit sayılacaktır?
1-19. asırda inşa edilmiş olacak,
2- Korunması gerekli yerlerin içinde veya çevresinde ise (Eskihisar veya Bodrum Müzesi gibi),
3- 20. yüzyılda yapıldığı halde, İstiklâl Savaşı sırasında kullanılmış tarihi günlerin hatırasını taşıyan, Atatürk'ün ikamet ettiği veya Kuvayi Milliye Karargâhı gibi,
4- Gene 20. yüzyıl yapısı olmasına rağmen, Osmanlı ve Selçuklu mimari stilinde olanların dahi, Vakıflar Genel Müdürlüğü'nce daha evvelden korunuyorsa, eski eserler uzmanları ile vilâyeti temsil eden heyetlerin hem fikir olması şartı ile korunmaya alınabiliyor.
5- Korunmaya alınan yerler bundan böyle sözle korunmayıp, imarı devamlı yapılacaktır.
Yönetmelikte, kentsel sitler, arkeolojik sitler, tabii sitler olarak üç ana bölümde mütalaa edilecektir. Ayrıca tek yapılar olarak bahsi geçen bölümde ilk önce Vakıflar Genel Müdürlüğü bir görüş getirecektir. Eski Eserler Genel Müdürlüğü'nü de ilgilendirmiyorsa en yetkili makam valilik oluyor. Bir yer sit tescilli ise korunmasından valilik veya ilçelerde kaymakamlık sorumludur. Aynı şekilde eskiden sit olmuş ise, kaldırılması ve gerekenin yapılması valilik kanalı ile yürütülecektir. Yönetmeliği okuyunca, Muğla Belediyesi'nin hissiyatına dur denilmiştir. Öyle bir hissiyat ki, benim binam sit değildir diyen ve bunu Eski Eserler ve Kültür Varlıkları Yüksek Kurulu kararı ile ispat eden kuruluşa üç ayrı dava açılabilmiştir. Biz diyoruz ki, makamlar baki değildir. Asıl olan yetki dışı kalınca nasıl bir şahsiyet ortaya çıkacaktır, merak ediyoruz.
SİT olayı çözüldü sayılır
Oktay Ekinci
Bu yazımın başlığı, sayın Hüseyin Nizamoğlu'nun 23 Aralık 1987 günlü HAMLE gazetesindeki makalesinin başlığı ile aynıdır. Çünkü, gerçekten de son yasal düzenlemelerle "sit olayı çözüldü sayılır". Ancak bu "çözülme" sayın Nizamoğlu'nun dilediği yönde değil yani, Muğla'nın "yaşanılır bir kent olmasında" en önde gelen etmen olan ve tarihsel kişiliğini kimliğini oluşturan geleneksel mimarlık ürünlerinin "artık" kolayca yıkılabileceği yönünde değil, tam tersine bu eşsiz zenginliğin korunmasında nasıl bir yöntem izleneceği ve kimlerin, hangi kurumların yetkili ve sorumlu olacağının berraklaşması yönündedir.
Açayım: Sayın Nizamoğlu makalesinde, 10 Aralık 1987 günü Resmî Gazete'de yayımlanan yönetmelikten söz ederek, eski eser yapılar üzerinde bundan böyle belediyelerin yerine "Valiliğin yetkili olduğunu" ileri sürmekte, bundan hareketle de, "eskiden sit olan" yapıların "kaldırılması" ve "gerekenin yapılması" (yani yıkılmalarının kolaylaştığım "ima " etmektedir. Nitekim, bu yazıdan sonra şehirde, "sit kalkıyor" gibisinden birtakım da dedikodular dolaşmıştır. Üzülerek duyduğuma göre bazı "mimar"lar da bu dedikoduya katılarak, meslek onurlarını ve "varoluş nedenlerini" çiğ- neme pahasına, kültür mirasımızın hızla yokolmasına neden olan düşünceyi desteklemişlerdir. Üstelik, Mimar Sinan'ı ölümünün 400. yılında anmaya hazırlandığımız şu günlerde. Hemen belirtmeliyim ki, tarihi evlerimizin korunması konusunda -sayın Nizamoğlu'nun umduğunun aksine- Valiliğin de en az Belediye kadar duyarlı olduğuna ve olacağına inanıyorum. Çünkü, bu eserler, salt bu "beldenin" değil tüm ulusumuza ait kültür mirasımızın birer parçalarıdır, bu nedenle de sit alanlarına ve eski eser yapılara belediyeler sahip çıkmasalar bile, devleti en üst düzeyde temsil edenler sahip çıkarlar ve belediyelere de bu yönde uyarılar, hatta Kültür ve Turizm Müdürlükleri kanalıyla da denetlerler. Sayın Nizamoğlu'nun, Muğla Belediyesi'nce korunması yönünde gayret gösterilen yapıların yıkılabilmesi için, üzerlerindeki "eski eser" kayıtlarının kaldırılmasında "yetkilerin valiliklere geçmesini"ni bir "çö- züm" olarak göstermesi ve buna umut bağlaması şanssızlık olmuştur. Kaldı ki, sözü edilen yönetmelik ve buna bağlı en son yasal düzenlemelerin en önemli "yeniliği", yine sayın Nizamoğlu'nun savının tersine, BELEDİYELERİN DE KORUMA KARARLARINA KATILMALARI'dır. Eskiden, Anıtlar Yüksek Kurulu'nda, korumaya yönelik alınan kararları uygulamakla yükümlü olan kurumlar temsil edilmezlerdi. Yeni yasa ile olu- şan "Kültür ve Tabiat Varlıklarım Koruma Kurulları"nda ise; (ilgili genelge maddesini aynen alıyorum) "GÖRÜŞÜLECEK KONU BELEDİYE SINIRLARI İÇİNDEYSE BELEDİYE BAŞKANI VEYA TEKNİK TEMSİLCİSİ, DIŞINDA İSE İLGİLİ VALİLİKÇE SEÇİLECEK TEKNİK TEMSİLCİ" görev alacaklardır. Yani artık, yerel yönetimler, salt "karara körü körüne uyan" değil, "karara katılan" ve dolayısıyla kararları "inanarak" uygulayan kurumlar olmuşlardır. Daha açığı, belediye eskiden "yetki dışında" iken, bugün artık tam bir sorumluluk yükü altında yetkili kılınmıştır. Sayın Nizamoğlu'nun makalesi bilimsel olarak da yanlışlıklar içeriyor. Örneğin "hangi yapılar sit sayılacaktır" derken, bir yapının "sit " olamayacağım, ancak "eski eser" ya da "tescil edilmiş sivil mimarlık örneği bina" olabileceğini, çünkü "sit" kelimesinin "birçok yapıdan oluşan bir yerleşme" anlamına geldiğini, kökünün antik dönemlerdeki "site"lere (yani "kent" - lere) dayandığını, yasalarda da korumaya alman bir yapıya değil, bir bölgeye "sit " denildiğini bilemediğimde sergilemiş oluyor. Bilmemesi doğaldır. Çünkü kendisi mimar ya da bu konuda yetkin bir uzman değildir. Ancak "doğal olmayan" başında "milliyetçi-medeniyetçi" yazan bir gazetemizde, ulusal kültürümüzün yaşayan örnekleri olan eski eser binaların korunmasına karşı böylesine bir tepkinin gösterilmiş olmasıdır. Oysa ki bir ülkenin uygarlık (medeniyet) düzeyi, tarihsel-doğal ve kültürel değerlerine karşı gösterdiği saygıyla da ölçülür. Politikada, gerçekleri irdelemek yerine, "şanlı tarihimize" dört elle sarılmak, buna karşılık uygulamada, kişisel kazançlar uğruna tarihi değerleri yok etmek üzere çaba göstermek, hangisinde "içten olunduğu" konusunda insanı haklı bir şüpheye götürmektedir. Muğla Kentsel Sit Alanı'nın ve bu alan içinde özgün karakterleriyle yer alarak tarihsel dokuyu tamamlayan eski eser yapıların korunabilmeleri yö- nünden çabalarımızı sürdüreceğiz. Son yasal düzenlemelerle, bu çabaları- mızda izlenmesi gereken yol ve yöntemlerin neler olabileceği konusunda bugüne dek belirsiz kalmış bazı noktalar da "çözümlenmiştir". Konunun önemine ve ayrıntılarına gelecek yazılarımda tekrar değineceğim. Ancak, bitirmeden. 20/6/1987 günü Bodrum'da yapılan Yüksek Kurul toplantı- sında alınan Muğla ile ilgili 3371 sayılı kararı, "sit kalkıyor" dedikodusunu yayanların dikkatlerine sunmak istiyorum. Bu son toplantıda; "...Anıtlar Kurulu'nun kararı ile onaylanan Koruma amaçlı imar planlı hükümlerinin geçerli olduğuna... kentsel sınırlarının devamına... 189 adet taşınmazın korunmalarının devamına ayrıca bunlara ek olarak 6 adet yapının daha tescil edilmelerine... (ve yine eski duruma ek olarak) Saburhane meydanımn KORUNACAK MEYDAN olarak tesciline..." gibi kararlar verilmiştir. Kurulun aynı kararında yer alan son bir madde ise şöyledir: "...tescil kaydı kaldırılan 344 ada 7 ve 8 parsellerde bulunan taşınmazın yeniden incelenmesine..." Bu, "yeniden incelenmesine karar verilen" taşınmazın sahibi, "kurulun, kararını gözden geçirmesine neden olacak kadar " değerli bir yapıya sahip olmasından ötürü ne kadar övünse azdır. Elbette ki "milliyetçiliğinde" içten ise...
Nasıl bir "YENİ"?
Oktay Ekinci
Dostlar soruyorlar:
-SİT alanını bu kadar çok savunmak, bir noktadan sonra ''yeni''ye karşı çıkmak, yani, ilerlemeyi, çağdaşlaşmayı reddetmek olmuyor mu? " "Kırmamak" için devamını söylemiyorlar ama aslında sorulan şu oluyor: — "Gericilik olmuyor mu? " Soruyu tartışmadan önce, Sabahattin Kudret Aksal'in BİR SABAH UYANMAK adlı şiirinden bir bölümü birlikte okuyalım: Bir sabah ellerin cebinde çık evinden Ceketin iskemleye asılı kalsın Bekleyedursun dostun Kahvede Bugünlük vazgeç öyle dolaş çiçek kokan sokaklarında Güzel şehrinin (...) Özellikle son iki satırda "çiçek kokan sokaklar" ve "güzel şehir" deyince, yaşadığımız kentin nereleri gözlerimizin önüne geliyor? Eski evlerin bulunduğu sokaklar, mahalleler... değil mi? Beyaz badanalı tertemiz duvarların üzerinden sarkan asmalar, sizi dostlukla karşılayan kuzulu kapılar, perdeleri özenle bağlanmış küçük, sevimli pencereler, hem evi, hem de sokakta yürüyenleri bir ana gibi sarıp, sarmalayan, koruyan geniş ahşap saçaklar çağrıştırmıyor mu bu şiir? Yoksa, genzimizi yakan isli havasıyla, her an üzerimize hızla yaklaşan otomobilleriyle, gökyüzünü görebilmemiz için boynumuzu kırarcasına başımızı yukarı- ya kaldırtan tek düze apartmanlarıyla "yeni ve modern" mahalleler mi? Genel bir yaklaşım içinde, elbette ki, "yeni " dururken "eski"ye sarılmak tutuculuktur. Ancak; "yeni" , eğer "eskinin" güzelliklerini, insana değer veren özelliklerini alıp DAHA İLERİ BlR DÜZEYE getirebilmişse, gerçekten "yeni " olur ve ilerlemenin bir göstergesi kabul edilir. Ama, bugünkü pek çok örnekte gördüğümüz gibi, "daha yaşanılır bir çevre" yerine, insanı kendine "yabancılaştıran" ve eskisinden daha sağlıksız bir ortamda barınmaya mahkûm eden bir uygulama var ise, bunu "yenidir" diye mutlaka kabullenmek, "ilerlemeyi" değil, tersine "gerilemeyi" hoş görmek demektir. Çünkü, İLERİCİLİK ile GERİCİLİĞİN EN TEMEL ÖL- ÇÜTÜ "İNSANA, TOPLUMA OLAN SAYGI"dır. İnsan onuruna yakışır bir yaşamın koşullarını yaratmaktır. Sit alanı, bu anlamda, geçmişteki bu saygınm ve bu onurun bir ürünü olarak doğmuştur. Çünkü sit alanını, "tek amaçları kâr olanlar" değil, tek amaçları "yerleşik bir düzen içinde yaşamak isteyenler" kurmuşlardır. Bu "temel " nedenden ötürü de, sit alanındaki yapılar, kullanıcının öz kültürüne ve alışkanlıklarına göre biçimlenmişlerdir. "Daha pahalı satılma, öncelikle para kazandırma" hedefine göre değil. Aynı şekilde, sokaklar, meydancıklar, arastalar da "şehirlilerin" ortaklaşa yararlanabilecekleri şekil ve ölçülerde ortaya çıkmış, komşuluk ilişkileri "mahalleli dayanışması" içinde sürmüştür. Bugün bile, sit alanındaki bir sokağın iki ayrı başındaki evler arasında "komşuluk" kurumu hâlâ yaşamaktadır. Oysa ki "modern mahalleler de" , aynı apartmanda oturup, hiç görüşmeyen, dahası selamlaşmayan bir dolu insan bulunmaktadır. Kuşkusuz, bundan ötürü şöyle bir sonuca da ulaşmamak gerekir; " o halde, yeni kurulan mahalleler de aynen eskisi gibi yapılsın, evler de eskisi gibi olsan..." Bu "nostaljik" (geçmişe özlem duyan) mantık da, insanı "fes giyilsin, şalvar giyilsin, yerde oturup yemek yensin, haremlik-selamlık olsun.. " gibi gerçekten gerici bir tutuma itebilir. Bu noktada önemli olan, günümüzün çarpık ve çıkarcı kentleşmesine alternatif olarak salt "dünü " ve "geçmişi" görmek değil, kültür mirasımızın -yinelemiş oluyorum- İNSANA VE TOPLUMA DEĞER VEREN ÖZELLİKLERİNİ ALIP, bu yö- nünün yaşatılmasıyla daha çağdaş ve bugünün gereksinmelerine de cevap verecek ç#?ıjmlemelere ulaşılmasıdır. Yani, güncel deyimiyle, "geçmişten ders almak"tır. Geçmişi taklit etmek değil. Bir sabah (veya bizim yaptığımız gibi gece), evinizden çıkın, sit alanındaki sokaklarda şöyle bir dolaşın, hak vereceksiniz.
Hangi yapı ve hangi belediye
Hüseyin Nizamoğlu
13 Ocak -1987- tarihli llkadım'da benim yazıma cevap niteliğinde sayın mimar Oktay Ekinci'nin yazısı çıktı. Benim yazımın da, onun yazısı- nın da başlığı aynı. SİT OLAYI ÇÖZÜLDÜ SAYILIR. Evvela şunu belirtmeliyim ki, sayın Ekinci, yayımlanan yönetmelikteki hükümleri kendi inanana göre yorumlamaktadır. Muğla'mızda bir SİT alanı vardır. Ayrıca, korunması gereken binalar da mevcuttur. Ancak, bir zamanlar SİT damgası haksız yere vurulan birçok binanın da SİT durumları kaldırılacaktır. Buna ne sayın Ekinci'nin ne de belediye başkamnın gücü yetmeyecektir. Çünkü bazı binalar var ki benzeri eş, dost, akraba binaları SİT dışı bırakılmıştır. Bu kadar hissi ve bilinçsiz ellere düşen bu işlem elbette bozulacaktır. Türk büyüklerinin portrelerini mahzenlerde çürümeye terk eden fikir, nasıl oluyor da milliyetçilik ile tarihin bir bölümünü korumayı denk tutuyorlar? Gazi Osman Paşa Marşı'nı, 27 Mayıs türküsü haline getiren zihniyet mi bizim muazzam tarihimizi koruyacak? Saburhane meydam ile şaraphaneyi dillerine dolayıp kaldılar. Türk ve Müslüman geleneklerinde mezar taşları gibi meydanları mı var? Yoksa şarap içme veya üretme geleneğimiz mi var? Korumaya alınan semtteki, Muğla dili ile gavur yapıları mı bizim tarihimizdir? Saburhane Camisi vakıflar tarafından korumaya alınması gerekir. Hemen onun yanındaki milli ve dini törenlerin yapıldığı meydan nasıl olur da antik mezarlık olur? Bir festival düzenleniyor, Muğla bacası mimari özelliği bakımından amblem olarak kabul ediliyor. Çok yerindedir. Çünkü o baca ki, tarihimizi simgeler. Ama diğer birçok ilave ve işgüzarlık çok bilmişlerin işi değil de nedir? Yeni yönetmelikte vali yetkilidir diyorum. Sayın Ekinci ise Belediye yetkilidir demiyor da, müşterek sorumludur diyor, öyle olduğunu kabul etsek bile, bu komisyona vali orada iken Belediye Reisi başkan olur mu? Başka türlü sorulabilir. Vali mi, Belediye Başkanını görevden alabilir, yoksa tersi mi olur? Görüldüğü gibi bu iş bitmiştir. Tarihi olanları hep birlikte koruyacağız, eğer değilse de en kısa yoldan vatandaşın yakasını bırakacağız efendim. Bizim binaya gelince, sayın Oktay Ekinci, Bodrum'daki Anıtlar Kurulu kararını bize hatırlatıyor. Bizim bina için yeniden incelenecek denilmiştir diyerek eğer milliyetçiliğinizde samimi iseniz diyor, böyle bir binaya sahip olduğunuz için şanslısınız diyor. Bizim bina, tarihi olduğu için değil, birilerinin inadına şinıHüik kurban seçildi. Ama eğer mimari tarif veya adı geçen korunması gereken binalar hep böyle ise size mimar diplomasını verenlere ne demeli bilmem ki? Mimarlar Odası'nın seçimi yapılmıştır. Şu anda kimlerin seçildiğini bilmiyorum. Eğer sakallıların elinde kalacaksa batsın bu ülke iyi mi? Ben Milliyetçiyim, tarihime sadıkım. Amma gavur yapılarına ille de benim diyemem, tarihim ile hiçir ilgisi olmayan, atalarımın mimarisi ile de hiç ilgisi olmayan yapılara sahip çıkamam. Çünkü inançlarıma terstir.
ODTÜ'ne ve Bölge Kurulu'na teşekkürler
Oktay Ekinci
Postacı ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dekanlığı'nın mektubunu getirdiği sırada, 22 Ocak tarihli HAMLE'yi okuyordum. Sayın Nizamoğlu, yeni aldıkları evin, "korunması gerekli bir kültür varlığı olmasından ötürü övünmeleri gerektiğini" söylememe oldukça içerlemiş olacak ki "eleştiri sınırlarını aşan" cümleler kullanmıştı. Örneğin, şöyle diyordu: "...Korunması gereken binalar hep böyle ise size mimar diploması verenlere ne demeli bilmem ki?" Düşündüm. Tekrar bir yanıt vermeli mi? Yoksa, artık değerlendirmeyi okuyuculara mı bırakmalı? Nizamoğlu bu sözü ile, salt bize değil, aynı zamanda Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Kurulu'ndaki profesörlere, doçentlere ve diğer uzmanlara da "diploma verenlere" dil uzattığının farkında mıydı? Çünkü, binasına "eski eserdir" kaydını koyan biz değildik, kurul üyeleriydi. Dahası Anıtlar Yüksek Kurulu'nda, "bize diploma verenlerd e bulunuyordu... Nizamoğlu, binasını yıkamadı diye bilim ve kültü- re göstermesi gereken saygıyı nasıl da bir kenara bırakmıştı. İşte "Türkiye gerçeği"!.. istanbul'da nasılsa Muğla'da da aym gerçek yaşanıyor. Bir bilim yuvamız, mimari mirasımızın korunması yönündeki çabaları- mızdan ötürü, "jürilerine katılmaya" çağırarak bizleri onurlandırıyor, beri yanda ise, bir "milliyetçi" gazetenin "Muğlalı" başyazarı, bu çabaları- mızdan rahatsız olup, "bize diploma verenlere" söylenecek kadar hırçınlaşabiliyordu. Böylece de, tarihsel ve doğal çevrelerimizin hızla yok edilmesinden hangi çevrelerin sorumlu olduğu da açıkça ortaya çıkıyordu. Sözde "tarihe saygılı" olan, ama, iş çıkarlarına gelip dayandığında, bilime ve diplomalara saldırmaktan bir an bile geri durmayan çevrelerdi bunlar. ODTÜ'nün çağrısı, Nizamoğlu'na yeterli bir yanıttı. En iyisi O'nu HAMLE okuyucularıyla baş başa bırakıp, koşarak ODTÜ'ne gitmek ve "koruma nöbetini bizlerden devralacak olan" öğrencilerin Muğla'yı daha iyi tanımalarına yardımcı olmaktı. Öyle yaptık. Ankara'nın yolunu tuttuk. * * * ODTÜ Mimarlık Fakültesi'nin stüdyo salonundayız. Dört duvarı boydan boya Muğla projeleri işgal etmiş. Geçtiğimiz Ekim ayında gelerek bir hafta süreyle SİT alanında araştırma yapan öğrenciler, yaklaşık üç aylık geceli-gündüzlü çalışmalarıyla ortaya çıkardıkları çizimleri haklı bir gururla sergiliyorlar. İşte Şeyh Camii sokak 2% ve 30 parseldeki "Hacı Hamzalar" evi. Kuzulu kapısı, hayatı, verendası, sofası, baş odası, havuzu, saçakları, bacaları, tavan süslemeleri, oymalı kapıları, dolapları, elmalıkları, ocakları ve hatta "deve damı " ile bir anıt gibi ODTÜ'de başköşeye kurulmuş. Kendisini sayanlar ve koruyanlara teşekkür ediyor. İşte "dibektaşı bölgesi". SİT alanının Tüccar Hoca Mescidi ile İskender Çıkmazı arasında kalan kesimi. Evleri, sokakları, avluları ve hatta bu bölgede yaşayanların gelir durumları, yaş ortalamaları, kiracı ya da ev sahibi olmaları, işleri, meslekleri ve tüm özellikleri ile akademik araştırmanın merceği altına alınmış. Bu bölgede, "bizi çıkar çevrelerinin yıkımlarından koruyun" dercesine kendini bilimin kucağına emanet etmiş. Öğrenciler, iki gün boyunca, SİT bölgesinin ve mimarlık mirasımızın en değerli örnekleri olan evlerin nasıl korunacağını konu alan projelerini anlattılar. Biz de, Muğla'mn koşulları içerisinde, bu projelerin, nasıl gerçek- çi olabileceğini onlara anlattık. Deneyimlerimizi aktardık. Hocalarının "genel" yaklaşımlarına, Muğla'ya has "özel " durumları ekledik. Ve sonuçta, iki gün boyunca "yıkıcı düşüncelere karşı" Muğla'mn korunmasında ne gibi önlemler alınabileceğini tartıştık, öğrenciler ise, gerek hocalarından, gerekse bizden "geçer not " aldılar. Aslında, çalışma bölgesi olarak Muğ- la'yı seçmelerinden ötürü, daha başlangıçta bizden "geçer not " almışlardı bile... * * * Muğla'yı ODTÜ duvarlarında bırakıp döndüğümüzde, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Bölge Kurulu üyeleri de Muğla'ya gelmişlerdi. SİT Alanının ve Karabağlar'ın daha etkili olarak nasıl korunabileceği konusunda, "yerinde inceleme yapmayı" ve gündemlerindeki Muğla konularım belediye ile görüşüp "yerinde" bakarak karara bağlamayı uygun görmüşlerdi. Bu, yeni yasayla oluşan kurulun henüz 2. toplantısıydı. Bir hafta önceki ilk toplantıda Muğla konuları öne alınmış, ikinci buluşmada ise Muğ- la'ya gelinmeye karar verilmişti. Ankara yorgunluğunu atmadan, kurul üyeleriyle de Muğla'daki mimari zenginliğin ve SİT'in korunması ile ilgili sorunları görüştük. Çabalarımızı aktardık, destek verecekleri konuları belirledik. Sonuçta, onlar da, bu tarihi kentin "sahipsiz olmadığım" bir kez daha gördüler ve içleri rahat ederek İzmir'e döndüler.
Gerçekten de öyle. Kentteki sivil mimarlık örneklerinin tescil edildiği ve kentsel SİT alanının belirlenerek koruma imar planının uygulanmaya başlandığı 1978'lerden bu yana geçen yaklaşık on yıl içinde, belediye yönetiminin korumaya olan saygısı ve kent halkının da aynı saygıyı büyük ölçüde paylaşması sonucunda, Muğla bugün bir ''örnek'' olma durumuna geldi.
1978-1981 yılları arasında Belediye İmar Müdürlüğü görevini yürüten, daha sonra da, bir yandan serbest olarak mesleğini sürdürürken, diğer yandan da Muğla'daki koruma çalışmalarına aktif olarak katılan Oktay Ekinci, ''Yaşayan Muğla'' adlı kitabında, Muğla'yı ve koruma çalışmalarını yeterince tanıtmıştı. Ancak, konunun bir başka ve ''önemli'' yanı kamuoyunda pek bilinmiyordu.
Muğla'daki koruma çabaları da, -belediyenin olumlu tutumuna rağmen- pek öyle 'güllük-gülistanlık' bir ortam içinde yürümüyordu. Ülkenin her yerinde olduğu gibi, burada da, özellikle yap-satçı çevrelerden destek gören kesimler korumaya karşı çıkıyor ve zaman zaman da sertleşen dozlarda, bu çabaların üzerine gidiyorlardı. Yani, Muğla'da da, ''tarihi çevre ve mimari mirasın korunması'' için sürdürülen savaşım, bir noktadan sonra gelip, ''ilerici düşünceyle, tutucu çevrelerin arasındaki'', dünya görüşü farklılığından ve çıkar ilişkilerinden kaynaklanan tartışmalara dayanıyordu.
Nitekim, son günlerde bu "tartışma" yeniden şiddetlendi. Muğla'daki muhafazakâr çevrelerin yerel yayın organı olan Hamle gazetesi, tescili bir eski yapıyı satın aldıktan sonra, bu yapıyı yıkıp, yerine yeni bir bina inşa edebilmek için, ''tescilden düşürme'' isteğiyle Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Kurulu'na başvurdu. Kurul, bu talebi önce kabul etti; fakat daha sonra belediyenin yapı hakkındaki bilgileri kurula sunması üzerine, kararından vazgeçerek, tescili kaldırmadı.
Bu gelişme üzerine, "Milliyetçi-Medeniyetçi" Hamle gazetesinde, sahibi ve başyazarı Hüseyin Nizamoğlu'nun kaleminden, yeni çıkan yönetmeliklerde, "belediyeden yetkilerin alındığına" değinen ve böylece de Muğla'da "sit olayının çözüldüğünü" savunan bir makale yayınlandı. Kentte, korumaya -açık veya gizli- karşı çıkan gruplar, bu makaleye sarılarak, "SİT'in kalktığını ve kâbusun sona erdiğini" yaymaya başladılar.
Dedikoduların "gerçek gibi sanılmaya başlanması" tehlikesi üzerine de, bölgedeki demokratik çevrelerin yayın organı "Halkçı-Devrimci-Toplumcu" İlk Adım gazetesinde, Oktay Ekinci'nin kaleminden bir "karşı makale" yayınlandı. Böylece, "koruma" tartışması yeniden alevlendi ve karşılıklı birkaç yazıyla sürdü. Aşağıda, koruma için sürdürülen savaşımın, İstanbul'dan Muğla'ya kadar, hemen her yerde, aynı zamanda "tutucu düşünceyle ilerici düşünce" arasındaki bir savaşım olduğunu belgelemesi bakımından, Muğla'daki bu ilk gazetede arka arkaya çıkan makaleleri MİMARLIK okurlarına sunuyoruz. Konuya, "milliyetçi-medeniyetçi" çevrelerle, "halkçı-devrimci-toplumcu" çevrelerin nasıl yaklaştıklarım göstermesi açısından ilgiyle karşılanacağını umarak...
Sit olayı çözüldü sayılır
Hüseyin Nizamoğlu
Günümüze kadar belediye başkanlarının adeta öç alma veya fırsatını kollama, adam ayırt etme gibi tarafsızlıkla hiç ilgisi olmayan davranışlarından çok şükür ki vatandaşlar kurtulmuştur. 10 Aralık 1987 gün ve 19660 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan yönetmelikte belediyelerden hiç bahsedilmiyor. Valiler - Kaymakamlar yetkilidir. Bu yönetmeliği çıkaranları Allah, Türk milletinin başından eksik etmesin diyorum.
Hangi binalar sit sayılacaktır?
1-19. asırda inşa edilmiş olacak,
2- Korunması gerekli yerlerin içinde veya çevresinde ise (Eskihisar veya Bodrum Müzesi gibi),
3- 20. yüzyılda yapıldığı halde, İstiklâl Savaşı sırasında kullanılmış tarihi günlerin hatırasını taşıyan, Atatürk'ün ikamet ettiği veya Kuvayi Milliye Karargâhı gibi,
4- Gene 20. yüzyıl yapısı olmasına rağmen, Osmanlı ve Selçuklu mimari stilinde olanların dahi, Vakıflar Genel Müdürlüğü'nce daha evvelden korunuyorsa, eski eserler uzmanları ile vilâyeti temsil eden heyetlerin hem fikir olması şartı ile korunmaya alınabiliyor.
5- Korunmaya alınan yerler bundan böyle sözle korunmayıp, imarı devamlı yapılacaktır.
Yönetmelikte, kentsel sitler, arkeolojik sitler, tabii sitler olarak üç ana bölümde mütalaa edilecektir. Ayrıca tek yapılar olarak bahsi geçen bölümde ilk önce Vakıflar Genel Müdürlüğü bir görüş getirecektir. Eski Eserler Genel Müdürlüğü'nü de ilgilendirmiyorsa en yetkili makam valilik oluyor. Bir yer sit tescilli ise korunmasından valilik veya ilçelerde kaymakamlık sorumludur. Aynı şekilde eskiden sit olmuş ise, kaldırılması ve gerekenin yapılması valilik kanalı ile yürütülecektir. Yönetmeliği okuyunca, Muğla Belediyesi'nin hissiyatına dur denilmiştir. Öyle bir hissiyat ki, benim binam sit değildir diyen ve bunu Eski Eserler ve Kültür Varlıkları Yüksek Kurulu kararı ile ispat eden kuruluşa üç ayrı dava açılabilmiştir. Biz diyoruz ki, makamlar baki değildir. Asıl olan yetki dışı kalınca nasıl bir şahsiyet ortaya çıkacaktır, merak ediyoruz.
SİT olayı çözüldü sayılır
Oktay Ekinci
Bu yazımın başlığı, sayın Hüseyin Nizamoğlu'nun 23 Aralık 1987 günlü HAMLE gazetesindeki makalesinin başlığı ile aynıdır. Çünkü, gerçekten de son yasal düzenlemelerle "sit olayı çözüldü sayılır". Ancak bu "çözülme" sayın Nizamoğlu'nun dilediği yönde değil yani, Muğla'nın "yaşanılır bir kent olmasında" en önde gelen etmen olan ve tarihsel kişiliğini kimliğini oluşturan geleneksel mimarlık ürünlerinin "artık" kolayca yıkılabileceği yönünde değil, tam tersine bu eşsiz zenginliğin korunmasında nasıl bir yöntem izleneceği ve kimlerin, hangi kurumların yetkili ve sorumlu olacağının berraklaşması yönündedir.
Açayım: Sayın Nizamoğlu makalesinde, 10 Aralık 1987 günü Resmî Gazete'de yayımlanan yönetmelikten söz ederek, eski eser yapılar üzerinde bundan böyle belediyelerin yerine "Valiliğin yetkili olduğunu" ileri sürmekte, bundan hareketle de, "eskiden sit olan" yapıların "kaldırılması" ve "gerekenin yapılması" (yani yıkılmalarının kolaylaştığım "ima " etmektedir. Nitekim, bu yazıdan sonra şehirde, "sit kalkıyor" gibisinden birtakım da dedikodular dolaşmıştır. Üzülerek duyduğuma göre bazı "mimar"lar da bu dedikoduya katılarak, meslek onurlarını ve "varoluş nedenlerini" çiğ- neme pahasına, kültür mirasımızın hızla yokolmasına neden olan düşünceyi desteklemişlerdir. Üstelik, Mimar Sinan'ı ölümünün 400. yılında anmaya hazırlandığımız şu günlerde. Hemen belirtmeliyim ki, tarihi evlerimizin korunması konusunda -sayın Nizamoğlu'nun umduğunun aksine- Valiliğin de en az Belediye kadar duyarlı olduğuna ve olacağına inanıyorum. Çünkü, bu eserler, salt bu "beldenin" değil tüm ulusumuza ait kültür mirasımızın birer parçalarıdır, bu nedenle de sit alanlarına ve eski eser yapılara belediyeler sahip çıkmasalar bile, devleti en üst düzeyde temsil edenler sahip çıkarlar ve belediyelere de bu yönde uyarılar, hatta Kültür ve Turizm Müdürlükleri kanalıyla da denetlerler. Sayın Nizamoğlu'nun, Muğla Belediyesi'nce korunması yönünde gayret gösterilen yapıların yıkılabilmesi için, üzerlerindeki "eski eser" kayıtlarının kaldırılmasında "yetkilerin valiliklere geçmesini"ni bir "çö- züm" olarak göstermesi ve buna umut bağlaması şanssızlık olmuştur. Kaldı ki, sözü edilen yönetmelik ve buna bağlı en son yasal düzenlemelerin en önemli "yeniliği", yine sayın Nizamoğlu'nun savının tersine, BELEDİYELERİN DE KORUMA KARARLARINA KATILMALARI'dır. Eskiden, Anıtlar Yüksek Kurulu'nda, korumaya yönelik alınan kararları uygulamakla yükümlü olan kurumlar temsil edilmezlerdi. Yeni yasa ile olu- şan "Kültür ve Tabiat Varlıklarım Koruma Kurulları"nda ise; (ilgili genelge maddesini aynen alıyorum) "GÖRÜŞÜLECEK KONU BELEDİYE SINIRLARI İÇİNDEYSE BELEDİYE BAŞKANI VEYA TEKNİK TEMSİLCİSİ, DIŞINDA İSE İLGİLİ VALİLİKÇE SEÇİLECEK TEKNİK TEMSİLCİ" görev alacaklardır. Yani artık, yerel yönetimler, salt "karara körü körüne uyan" değil, "karara katılan" ve dolayısıyla kararları "inanarak" uygulayan kurumlar olmuşlardır. Daha açığı, belediye eskiden "yetki dışında" iken, bugün artık tam bir sorumluluk yükü altında yetkili kılınmıştır. Sayın Nizamoğlu'nun makalesi bilimsel olarak da yanlışlıklar içeriyor. Örneğin "hangi yapılar sit sayılacaktır" derken, bir yapının "sit " olamayacağım, ancak "eski eser" ya da "tescil edilmiş sivil mimarlık örneği bina" olabileceğini, çünkü "sit" kelimesinin "birçok yapıdan oluşan bir yerleşme" anlamına geldiğini, kökünün antik dönemlerdeki "site"lere (yani "kent" - lere) dayandığını, yasalarda da korumaya alman bir yapıya değil, bir bölgeye "sit " denildiğini bilemediğimde sergilemiş oluyor. Bilmemesi doğaldır. Çünkü kendisi mimar ya da bu konuda yetkin bir uzman değildir. Ancak "doğal olmayan" başında "milliyetçi-medeniyetçi" yazan bir gazetemizde, ulusal kültürümüzün yaşayan örnekleri olan eski eser binaların korunmasına karşı böylesine bir tepkinin gösterilmiş olmasıdır. Oysa ki bir ülkenin uygarlık (medeniyet) düzeyi, tarihsel-doğal ve kültürel değerlerine karşı gösterdiği saygıyla da ölçülür. Politikada, gerçekleri irdelemek yerine, "şanlı tarihimize" dört elle sarılmak, buna karşılık uygulamada, kişisel kazançlar uğruna tarihi değerleri yok etmek üzere çaba göstermek, hangisinde "içten olunduğu" konusunda insanı haklı bir şüpheye götürmektedir. Muğla Kentsel Sit Alanı'nın ve bu alan içinde özgün karakterleriyle yer alarak tarihsel dokuyu tamamlayan eski eser yapıların korunabilmeleri yö- nünden çabalarımızı sürdüreceğiz. Son yasal düzenlemelerle, bu çabaları- mızda izlenmesi gereken yol ve yöntemlerin neler olabileceği konusunda bugüne dek belirsiz kalmış bazı noktalar da "çözümlenmiştir". Konunun önemine ve ayrıntılarına gelecek yazılarımda tekrar değineceğim. Ancak, bitirmeden. 20/6/1987 günü Bodrum'da yapılan Yüksek Kurul toplantı- sında alınan Muğla ile ilgili 3371 sayılı kararı, "sit kalkıyor" dedikodusunu yayanların dikkatlerine sunmak istiyorum. Bu son toplantıda; "...Anıtlar Kurulu'nun kararı ile onaylanan Koruma amaçlı imar planlı hükümlerinin geçerli olduğuna... kentsel sınırlarının devamına... 189 adet taşınmazın korunmalarının devamına ayrıca bunlara ek olarak 6 adet yapının daha tescil edilmelerine... (ve yine eski duruma ek olarak) Saburhane meydanımn KORUNACAK MEYDAN olarak tesciline..." gibi kararlar verilmiştir. Kurulun aynı kararında yer alan son bir madde ise şöyledir: "...tescil kaydı kaldırılan 344 ada 7 ve 8 parsellerde bulunan taşınmazın yeniden incelenmesine..." Bu, "yeniden incelenmesine karar verilen" taşınmazın sahibi, "kurulun, kararını gözden geçirmesine neden olacak kadar " değerli bir yapıya sahip olmasından ötürü ne kadar övünse azdır. Elbette ki "milliyetçiliğinde" içten ise...
Nasıl bir "YENİ"?
Oktay Ekinci
Dostlar soruyorlar:
-SİT alanını bu kadar çok savunmak, bir noktadan sonra ''yeni''ye karşı çıkmak, yani, ilerlemeyi, çağdaşlaşmayı reddetmek olmuyor mu? " "Kırmamak" için devamını söylemiyorlar ama aslında sorulan şu oluyor: — "Gericilik olmuyor mu? " Soruyu tartışmadan önce, Sabahattin Kudret Aksal'in BİR SABAH UYANMAK adlı şiirinden bir bölümü birlikte okuyalım: Bir sabah ellerin cebinde çık evinden Ceketin iskemleye asılı kalsın Bekleyedursun dostun Kahvede Bugünlük vazgeç öyle dolaş çiçek kokan sokaklarında Güzel şehrinin (...) Özellikle son iki satırda "çiçek kokan sokaklar" ve "güzel şehir" deyince, yaşadığımız kentin nereleri gözlerimizin önüne geliyor? Eski evlerin bulunduğu sokaklar, mahalleler... değil mi? Beyaz badanalı tertemiz duvarların üzerinden sarkan asmalar, sizi dostlukla karşılayan kuzulu kapılar, perdeleri özenle bağlanmış küçük, sevimli pencereler, hem evi, hem de sokakta yürüyenleri bir ana gibi sarıp, sarmalayan, koruyan geniş ahşap saçaklar çağrıştırmıyor mu bu şiir? Yoksa, genzimizi yakan isli havasıyla, her an üzerimize hızla yaklaşan otomobilleriyle, gökyüzünü görebilmemiz için boynumuzu kırarcasına başımızı yukarı- ya kaldırtan tek düze apartmanlarıyla "yeni ve modern" mahalleler mi? Genel bir yaklaşım içinde, elbette ki, "yeni " dururken "eski"ye sarılmak tutuculuktur. Ancak; "yeni" , eğer "eskinin" güzelliklerini, insana değer veren özelliklerini alıp DAHA İLERİ BlR DÜZEYE getirebilmişse, gerçekten "yeni " olur ve ilerlemenin bir göstergesi kabul edilir. Ama, bugünkü pek çok örnekte gördüğümüz gibi, "daha yaşanılır bir çevre" yerine, insanı kendine "yabancılaştıran" ve eskisinden daha sağlıksız bir ortamda barınmaya mahkûm eden bir uygulama var ise, bunu "yenidir" diye mutlaka kabullenmek, "ilerlemeyi" değil, tersine "gerilemeyi" hoş görmek demektir. Çünkü, İLERİCİLİK ile GERİCİLİĞİN EN TEMEL ÖL- ÇÜTÜ "İNSANA, TOPLUMA OLAN SAYGI"dır. İnsan onuruna yakışır bir yaşamın koşullarını yaratmaktır. Sit alanı, bu anlamda, geçmişteki bu saygınm ve bu onurun bir ürünü olarak doğmuştur. Çünkü sit alanını, "tek amaçları kâr olanlar" değil, tek amaçları "yerleşik bir düzen içinde yaşamak isteyenler" kurmuşlardır. Bu "temel " nedenden ötürü de, sit alanındaki yapılar, kullanıcının öz kültürüne ve alışkanlıklarına göre biçimlenmişlerdir. "Daha pahalı satılma, öncelikle para kazandırma" hedefine göre değil. Aynı şekilde, sokaklar, meydancıklar, arastalar da "şehirlilerin" ortaklaşa yararlanabilecekleri şekil ve ölçülerde ortaya çıkmış, komşuluk ilişkileri "mahalleli dayanışması" içinde sürmüştür. Bugün bile, sit alanındaki bir sokağın iki ayrı başındaki evler arasında "komşuluk" kurumu hâlâ yaşamaktadır. Oysa ki "modern mahalleler de" , aynı apartmanda oturup, hiç görüşmeyen, dahası selamlaşmayan bir dolu insan bulunmaktadır. Kuşkusuz, bundan ötürü şöyle bir sonuca da ulaşmamak gerekir; " o halde, yeni kurulan mahalleler de aynen eskisi gibi yapılsın, evler de eskisi gibi olsan..." Bu "nostaljik" (geçmişe özlem duyan) mantık da, insanı "fes giyilsin, şalvar giyilsin, yerde oturup yemek yensin, haremlik-selamlık olsun.. " gibi gerçekten gerici bir tutuma itebilir. Bu noktada önemli olan, günümüzün çarpık ve çıkarcı kentleşmesine alternatif olarak salt "dünü " ve "geçmişi" görmek değil, kültür mirasımızın -yinelemiş oluyorum- İNSANA VE TOPLUMA DEĞER VEREN ÖZELLİKLERİNİ ALIP, bu yö- nünün yaşatılmasıyla daha çağdaş ve bugünün gereksinmelerine de cevap verecek ç#?ıjmlemelere ulaşılmasıdır. Yani, güncel deyimiyle, "geçmişten ders almak"tır. Geçmişi taklit etmek değil. Bir sabah (veya bizim yaptığımız gibi gece), evinizden çıkın, sit alanındaki sokaklarda şöyle bir dolaşın, hak vereceksiniz.
Hangi yapı ve hangi belediye
Hüseyin Nizamoğlu
13 Ocak -1987- tarihli llkadım'da benim yazıma cevap niteliğinde sayın mimar Oktay Ekinci'nin yazısı çıktı. Benim yazımın da, onun yazısı- nın da başlığı aynı. SİT OLAYI ÇÖZÜLDÜ SAYILIR. Evvela şunu belirtmeliyim ki, sayın Ekinci, yayımlanan yönetmelikteki hükümleri kendi inanana göre yorumlamaktadır. Muğla'mızda bir SİT alanı vardır. Ayrıca, korunması gereken binalar da mevcuttur. Ancak, bir zamanlar SİT damgası haksız yere vurulan birçok binanın da SİT durumları kaldırılacaktır. Buna ne sayın Ekinci'nin ne de belediye başkamnın gücü yetmeyecektir. Çünkü bazı binalar var ki benzeri eş, dost, akraba binaları SİT dışı bırakılmıştır. Bu kadar hissi ve bilinçsiz ellere düşen bu işlem elbette bozulacaktır. Türk büyüklerinin portrelerini mahzenlerde çürümeye terk eden fikir, nasıl oluyor da milliyetçilik ile tarihin bir bölümünü korumayı denk tutuyorlar? Gazi Osman Paşa Marşı'nı, 27 Mayıs türküsü haline getiren zihniyet mi bizim muazzam tarihimizi koruyacak? Saburhane meydam ile şaraphaneyi dillerine dolayıp kaldılar. Türk ve Müslüman geleneklerinde mezar taşları gibi meydanları mı var? Yoksa şarap içme veya üretme geleneğimiz mi var? Korumaya alınan semtteki, Muğla dili ile gavur yapıları mı bizim tarihimizdir? Saburhane Camisi vakıflar tarafından korumaya alınması gerekir. Hemen onun yanındaki milli ve dini törenlerin yapıldığı meydan nasıl olur da antik mezarlık olur? Bir festival düzenleniyor, Muğla bacası mimari özelliği bakımından amblem olarak kabul ediliyor. Çok yerindedir. Çünkü o baca ki, tarihimizi simgeler. Ama diğer birçok ilave ve işgüzarlık çok bilmişlerin işi değil de nedir? Yeni yönetmelikte vali yetkilidir diyorum. Sayın Ekinci ise Belediye yetkilidir demiyor da, müşterek sorumludur diyor, öyle olduğunu kabul etsek bile, bu komisyona vali orada iken Belediye Reisi başkan olur mu? Başka türlü sorulabilir. Vali mi, Belediye Başkanını görevden alabilir, yoksa tersi mi olur? Görüldüğü gibi bu iş bitmiştir. Tarihi olanları hep birlikte koruyacağız, eğer değilse de en kısa yoldan vatandaşın yakasını bırakacağız efendim. Bizim binaya gelince, sayın Oktay Ekinci, Bodrum'daki Anıtlar Kurulu kararını bize hatırlatıyor. Bizim bina için yeniden incelenecek denilmiştir diyerek eğer milliyetçiliğinizde samimi iseniz diyor, böyle bir binaya sahip olduğunuz için şanslısınız diyor. Bizim bina, tarihi olduğu için değil, birilerinin inadına şinıHüik kurban seçildi. Ama eğer mimari tarif veya adı geçen korunması gereken binalar hep böyle ise size mimar diplomasını verenlere ne demeli bilmem ki? Mimarlar Odası'nın seçimi yapılmıştır. Şu anda kimlerin seçildiğini bilmiyorum. Eğer sakallıların elinde kalacaksa batsın bu ülke iyi mi? Ben Milliyetçiyim, tarihime sadıkım. Amma gavur yapılarına ille de benim diyemem, tarihim ile hiçir ilgisi olmayan, atalarımın mimarisi ile de hiç ilgisi olmayan yapılara sahip çıkamam. Çünkü inançlarıma terstir.
ODTÜ'ne ve Bölge Kurulu'na teşekkürler
Oktay Ekinci
Postacı ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dekanlığı'nın mektubunu getirdiği sırada, 22 Ocak tarihli HAMLE'yi okuyordum. Sayın Nizamoğlu, yeni aldıkları evin, "korunması gerekli bir kültür varlığı olmasından ötürü övünmeleri gerektiğini" söylememe oldukça içerlemiş olacak ki "eleştiri sınırlarını aşan" cümleler kullanmıştı. Örneğin, şöyle diyordu: "...Korunması gereken binalar hep böyle ise size mimar diploması verenlere ne demeli bilmem ki?" Düşündüm. Tekrar bir yanıt vermeli mi? Yoksa, artık değerlendirmeyi okuyuculara mı bırakmalı? Nizamoğlu bu sözü ile, salt bize değil, aynı zamanda Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Kurulu'ndaki profesörlere, doçentlere ve diğer uzmanlara da "diploma verenlere" dil uzattığının farkında mıydı? Çünkü, binasına "eski eserdir" kaydını koyan biz değildik, kurul üyeleriydi. Dahası Anıtlar Yüksek Kurulu'nda, "bize diploma verenlerd e bulunuyordu... Nizamoğlu, binasını yıkamadı diye bilim ve kültü- re göstermesi gereken saygıyı nasıl da bir kenara bırakmıştı. İşte "Türkiye gerçeği"!.. istanbul'da nasılsa Muğla'da da aym gerçek yaşanıyor. Bir bilim yuvamız, mimari mirasımızın korunması yönündeki çabaları- mızdan ötürü, "jürilerine katılmaya" çağırarak bizleri onurlandırıyor, beri yanda ise, bir "milliyetçi" gazetenin "Muğlalı" başyazarı, bu çabaları- mızdan rahatsız olup, "bize diploma verenlere" söylenecek kadar hırçınlaşabiliyordu. Böylece de, tarihsel ve doğal çevrelerimizin hızla yok edilmesinden hangi çevrelerin sorumlu olduğu da açıkça ortaya çıkıyordu. Sözde "tarihe saygılı" olan, ama, iş çıkarlarına gelip dayandığında, bilime ve diplomalara saldırmaktan bir an bile geri durmayan çevrelerdi bunlar. ODTÜ'nün çağrısı, Nizamoğlu'na yeterli bir yanıttı. En iyisi O'nu HAMLE okuyucularıyla baş başa bırakıp, koşarak ODTÜ'ne gitmek ve "koruma nöbetini bizlerden devralacak olan" öğrencilerin Muğla'yı daha iyi tanımalarına yardımcı olmaktı. Öyle yaptık. Ankara'nın yolunu tuttuk. * * * ODTÜ Mimarlık Fakültesi'nin stüdyo salonundayız. Dört duvarı boydan boya Muğla projeleri işgal etmiş. Geçtiğimiz Ekim ayında gelerek bir hafta süreyle SİT alanında araştırma yapan öğrenciler, yaklaşık üç aylık geceli-gündüzlü çalışmalarıyla ortaya çıkardıkları çizimleri haklı bir gururla sergiliyorlar. İşte Şeyh Camii sokak 2% ve 30 parseldeki "Hacı Hamzalar" evi. Kuzulu kapısı, hayatı, verendası, sofası, baş odası, havuzu, saçakları, bacaları, tavan süslemeleri, oymalı kapıları, dolapları, elmalıkları, ocakları ve hatta "deve damı " ile bir anıt gibi ODTÜ'de başköşeye kurulmuş. Kendisini sayanlar ve koruyanlara teşekkür ediyor. İşte "dibektaşı bölgesi". SİT alanının Tüccar Hoca Mescidi ile İskender Çıkmazı arasında kalan kesimi. Evleri, sokakları, avluları ve hatta bu bölgede yaşayanların gelir durumları, yaş ortalamaları, kiracı ya da ev sahibi olmaları, işleri, meslekleri ve tüm özellikleri ile akademik araştırmanın merceği altına alınmış. Bu bölgede, "bizi çıkar çevrelerinin yıkımlarından koruyun" dercesine kendini bilimin kucağına emanet etmiş. Öğrenciler, iki gün boyunca, SİT bölgesinin ve mimarlık mirasımızın en değerli örnekleri olan evlerin nasıl korunacağını konu alan projelerini anlattılar. Biz de, Muğla'mn koşulları içerisinde, bu projelerin, nasıl gerçek- çi olabileceğini onlara anlattık. Deneyimlerimizi aktardık. Hocalarının "genel" yaklaşımlarına, Muğla'ya has "özel " durumları ekledik. Ve sonuçta, iki gün boyunca "yıkıcı düşüncelere karşı" Muğla'mn korunmasında ne gibi önlemler alınabileceğini tartıştık, öğrenciler ise, gerek hocalarından, gerekse bizden "geçer not " aldılar. Aslında, çalışma bölgesi olarak Muğ- la'yı seçmelerinden ötürü, daha başlangıçta bizden "geçer not " almışlardı bile... * * * Muğla'yı ODTÜ duvarlarında bırakıp döndüğümüzde, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Bölge Kurulu üyeleri de Muğla'ya gelmişlerdi. SİT Alanının ve Karabağlar'ın daha etkili olarak nasıl korunabileceği konusunda, "yerinde inceleme yapmayı" ve gündemlerindeki Muğla konularım belediye ile görüşüp "yerinde" bakarak karara bağlamayı uygun görmüşlerdi. Bu, yeni yasayla oluşan kurulun henüz 2. toplantısıydı. Bir hafta önceki ilk toplantıda Muğla konuları öne alınmış, ikinci buluşmada ise Muğ- la'ya gelinmeye karar verilmişti. Ankara yorgunluğunu atmadan, kurul üyeleriyle de Muğla'daki mimari zenginliğin ve SİT'in korunması ile ilgili sorunları görüştük. Çabalarımızı aktardık, destek verecekleri konuları belirledik. Sonuçta, onlar da, bu tarihi kentin "sahipsiz olmadığım" bir kez daha gördüler ve içleri rahat ederek İzmir'e döndüler.
Saatli Kule
Muğla eşrafından ve 1871'de kurulan Muğla belediyesinin ilk başkanı Hacı Süleyman Ağa tarafından 1885 yılında eşi Pembe Hanım adına, hac dönüşü Şam'da görüp beğendikleri bir saat kulesinin planını örnek alarak Rum mimar Konstantin oğlu Filvari'ye yaptırılmıştır.
Üzerinde yer alan kitabede hem yapanı, hem de neden yapıldığı hakkında bilgiler bulunur. Kitabeyi de Muğla Rüştiyesi hocalarından ve Şahidi Mevlevihanesi neyzeni Dede İsmail Hakkı Efendi yazmıştır.
Saat Kulesi, kesme taş ve tuğladan, kare planlı ve beş katlı olup, aşağıdan yukarıya doğru küçülmektedir. Kulenin alt katı muvakkithane olarak kullanılmıştır. Üçüncü, dördüncü ve beşinci katlarının köşeleri dışarıya doğru pahlı olup, her katta biraz daha küçülmektedir. Dördüncü katın üzerine sonraki yıllarda yapıya uyum sağlayamayan uzun bir bölüm eklenmiştir. Yuvarlak saat kadranı da bu son kata konulmuştur. Saat Kulesinin her katının cephelerine sivri ve yuvarlak kemerler yerleştirilmiştir. Bu pencerelerden muvakkithane pencereleri diğerlerine göre çok daha büyüktür. Saat Kulesinin yanında ve ona bitişik olarak Hacı Süleyman Efendi tarafından bir çeşme eklenmiştir.
Saat kulesinin kitabesinde Osmanlıca şunlar yazmaktadır:
Sahib'ül hayr Hacı Süleyman Efendi,
Yine deryayı itâsını ikân eyledi zuhur,
Bahusus aktar-ı eshar vaktini ilân için,
Bu mahalle bir muvakkithane yaptı bi kusur,
Beldemizde misli nâmesbuk kebir çan saati
Avrupadan celb edince herkese verdi süru,
Kalmadı hiç ihtiyaç cep saati taşımaya,
Aksi avaz ile alem vakti etti şuur,
Hem ziya şevkiyle buldu mücevher tarihi,
Geldi meydana muvakkithane bi evsa-ı vufur,
Harerehu İsmail Hakkı 1301 fi Şaban.
15 Nisan 2015 Çarşamba
Zihni Derin
Bir müddet Orman mühendisliği ve öğretmenlik yaptı. 1920 senesinde İktisat Vekaleti, Ziraat Umum Müdürlüğü vazifesine tayin edildi. Vazifesiyle ilgili bir gezi sırasında Doğu Karadeniz bölgesinin çay ve turunçgiller üretimine elverişli olduğunu görerek bu bölgede çay tarımının başlatılması için gayret sarf etti. Bunun üzerine 1924 senesinde Rize yöresinde çay, fındık ve turunçgiller üretimiyle ilgili özel bir kanun çıkarıldı ve Çay Araştırma Enstitüsü kuruldu. Enstitünün kurucusu olan Zihni Derin aynı iklim özelliklerine sahip olan Batum'dan getirttiği çay fidanlarıyla Enstitünün bahçesinde ilk çay fidanlığını kurdu. Fidanların bir kısmını da deneme üretimi için halka dağıttı. Fakat toprağı az olan yöre halkı, geleceği belli olmayan bu ürüne fazla rağbet etmedi. Devletin de gerekli desteği sağlamaması üzerine Zihni Derin'in çalışmaları neticesiz kaldı. Zihni Derin bu vazifeden ayrılarak çeşitli liselerde ve Ankara Gazi Eğitim Enstitüsünde öğretmenlik yaptı. 1936 senesinde Edirne'de İkinci Umum Müfettişlik kuruluşunda tarım danışmanlığına 1938 senesinde Ziraat Vekaleti Çay Organizatörlüğüne getirildi. Bu vazifesi sırasında Batum'dan getirttiği iki ton çay tohumu ile enstitüye bağlı üç fidanlıkta çay fidanı üretimini sürdürdü.
1940 senesinde çıkarılan bir kanunla çay üreticilerine bazı maddi kolaylıklar getirildi ve üretilen çayların devlet tarafından satın alınacağı garanti edildi. Bu özendirici tedbir ve teşvikler üzerine yöre halkı çay üretimine yöneldi. Zihni Derin'in özel gayretleriyle Doğu Karadeniz bölgesinde çay tarımı yaygınlaştı. Hayatında iken gayret ve çalışmalarının meyvesini gören Zihni Derin, 1945 yılında emekliye ayrıldı. Emekli olmasına rağmen bakanlık organizatörü olarak çay tarımıyla ilgili çalışmalarını sürdürdü. 1964 senesinde “Çayın 40. Yılı” kutlama törenlerine katılmak üzere Rize'ye giderken bir trafik kazası geçirdi. Kazada aldığı yaralar neticesinde 1965 yılında öldü. Çay tarımında önder kabul edilen Zihni Derin'in hatırasına 1969 yılında TÜBİTAK hizmet ödülü verildi.
12 Nisan 2015 Pazar
Muğlamızın geçmişi
Şehrimizin geçmişi ile ilgili internet sitelerinde ve kaynak kitaplarda pek çok dağınık bilgiler gördüm. Sonunda şehrimizin geçmişi ile ilgili tüm verileri bu sayfada toplamaya karar verdim.
-M.Ö. 3400: 'Karya' isminin bölgeye M.Ö.3400 yıllarında gelen kavimlere önderlik etmiş 'Kar' isimli bir komutandan kaynaklandığına ilişkin tezler öne sürülmektedir. Bölge çağlar boyunca 'Karya' olarak anılmış ve kuzeyde Söke, Aydın, Nazilli üzerinden başlayıp güneyde Dalaman Çayı'nın denize döküldüğü yerde biten Karya bölgesi, kuzeyinde Lidyalıların, güneyinde Likyalıların ve Anadolu içlerinde de Frigyalıların hüküm sürdüğü bölgelere komşu olmuştur. Karya’nın toplu yerleşim merkezleri Muğla ve Milas’tır.
Bu çağda Karya bölgesi, Ege Denizi’nden gelen Yunan sömürge dalgalarına sahne olur. Birinci sömürge dalgası sonunda Datça üst ve alt Knidoslarla Bodrum yerleşim birimleri oluşur. İkinci sömürge dalgasının yaratmış olduğu bir şehir yoktur. Üçüncü sömürge dalgası sonunda meydana gelen yerleşim merkezleri şunlardır: Dalaman (Daldala), Fethiye (Telmessos, Tlos, Xhantos-Kınık, Patara-Minare, Tlos-Eşen) Stratoneika-Eskihisar, Nakrasa-Karakuyu ve Akassos-Bozüyük.
-M.Ö. 3000: Şehrimizin şimdiki yerine Kargalıların hakim olduğu biliniyor.
-M.Ö. 2500: Bu tarihte şehrimize Luvilerin yerleştiği ifâde edilir. Fakat bu hususta tarihî kesin deliller henüz ele geçmiş değildir.
-Hitit dönemi: Eldeki bilgiler, bu tarihten sonra şehrimize Hititlerin hâkim olduğunu ve şehrimize Lugga ismini verdiklerini göstermektedir. Hitit İmparatorluğu'nun iç savaş ve iktidar kavgaları ile zayıflayıp yıkılması üzerine bölgeye Frigya Krallığı hâkim oldu.
-Frigya dönemi: Bu döneme ait bilgi yoktur.
-Lidya Krallığı: Frigya Devleti'nin yıkılışı ile bölge Lidya Krallığı'nın eline geçti. Bu dönemde Ege adalarında oturan Dor'lar ve Ion'lar da yöreye göç etmiş, bu bölgenin kıyılarında Dor siteleri kurdular.
-Persler dönemi: Pers Kralı Kiros, M.Ö. 546 yılında Lidya Devleti'ni yıkınca Muğla'yı da işgal etti ve burayı 'satraplar' aracılığıyla yönetti. Büyük İskender'in ordularıyla gelişinde Muğla bölgesi bir Karya satrapı tarafından yönetilmekte idi.
-Büyük İskender dönemi: MÖ 334 yılında Karya'ya gelen Büyük İskender bölgemize Bodrum-Gümüşlük kapısından girmiştir. Perslerin çekilmesiyle ortaya çıkmış kardeşlerarası bir saltanat kavgasıyla karşılaştı. Kardeşlerden Ada ve ağabeyi ve kocası Hidrieus ile Mausolus ve kızkardeşi ve karısı Artemisia, diğer kardeş olan Piksodaros'un isyanı ile karşı karşıyaydılar ve bu nedenle kuzeye Alinda'ya (Karpuzlu) çekilmişlerdi. Ada Alinda'nın anahtarlarını Büyük İskender'e göndererek kendisini annesi olarak kabul etmesini istedi. İskender de bu isteği kabul ederek Ada'yı Karya satraplığına getirdi. Ancak ertesi yıl İskender'in Likya'ya geçmesiyle Piksodaros ablası satrap Ada'yı öldürerek yerine geçti (M.Ö. 333). İskender'in haznedarı Filotas'ı satraplığa ataması da asayişi sağlamadı ve İskender'in uzaklaşmasıyla bölge Bergama ve Roma egemenliğine kadar (yaklaşık iki yüzyıl) sürecek bir anarşi döneminin içine düştü.
-Bergama Krallığı dönemi: Şehrimiz M.Ö. 189 yılında Bergama krallığının hakimiyetine girmiştir.
M.Ö. 133: Bu tarihte Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasıyla da Karya, Bizans İmparatorluğu içinde kaldı.
-Anadolu Selçukluları dönemi: Selçuklu döneminde bölgemizin Türk ve İslam cemaatlerine yaylak ve otlak durumuna geldiğini Paul Vittek’in 1944 yılında Türk Tarih Kurumunca basılan, “Garbi Küçük Asya Tarihine Ait Tetkik Kitabı”ndan öğrenmekteyiz. Vittek, bölgede kurulan Menteşe Beyliği’nden çok önce, yöreye Türkmen boylarının yerleştiğini söyler.Henüz sahillere inmemiş olan bu boyların, sahilleri gören yaylalara yoğun şekilde geldiklerini ve bu yaylalarda geniş otlaklara sahip olduklarını kaydeder.
Kütahya’dan Muğla’ya gelen ilk Oğuz boyları şunlardır: Horzum, Yahşibey, Kızılcakeçili, Balyabolu, Alayuntlu, Ekerer, Hamza, Emirali, Bart ve Köyceğiz cemaatleri. Bu cemaatlere “Menteşe Kayıları” denir. Sayı ve dağılım bakımından Konya ve Ankara Kayıları’na oranla daha topludurlar. Beçin merkez olmak üzere, kuzeyde Çine ve Selçuk, güneyde Köyceğiz’e kadar tirler halinde yayılmışlardır. Menteşe Kayıları önceleri Konya Kayıları gibi yarı göçebe yaşarlarken, Kanuni fermanları ve yasalarıyla göçebelikten yerleşik tarım toplumu haline gelmeye başlarlar. Menteşe Kayıları Kütahya göçlerinden ve Karya fethinden önce, Isparta ve Denizli bölgesine yerleşen ve sayıları İbn-i Said’e atfen Ebu’l Feda tarafından 200 bin çadır kaydedilen eski uç Türkmenidirler. Yöremize Moğol istilası sonunda geldikleri kaydedilir. Bunların doğuda kalan boylarına “Türkmen”, kendilerine “Yörük” denir.
Menteşe Kayılarının toplu yerleşimleri şu merkezlerde olmuştur:
Nasuh ve Musa tirleri (Veled-i Mustafa) Beçin,
Mustafa tiri (Veled-i İbrahim) Milas,
Hızır tiri (Veled-i Aydoğdu) Beçin,
Halil tiri Beçin-Acısu,
Demirci İbrahim tiri Eskihisar,
Mustafa tiri (Veled-i Hasan Fakıh) Beçin,
Resul tiri (Veled-i Davut) Beçin,
Mehmet tiri Bozüyük,
Hazma tiri (Veled-i Bayezid) Çine,
İsabalı tiri (Veled-i İvaz) Balat-Çine,
Halil tiri, Mandalyat,
Kara Üveys Zaim tiri, Köyceğiz
Bu cemaatler kolonizatör Türk dervişlerinin emrindedir. Özellikle 14. ve 15. yüzyıllarda bu dervişler, aşiretler arasında çok itibara eriştiler. Bu nedenle göçebe aristokrasisi ile cemaatler de bunların adlarıyla anılır oldular. Muğla’nın bugünkü mahallelerine adlarını veren Emirbeyazıt, Hacı Rüstem, Kara İmam, Şeyh Bedrettin ve Muslihittin gibi.
Benzer gözlemi Prof. Dr. Rebii Barkın yapmıştır. Afganistan Kabil Üniversitesinde, 1950’li yıllarda öğretim üyesi olarak çalışan Barkın, Türkmence, Nogayca ve Azerice konuşulan coğrafya parçalarını yakından görme ve tanıma olanağı bulmuştur.
Prof. Dr. Rebii Barkın, 1954 yılında Muğla’dan milletvekili adayıdır. Aynı yılın bahar aylarında, Muğla’nın ilk eczacılarından Ethem Serim ile merkeze bağlı Akkaya (Dirgeme) Köyü’ne giderler. Girdikleri kahvede oturanların fizyonomilerinden etkilenen Barkın, kendi kendine mırıldanır: “Ben bunları yakın geçmişte Orta Asya steplerinde bırakmıştım, ne zaman buralara gelmişler?” Sıra konuşmalara gelince Barkın’ın hayreti biraz daha artar, Ethem Serim’e dönerek şunları söyler: “Muğla’da Nogayca’nın varlığı kesin, Timur’un Ayasuluk’ta geçirdiği dönemin hatıraları bunlar.”
Muğla, Karaman Beyliği’nin Osmanlı’ya katılması ile beraber Karaman’dan sürülen Türkmen boylarının da yeni yerleşim bölgelerinden biri durumuna gelir. Bugün Muğla’da “Karaman” adını taşıyan pek çok aile vardır.
Konya’nın Mevlana ailesi, Menteşe’ye özel ilgi duyar. Yeni fethedilen “uçların” Hanefi mezhebi ve Mevlevi itikadı etrafında kümelenmeleri, Mevlana ailesinin egemen politikalarıdır. M.S. 1300’lü yıllarda Mevlana soyundan Arif Çelebi Menteşe’ye gelir. Menteşe Beyi Mesut Bey’in oturduğu Milas’ta uzun süre kalır. Bu süre sonunda Mesut Bey Arif Çelebi’nin müridi olur. Paul Vittek, adı geçen eserinde bu geziden söz ederken şu yorumda bulunur: “Uç’a yapılan bu seyahatlerin sebebini kavramak kolaydır. Bunun manası, büyük mikyasta fütühhatlar ile önem kazanmış olan hükümdar ailelerini Mevlana ailesi için kazanmak…”
Muğla’nın yaşadığı önemli nüfus dalgalanmalarının bir kaynağı da Kaletavas’tır. Özellikle Menteşe mir’i topraklarını Padişah adına yönetmeye başlayan Tavaslıoğullarının hüküm sürdüğü 18. ve 19. yüzyıllarda Muğla Merkeze ve bağlı beldelere yoğun Kaletavas göçleri olmuştur. Abbak Süleyman Ağa, Kahyaoğulları, Sucuzadeler, Kaleliler, Özalpler, Özdemirler, Bekir Erdemler, Gümüşler, Keleşler-Selçukiler Muğla’nın ticari, sosyal ve kültür yapısında etkisi görülen Kaletavaslılardır. Yeni gelen Kaletavaslı ailelerin bir bölümü, bölgemize, Tavaslıoğullarının kaza ayanlıklarını yapmak üzere gönderilmişlerdir. Kaletavaslı Hacı Abbak Ağa’nın etrafına aldığı kalabalık bir cemaat topluluğu ile 18. yüzyılın başlarında Yerkesiği kazasına geldikleri ve bu gelen nüfusun Yerkesiği nüfusunun yarısını oluşturduğu bilinmektedir.
Muğla’yı etkileyen nüfus göçleri Konya göçleridir. Bugün, Muğla Merkez’in yerleşik nüfusunu oluşturan eski ailelerden bazıları “Konyalılar” olarak bilinir. Konyalılar Medresesi, Konyalılar Mezarlığı, “Konyalı Hocalar” lakabı Muğla ve bağlı beldelerin ünlenmiş ailelerini anımsatır.
Muğla folklorunun ve basınının öncüsü Hacı Kadızade Hafız Sabri Bey, Menteşe Kuva-i Milliyesi kurucularından Yerkesikli Ömer Ağa ve Hacı Yahya ile Ahiköy Kuva-i Milliye kurucusu Yatağanlı Fehmi Ağa sülaleleri Konya çıkışlı ailelerdendir.
Muğla’nın I. Dönem (1920-1923) milletvekilleri arasında olan Saadettin Özsan ile Adnan Menderes hükümetlerinin Tekel ve İşletmeler Bakanı olan Nuri Özsan, Konyalı “Müftüler” ailesindendir. Muğla’nın eski belediye başkanı Latif Sepil, Muğla’nın bir başka Konyalı ailesine mensuptur. Muğla’nın eski belediye başkanlarından Haluk Özsoy da Yerkesik beldesine yerleşmiş olan Konyalı ailesinin çocuğudur.
Paris Tıp Fakültesi mezunlarından Dr. Fevzi Koçer’in mensup olduğu “Koyunşeyhler” de Muğla’ya Konya’dan gelen aileler arasındadır.
Merkeze bağlı Yeşilyurt beldesinin bir mahallesine adı verilen Hacı Ali, Konya çıkışlı olup kendine bağlı ailelerle Yeşilyurt’a (Pisi) yerleşen cemaat liderleri arasındadır.
Muğla’nın nüfusunda önemli etkisi ve payı olan Hasan Kadılar ailesi, Fatih Sultan Mehmet’in Muğla kethüdasıdır. Bu aileyi izleyen Zorbazlar, Hacı Osman Ağalar (Şevketler, Şerif Efendiler, Mehmet Ağalar, Hacı Memiş Ağalar), Dr. Muhsin Ertuğlu’nun bağlı olduğu Kabaklılar, Muğla nüfusunun önemli çekirdeklerini oluşturur. Manisa ayanı Karaosmanoğlu ailesinin yıkılan saltanatından bölgemize bir kol gelerek, içinde Muğla eski belediye başkanlarından Naci Karaosmanoğlu’nun da bulunduğu bir ailenin Muğla’da büyümesine neden olur.
Muğla nüfusunu etkileyen bir başka göç dalgasını, Celali isyanları döneminde bölgemize sürgüne gönderilen sipahi aileleri oluşturur. Bu ailelerden en önemlisi Ula’ya yerleşmiştir. Ula dilinde bu aile, “İspahalar” adını almıştır.
17. yüzyılın II. yarısında Menteşe bölgesine sürgüne gönderilen bir başka sipahi, Ese Paşa’dır. Ese Paşa, beraberinde Kırım Türklerinden bazı boyları ilimize getirmiştir. Muğla Merkeze bağlı Yerkesik beldesinin köylerinde bu göçün izleri vardır.
Bu nüfus hareketlerinin yanı sıra Bilecik, Bursa ve Kütahya dolaylarından gelen Karakeçili, Bayındır, Baydur ve Kötekli cemaatleri ile Muğla nüfusunun yapısı zenginleşmiştir.
Bilecik dolaylarından Ula, Uyur, Gölcük ve Sandras bölgelerine gelen Karakeçililerden, Prof. Dr. Feyyaz Gölcüklü’yü yetiştiren Ula’nın ve Muğla’nın geniş ailesi Gölcüklüler, Ula’nın ünlü saray muallimi Palabıyık Mehmet Efendi soyu ile Prof. Dr. Ali Rıza Özbek’in bağlı bulunduğu, Muğla’nın okumuş ailesi Hacı Hamzalar meydana gelmiştir.
Bursa Uludağ’ın Bayındır ve Baydur cemaatlerinden, Yerkesik beldesinin okumuş ailesi Ahmet Efendiler oluşmuştur.
Kütahya dolaylarından gelen Türk ailesinden, Yeşilyurt beldesinin Türk Ömer Efendiler ailesi meydana gelmiştir. Aynı beldede, Konya Bozkır’dan gelen ailelerin de önemli payı vardır. Kütahya’nın Kötekli cemaatinden de, Üniversite bölgesindeki Kötekli (Hacıaraplar) Köyü kurulmuştur.
“Giresun” soyadını taşıyan ailenin atası, Giresun’dan gelip Terzibaşıoğlu ailesine damat olmuştur.
Dehri Hoca Mehmet Hilmi Efendi ve Balcılar ailesi Akşehir’den gelmedir.
Muğla’nın son dönem yetiştirdiği Paşalardan Mehmet Harput’un dedesi, Harput’tan asker olarak gelmiş ve Bağlamacılar ailesine damat olarak Muğla’da kalmıştır.
Muğla’nın okumuş ailesi Baydurlar, Samsun-Vezirköprü’den Muğla’ya subay olarak gelen ve Karahafızoğulları’na damat olan Tüfekçibaşı Hüseyin Ağa’nın soyudur.
Muğla’da Anadolu dışından gelen aileler de bulunmaktadır.
Halepli Cabbarilerden Derviş Sadettin Efendi, 1838’de Muğla’ya gelerek Aktarlar ailesinin banisi olmuştur.
Mısır-İskenderiye’den gelen bir kol, Muğla’nın alaylı eczacısı Arap Hacı Mehmet Ali Efendi soyunu oluşturmuştur.
Tunus’tan gelen bir kol, Hacıyanıklar ailesinin atasıdır.
Bağdat’tan gelenler aynı adla anılırlar.
Şamlı subay Hacı Hüseyin Efendi’nin soyu “Şamlılar” olarak bilinir.
Mukaveletçi Ömer Efendiler ile Şevketler’in ninesi Mora’dan gelmedir.
Rumeli bozgunuyla Muğla’ya gelen aileler, Serezliler, Filibeliler, Dramalılar, Selanikliler, Arnavutlar, Bosnalılar olarak bilinirler.
Kurtuluş Savaşı’ndan sonra Yunanistan ile yapılan Mübadele (değişim) sonucu, Selanik ve yöresinden gelip Muğla’ya yerleşen yeni hemşehrilerimiz özellikle müzik alanında yaptıkları atılımlarla, yerel kültürümüzün bir kesitine önemli katkılarda bulunmuşlardır. Kendileri, Atatürk’ün hemşehrisi olmaktan ayrıca gurur duyarlar.
19. yüzyılın Kafkas bozgununda Anadolu’ya kaçan ailelerden bir bölümü, Köyceğiz Ovası’na yerleşerek Döğüşbelen Köyü’nü kurmuşlardır.
Giritli Ali Molla, Girit kırımından kaçarak 1313’te (1897) Muğla’ya gelmiş ve Pisi bölgesine yerleşmiştir.
Mağribli (Arabistan) Şeyh Ali oğlu Hafız Hacı Ömer Efendi, “Camkıran” lakabıyla bilinmekte olup, Şeyh Camii’nde uzun yıllar imam-hatiplik yapmıştır.
Muğla’nın eski ailelerinden Şeyh Aliler ile Cezayirlilerin de Kuzey Afrika’dan (Fas-Tunus-Cezayir) Muğla’ya geldikleri bilinmektedir.
Yalnız erkek nüfusun sayımının yapıldığı 1831 Nüfus Sayımı’na göre, Menteşe sancağının toplam nüfusu, 52.000 dolaylarındadır. Bu nüfusun 50.000’e yakını İslam, 2.000’den çoğu Hrıstiyandır. Hrıstiyan nüfusun, 2.294’ü Rum, 52’si Ermeni, 36’sı Yahudidir. Muğla Merkez Rumluğu’nun çıkardığı en önemli şahsiyet, 19. yüzyılın II. Yarısı ile 20. yüzyılın başlarında yaşamış olan Sir Basil Zaharof’tur. Zaharof, dünya silah ticaretini Londra’da elinde toplamıştır. Bodrum Rumluğu’nun çıkardığı en önemli şahsiyet, hukukçu Pulluoğlu İstimat Zihni Özdamar’dır. Özdamar, Papa I. Eftim Erenerol ile Kayseri-Zincidere’de I. Türk-Ortodoks Kurultayı’nı toplamış ve bu kurultaydan Ulusal Kurtuluş Savaşı’na destek kararı çıkartmıştır. Kayseri’de yayınladığı Sada-i Hak Gazetesi ile ulusal kurtuluşu savunmuştur. Muğla Yahudi cemaatinin en önemli şahsiyeti Bodrumlu Prof. Dr. Avram Galanti’dir. Kendisi Jön Türk’tür. Atatürk’ün davasına sonuna kadar bağlıdır.
17. yüzyılın ikinci yarısında Menteşe’nin nüfusu 29 kazada toplanmıştır. Bu kazalar şunlardır: Muğla, Yerkesiği, Ula, Gökabat, Gereme, Bozoyük, Eskihisar, Mesevli, Makri, Üzümlü, Eşen, Pırnaz, Perakende, Beçin, Çine, Agritos, Düver, Saravalos, Sarıç, Dadia, Darahia, Feslikan, Karaova, Keranes, Davas, Köyceğiz, Mazın, Göküyük, Mandelyat.
-Menteşe Beyliği: Şehrimiz 1284 yılında Selçukluların uç beyi Menteşe Bey tarafından Türk hakimiyetine girmiştir. Bu dönemde beyliğin merkezi Milas idi. Menteşe Beyliği denizcilikte ilerlemişti. Yunanistan, Muğla kıyıları ve adalarına çıkmış, Rodos adasını bir süre egemenlikleri altına almışlardır. Bu dönemde Rodos adasına yerleşen Sait Jean şövalyeleri Osmanlılar ve Menteşe oğulları ile savaşmışlar, Bodrum kalesini de bir süre ellerinde tutmuşlardır.
1220 yıllarından beri devam eden Moğol istilası, Türk cemaatlerini ve muharip kitlelerini Mavera-ün-nehir’den Küçük Asya’ya (Anadolu’ya) doğru hareket ettiriyordu.
Anadolu’da kurulmuş olan Selçuklu Devleti, doğudan gelen Moğol istilaları ile alttan alta oyuldu. 1260’lı yıllardan itibaren Menteşe’nin eski sahibi Bizanslılar, Karya ülkesine yeni gelmeye başlayan İslam-Türk unsurlarla tanışmaya başladılar. Özellikle Denizli-Fethiye arasında uzayan geniş yaylak ve otlaklar, Menteşe Bey’den önce gelip, yöreyi yurt edinen gezgin Türkmen obaları ile doldu, taştı.
Menteşe Bey, 1284 yılında Aydın-Güzelhisar’da Taralleis Savaşı olarak bilinen gaza olayı ile Karya topraklarına girdi.
Menteşe Bey Karya’nın içlerine uzandıkça, Bizans nüfusunun önemli bölümünün kıyılara ya da adalara kaçtığını gördü. Karşılaştığı Bizans nüfusunu Türkleştirip İslamlaştırdıktan sonra, Batı Anadolu’nun en büyük oymak reisi Germiyan Bey’e mektup yazdı. Yeni fethedilen ve nüfustan büyük ölçüde eksilen Karya topraklarına Germiyan boylarından cemaatler istedi.
Bu isteği uygun bulan Germiyan Bey, yeni fethedilen Karya topraklarına çok sayıda tirler ve cemaatler göndermeye başladı. Böylece, yörenin ilk nüfusu Germiyan Türklerinden oluştu. Karya adı bırakıldı; yöreye fatihinin adı olan “Menteşe” verildi.
Menteşe Beyliği, Osmanlılar tarafından ilk zapt tarihi olan 1290’lara kadar müreffeh ve sakin yaşadı. Kuzey limanı Balat’tan ve güney limanı Gökova’dan Menteşe dışına buğday, safran, susam, bal, balmumu, palamut, zibebe, şap, maroken, deri, halı, köle ve cariye ihraç etti. Frenk tüccarların gemileri Balat ve Gökova limanlarından Rodos ve Kıbrıs gibi adalara, güneyde Mısır’a, batıda Avrupa ülkelerine bu ihraç ürünlerini götürdüler. Buna karşılık aynı limanlardan Menteşe’ye, devrin önemli ithalat maddelerinden kumaş, sabun, kalay, kurşun v.b. mallar getirilerek, hem Menteşe’nin ihtiyaçları karşılandı hem de daha iç bölgelere giden deve kervanları ile, ticaretin alanı Anadolu’nun diğer illerine doğru taştı.
Menteşe, diğer Türkmen beylikleri içinde birden gelişen Osmanlı Beyliği karşısında fazla dayanamazdı. Bütün Türk beyliklerini tek çatı altında toplama politikası güden ve giderek cihan imparatorluğuna yönelen Osmanlı Devleti, Yıldırım Bayezid zamanında Menteşe Beyliği’ni Osmanlı topraklarına kattı. Son Menteşe Beyi Mehmet Bey, beyliğini terk ederek Sinop Beyi’ne sığındı. Bu sıralarda doğudan Anadolu’ya gelmekte olan ve Osmanlıyı bitirme politikası güden Moğol İmparatoru Timur, Osmanlının fethettiği topraklardan kaçan tüm Türk beylerinin sığınma merkezi durumuna geldi. Mehmet Bey de Timur’a giderek O’na sığındı. 1402 Çubuk Savaşı’nda Timur’un yanında oldu; Menteşe’den gelen eski askerlerini Timur’un yanına çekti. Savaşı kazanan Timur’dan icazet alan Mehmet Bey, tekrar Menteşe’ye gelerek beyliğin başına geçti.
Menteşe, Timur’un Çubuk Zaferi’nden sonra 22 yıl daha bağımsız kaldı; 1424 yılında Fatih Sultan Mehmet’in babası II. Murat tarafından kesin olarak Osmanlı topraklarına katıldı.
-1. Osmanlı dönemi: Şehrimiz, Yıldırım Beyazıd tarafından 1391'de Osmanlı hâkimiyetine girdi. Fakat bu Osmanlı hakimiyeti geçici olmuş 1402'de şehrimiz Timur tarafından alınmıştır.
-Timur dönemi: Şehrimiz 1402 ile 1425 yılları arasında 23 yıl Timur'un hakimiyetinde kaldı. Timur şehrimizi kendi yönetmemiş, şehrimizi alınca tekrar Menteşe Beyliğine vermiştir.
-2. Osmanlı dönemi: Şehrimizin en çok bilinen tarihini oluşturan ve 1923'e dek süren bu dönem, 1425 yılında II. Murad'ın şehrimizi tekrar Osmanlı Devletine katmasıyla başlar. Bu yıl şehrimiz için bir dönüm noktası olmuştur çünkü Menteşe Beyliği zamanında başkent Milas iken Osmanlı devleti yeni başkent olarak şehrimiz Muğla'yı seçmiştir.
-Kurtuluş Savaşı dönemi: Kurtuluş savaşı sırasında, Muğla ve yöresini 11 Mayıs 1919 tarihinden itibaren işgale başlayan İtalya, Menderes'in güneyinde filizlenen ulusal güçlerle pazarlık ve anlaşma yapmak zorunda kalmış. İtalya, Yörük Ali Efe'nin Muğla'dan , Demirci Mehmet Efe'nin de Nazilli'den yönlendirdikleri ulusal direniş çalışmaları karşısında silahlı bir çatışmayı göze alamamış. İşgal üzerine tüm Anadolu'da mitinglerin düzenlenip direnme örgütlerinin kurulması için İzmir'den gelen telgrafa, Muğlalı Kocahan Mitingi'ni düzenleyerek cevap vermiş. Aldığı kararların ardından Vatan Müdafaa Cemiyeti, Serdengeçtiler Müfrezesi, Muğla Kuvayi Milliyesi gibi direniş komiteleri kurulmuş. 1920'de Ankara'da açılan 1. Dönem BMM'nde 6 milletvekiliyle ulusal mücadelede üzerine düşeni layıkıyla yapan Muğlalı, oluşturduğu direniş gruplarında yer alan gönüllerini Yunanlılara karşı Aydın cephesine göndermiş. Ege'de 57. Tümenden kalanlarla birleşen gönüllüler, Aydın çarpışmalarında düşmana ağır kayıplar verdirmişler.
Ege illeri arasında Muğla işgal sırasında en fazla şehit veren il olmuş. İç durumun karışıklığı, Yunanlılar ve işgal ettiği yörelerde ekonomik egemenlik kurma düşüncesine dayanan İtalyan politikasını Muğla halkı işgal süresince kurnazca değerlendirmiş, iki ateş arasında kalmaktan kurtulmuş. Anadolu'daki durumun kötüye gittiğini anlayan İtalya, 2. İnönü Zaferi kazanıldıktan sonra ülkesindeki iç siyasal dalgalanmalarını öne sürerek 5 Temmuz 1921'de Muğla'dan ayrılmış. Muğla özgürlüğüne böylece kavuşmuş.
Geniş Muğla tarihi
Şehrimizin geçmişi oldukça eskidir ve M.Ö. 3000 yıllarına kadar uzanır. Kronolojik olarak özetlersek:-M.Ö. 3400: 'Karya' isminin bölgeye M.Ö.3400 yıllarında gelen kavimlere önderlik etmiş 'Kar' isimli bir komutandan kaynaklandığına ilişkin tezler öne sürülmektedir. Bölge çağlar boyunca 'Karya' olarak anılmış ve kuzeyde Söke, Aydın, Nazilli üzerinden başlayıp güneyde Dalaman Çayı'nın denize döküldüğü yerde biten Karya bölgesi, kuzeyinde Lidyalıların, güneyinde Likyalıların ve Anadolu içlerinde de Frigyalıların hüküm sürdüğü bölgelere komşu olmuştur. Karya’nın toplu yerleşim merkezleri Muğla ve Milas’tır.
Bu çağda Karya bölgesi, Ege Denizi’nden gelen Yunan sömürge dalgalarına sahne olur. Birinci sömürge dalgası sonunda Datça üst ve alt Knidoslarla Bodrum yerleşim birimleri oluşur. İkinci sömürge dalgasının yaratmış olduğu bir şehir yoktur. Üçüncü sömürge dalgası sonunda meydana gelen yerleşim merkezleri şunlardır: Dalaman (Daldala), Fethiye (Telmessos, Tlos, Xhantos-Kınık, Patara-Minare, Tlos-Eşen) Stratoneika-Eskihisar, Nakrasa-Karakuyu ve Akassos-Bozüyük.
-M.Ö. 3000: Şehrimizin şimdiki yerine Kargalıların hakim olduğu biliniyor.
-M.Ö. 2500: Bu tarihte şehrimize Luvilerin yerleştiği ifâde edilir. Fakat bu hususta tarihî kesin deliller henüz ele geçmiş değildir.
-Hitit dönemi: Eldeki bilgiler, bu tarihten sonra şehrimize Hititlerin hâkim olduğunu ve şehrimize Lugga ismini verdiklerini göstermektedir. Hitit İmparatorluğu'nun iç savaş ve iktidar kavgaları ile zayıflayıp yıkılması üzerine bölgeye Frigya Krallığı hâkim oldu.
-Frigya dönemi: Bu döneme ait bilgi yoktur.
-Lidya Krallığı: Frigya Devleti'nin yıkılışı ile bölge Lidya Krallığı'nın eline geçti. Bu dönemde Ege adalarında oturan Dor'lar ve Ion'lar da yöreye göç etmiş, bu bölgenin kıyılarında Dor siteleri kurdular.
-Persler dönemi: Pers Kralı Kiros, M.Ö. 546 yılında Lidya Devleti'ni yıkınca Muğla'yı da işgal etti ve burayı 'satraplar' aracılığıyla yönetti. Büyük İskender'in ordularıyla gelişinde Muğla bölgesi bir Karya satrapı tarafından yönetilmekte idi.
-Büyük İskender dönemi: MÖ 334 yılında Karya'ya gelen Büyük İskender bölgemize Bodrum-Gümüşlük kapısından girmiştir. Perslerin çekilmesiyle ortaya çıkmış kardeşlerarası bir saltanat kavgasıyla karşılaştı. Kardeşlerden Ada ve ağabeyi ve kocası Hidrieus ile Mausolus ve kızkardeşi ve karısı Artemisia, diğer kardeş olan Piksodaros'un isyanı ile karşı karşıyaydılar ve bu nedenle kuzeye Alinda'ya (Karpuzlu) çekilmişlerdi. Ada Alinda'nın anahtarlarını Büyük İskender'e göndererek kendisini annesi olarak kabul etmesini istedi. İskender de bu isteği kabul ederek Ada'yı Karya satraplığına getirdi. Ancak ertesi yıl İskender'in Likya'ya geçmesiyle Piksodaros ablası satrap Ada'yı öldürerek yerine geçti (M.Ö. 333). İskender'in haznedarı Filotas'ı satraplığa ataması da asayişi sağlamadı ve İskender'in uzaklaşmasıyla bölge Bergama ve Roma egemenliğine kadar (yaklaşık iki yüzyıl) sürecek bir anarşi döneminin içine düştü.
-Bergama Krallığı dönemi: Şehrimiz M.Ö. 189 yılında Bergama krallığının hakimiyetine girmiştir.
M.Ö. 133: Bu tarihte Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasıyla da Karya, Bizans İmparatorluğu içinde kaldı.
-Anadolu Selçukluları dönemi: Selçuklu döneminde bölgemizin Türk ve İslam cemaatlerine yaylak ve otlak durumuna geldiğini Paul Vittek’in 1944 yılında Türk Tarih Kurumunca basılan, “Garbi Küçük Asya Tarihine Ait Tetkik Kitabı”ndan öğrenmekteyiz. Vittek, bölgede kurulan Menteşe Beyliği’nden çok önce, yöreye Türkmen boylarının yerleştiğini söyler.Henüz sahillere inmemiş olan bu boyların, sahilleri gören yaylalara yoğun şekilde geldiklerini ve bu yaylalarda geniş otlaklara sahip olduklarını kaydeder.
Kütahya’dan Muğla’ya gelen ilk Oğuz boyları şunlardır: Horzum, Yahşibey, Kızılcakeçili, Balyabolu, Alayuntlu, Ekerer, Hamza, Emirali, Bart ve Köyceğiz cemaatleri. Bu cemaatlere “Menteşe Kayıları” denir. Sayı ve dağılım bakımından Konya ve Ankara Kayıları’na oranla daha topludurlar. Beçin merkez olmak üzere, kuzeyde Çine ve Selçuk, güneyde Köyceğiz’e kadar tirler halinde yayılmışlardır. Menteşe Kayıları önceleri Konya Kayıları gibi yarı göçebe yaşarlarken, Kanuni fermanları ve yasalarıyla göçebelikten yerleşik tarım toplumu haline gelmeye başlarlar. Menteşe Kayıları Kütahya göçlerinden ve Karya fethinden önce, Isparta ve Denizli bölgesine yerleşen ve sayıları İbn-i Said’e atfen Ebu’l Feda tarafından 200 bin çadır kaydedilen eski uç Türkmenidirler. Yöremize Moğol istilası sonunda geldikleri kaydedilir. Bunların doğuda kalan boylarına “Türkmen”, kendilerine “Yörük” denir.
Menteşe Kayılarının toplu yerleşimleri şu merkezlerde olmuştur:
Nasuh ve Musa tirleri (Veled-i Mustafa) Beçin,
Mustafa tiri (Veled-i İbrahim) Milas,
Hızır tiri (Veled-i Aydoğdu) Beçin,
Halil tiri Beçin-Acısu,
Demirci İbrahim tiri Eskihisar,
Mustafa tiri (Veled-i Hasan Fakıh) Beçin,
Resul tiri (Veled-i Davut) Beçin,
Mehmet tiri Bozüyük,
Hazma tiri (Veled-i Bayezid) Çine,
İsabalı tiri (Veled-i İvaz) Balat-Çine,
Halil tiri, Mandalyat,
Kara Üveys Zaim tiri, Köyceğiz
Bu cemaatler kolonizatör Türk dervişlerinin emrindedir. Özellikle 14. ve 15. yüzyıllarda bu dervişler, aşiretler arasında çok itibara eriştiler. Bu nedenle göçebe aristokrasisi ile cemaatler de bunların adlarıyla anılır oldular. Muğla’nın bugünkü mahallelerine adlarını veren Emirbeyazıt, Hacı Rüstem, Kara İmam, Şeyh Bedrettin ve Muslihittin gibi.
Göçler
Bölgemize Kütahya dolaylarından gelen ilk İslam-Türk nüfusa, Menteşe Beyliğinin son yıllarında Timur’dan katkılar gelir. 1402 Ankara Savaşı’nda Osmanlı ordusunu yendikten sonra Batı Anadolu ‘ya gelen Timur, kış aylarını Ayasuluk’ta (Selçuk) geçirir. Menteşe dağlık bölgesinin içlerine talan için gönderilen Timur’un çavuşlarından yer yer geri dönmeyenler olur. Bize, bu kaynaşmanın ipuçlarını Türk diyalektoloji araştırmaları vermektedir. Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, 1960’lı yıllarda Muğla dolaylarında yapmış olduğu dil araştırmalarında Nogayca’dan izler bulmuştur. Nogayca, Moğol dil kökenine dahildir.Benzer gözlemi Prof. Dr. Rebii Barkın yapmıştır. Afganistan Kabil Üniversitesinde, 1950’li yıllarda öğretim üyesi olarak çalışan Barkın, Türkmence, Nogayca ve Azerice konuşulan coğrafya parçalarını yakından görme ve tanıma olanağı bulmuştur.
Prof. Dr. Rebii Barkın, 1954 yılında Muğla’dan milletvekili adayıdır. Aynı yılın bahar aylarında, Muğla’nın ilk eczacılarından Ethem Serim ile merkeze bağlı Akkaya (Dirgeme) Köyü’ne giderler. Girdikleri kahvede oturanların fizyonomilerinden etkilenen Barkın, kendi kendine mırıldanır: “Ben bunları yakın geçmişte Orta Asya steplerinde bırakmıştım, ne zaman buralara gelmişler?” Sıra konuşmalara gelince Barkın’ın hayreti biraz daha artar, Ethem Serim’e dönerek şunları söyler: “Muğla’da Nogayca’nın varlığı kesin, Timur’un Ayasuluk’ta geçirdiği dönemin hatıraları bunlar.”
Muğla, Karaman Beyliği’nin Osmanlı’ya katılması ile beraber Karaman’dan sürülen Türkmen boylarının da yeni yerleşim bölgelerinden biri durumuna gelir. Bugün Muğla’da “Karaman” adını taşıyan pek çok aile vardır.
Konya’nın Mevlana ailesi, Menteşe’ye özel ilgi duyar. Yeni fethedilen “uçların” Hanefi mezhebi ve Mevlevi itikadı etrafında kümelenmeleri, Mevlana ailesinin egemen politikalarıdır. M.S. 1300’lü yıllarda Mevlana soyundan Arif Çelebi Menteşe’ye gelir. Menteşe Beyi Mesut Bey’in oturduğu Milas’ta uzun süre kalır. Bu süre sonunda Mesut Bey Arif Çelebi’nin müridi olur. Paul Vittek, adı geçen eserinde bu geziden söz ederken şu yorumda bulunur: “Uç’a yapılan bu seyahatlerin sebebini kavramak kolaydır. Bunun manası, büyük mikyasta fütühhatlar ile önem kazanmış olan hükümdar ailelerini Mevlana ailesi için kazanmak…”
Muğla’nın yaşadığı önemli nüfus dalgalanmalarının bir kaynağı da Kaletavas’tır. Özellikle Menteşe mir’i topraklarını Padişah adına yönetmeye başlayan Tavaslıoğullarının hüküm sürdüğü 18. ve 19. yüzyıllarda Muğla Merkeze ve bağlı beldelere yoğun Kaletavas göçleri olmuştur. Abbak Süleyman Ağa, Kahyaoğulları, Sucuzadeler, Kaleliler, Özalpler, Özdemirler, Bekir Erdemler, Gümüşler, Keleşler-Selçukiler Muğla’nın ticari, sosyal ve kültür yapısında etkisi görülen Kaletavaslılardır. Yeni gelen Kaletavaslı ailelerin bir bölümü, bölgemize, Tavaslıoğullarının kaza ayanlıklarını yapmak üzere gönderilmişlerdir. Kaletavaslı Hacı Abbak Ağa’nın etrafına aldığı kalabalık bir cemaat topluluğu ile 18. yüzyılın başlarında Yerkesiği kazasına geldikleri ve bu gelen nüfusun Yerkesiği nüfusunun yarısını oluşturduğu bilinmektedir.
Muğla’yı etkileyen nüfus göçleri Konya göçleridir. Bugün, Muğla Merkez’in yerleşik nüfusunu oluşturan eski ailelerden bazıları “Konyalılar” olarak bilinir. Konyalılar Medresesi, Konyalılar Mezarlığı, “Konyalı Hocalar” lakabı Muğla ve bağlı beldelerin ünlenmiş ailelerini anımsatır.
Muğla folklorunun ve basınının öncüsü Hacı Kadızade Hafız Sabri Bey, Menteşe Kuva-i Milliyesi kurucularından Yerkesikli Ömer Ağa ve Hacı Yahya ile Ahiköy Kuva-i Milliye kurucusu Yatağanlı Fehmi Ağa sülaleleri Konya çıkışlı ailelerdendir.
Muğla’nın I. Dönem (1920-1923) milletvekilleri arasında olan Saadettin Özsan ile Adnan Menderes hükümetlerinin Tekel ve İşletmeler Bakanı olan Nuri Özsan, Konyalı “Müftüler” ailesindendir. Muğla’nın eski belediye başkanı Latif Sepil, Muğla’nın bir başka Konyalı ailesine mensuptur. Muğla’nın eski belediye başkanlarından Haluk Özsoy da Yerkesik beldesine yerleşmiş olan Konyalı ailesinin çocuğudur.
Paris Tıp Fakültesi mezunlarından Dr. Fevzi Koçer’in mensup olduğu “Koyunşeyhler” de Muğla’ya Konya’dan gelen aileler arasındadır.
Merkeze bağlı Yeşilyurt beldesinin bir mahallesine adı verilen Hacı Ali, Konya çıkışlı olup kendine bağlı ailelerle Yeşilyurt’a (Pisi) yerleşen cemaat liderleri arasındadır.
Muğla’nın nüfusunda önemli etkisi ve payı olan Hasan Kadılar ailesi, Fatih Sultan Mehmet’in Muğla kethüdasıdır. Bu aileyi izleyen Zorbazlar, Hacı Osman Ağalar (Şevketler, Şerif Efendiler, Mehmet Ağalar, Hacı Memiş Ağalar), Dr. Muhsin Ertuğlu’nun bağlı olduğu Kabaklılar, Muğla nüfusunun önemli çekirdeklerini oluşturur. Manisa ayanı Karaosmanoğlu ailesinin yıkılan saltanatından bölgemize bir kol gelerek, içinde Muğla eski belediye başkanlarından Naci Karaosmanoğlu’nun da bulunduğu bir ailenin Muğla’da büyümesine neden olur.
Muğla nüfusunu etkileyen bir başka göç dalgasını, Celali isyanları döneminde bölgemize sürgüne gönderilen sipahi aileleri oluşturur. Bu ailelerden en önemlisi Ula’ya yerleşmiştir. Ula dilinde bu aile, “İspahalar” adını almıştır.
17. yüzyılın II. yarısında Menteşe bölgesine sürgüne gönderilen bir başka sipahi, Ese Paşa’dır. Ese Paşa, beraberinde Kırım Türklerinden bazı boyları ilimize getirmiştir. Muğla Merkeze bağlı Yerkesik beldesinin köylerinde bu göçün izleri vardır.
Bu nüfus hareketlerinin yanı sıra Bilecik, Bursa ve Kütahya dolaylarından gelen Karakeçili, Bayındır, Baydur ve Kötekli cemaatleri ile Muğla nüfusunun yapısı zenginleşmiştir.
Bilecik dolaylarından Ula, Uyur, Gölcük ve Sandras bölgelerine gelen Karakeçililerden, Prof. Dr. Feyyaz Gölcüklü’yü yetiştiren Ula’nın ve Muğla’nın geniş ailesi Gölcüklüler, Ula’nın ünlü saray muallimi Palabıyık Mehmet Efendi soyu ile Prof. Dr. Ali Rıza Özbek’in bağlı bulunduğu, Muğla’nın okumuş ailesi Hacı Hamzalar meydana gelmiştir.
Bursa Uludağ’ın Bayındır ve Baydur cemaatlerinden, Yerkesik beldesinin okumuş ailesi Ahmet Efendiler oluşmuştur.
Kütahya dolaylarından gelen Türk ailesinden, Yeşilyurt beldesinin Türk Ömer Efendiler ailesi meydana gelmiştir. Aynı beldede, Konya Bozkır’dan gelen ailelerin de önemli payı vardır. Kütahya’nın Kötekli cemaatinden de, Üniversite bölgesindeki Kötekli (Hacıaraplar) Köyü kurulmuştur.
“Giresun” soyadını taşıyan ailenin atası, Giresun’dan gelip Terzibaşıoğlu ailesine damat olmuştur.
Dehri Hoca Mehmet Hilmi Efendi ve Balcılar ailesi Akşehir’den gelmedir.
Muğla’nın son dönem yetiştirdiği Paşalardan Mehmet Harput’un dedesi, Harput’tan asker olarak gelmiş ve Bağlamacılar ailesine damat olarak Muğla’da kalmıştır.
Muğla’nın okumuş ailesi Baydurlar, Samsun-Vezirköprü’den Muğla’ya subay olarak gelen ve Karahafızoğulları’na damat olan Tüfekçibaşı Hüseyin Ağa’nın soyudur.
Muğla’da Anadolu dışından gelen aileler de bulunmaktadır.
Halepli Cabbarilerden Derviş Sadettin Efendi, 1838’de Muğla’ya gelerek Aktarlar ailesinin banisi olmuştur.
Mısır-İskenderiye’den gelen bir kol, Muğla’nın alaylı eczacısı Arap Hacı Mehmet Ali Efendi soyunu oluşturmuştur.
Tunus’tan gelen bir kol, Hacıyanıklar ailesinin atasıdır.
Bağdat’tan gelenler aynı adla anılırlar.
Şamlı subay Hacı Hüseyin Efendi’nin soyu “Şamlılar” olarak bilinir.
Mukaveletçi Ömer Efendiler ile Şevketler’in ninesi Mora’dan gelmedir.
Rumeli bozgunuyla Muğla’ya gelen aileler, Serezliler, Filibeliler, Dramalılar, Selanikliler, Arnavutlar, Bosnalılar olarak bilinirler.
Kurtuluş Savaşı’ndan sonra Yunanistan ile yapılan Mübadele (değişim) sonucu, Selanik ve yöresinden gelip Muğla’ya yerleşen yeni hemşehrilerimiz özellikle müzik alanında yaptıkları atılımlarla, yerel kültürümüzün bir kesitine önemli katkılarda bulunmuşlardır. Kendileri, Atatürk’ün hemşehrisi olmaktan ayrıca gurur duyarlar.
19. yüzyılın Kafkas bozgununda Anadolu’ya kaçan ailelerden bir bölümü, Köyceğiz Ovası’na yerleşerek Döğüşbelen Köyü’nü kurmuşlardır.
Giritli Ali Molla, Girit kırımından kaçarak 1313’te (1897) Muğla’ya gelmiş ve Pisi bölgesine yerleşmiştir.
Mağribli (Arabistan) Şeyh Ali oğlu Hafız Hacı Ömer Efendi, “Camkıran” lakabıyla bilinmekte olup, Şeyh Camii’nde uzun yıllar imam-hatiplik yapmıştır.
Muğla’nın eski ailelerinden Şeyh Aliler ile Cezayirlilerin de Kuzey Afrika’dan (Fas-Tunus-Cezayir) Muğla’ya geldikleri bilinmektedir.
Yalnız erkek nüfusun sayımının yapıldığı 1831 Nüfus Sayımı’na göre, Menteşe sancağının toplam nüfusu, 52.000 dolaylarındadır. Bu nüfusun 50.000’e yakını İslam, 2.000’den çoğu Hrıstiyandır. Hrıstiyan nüfusun, 2.294’ü Rum, 52’si Ermeni, 36’sı Yahudidir. Muğla Merkez Rumluğu’nun çıkardığı en önemli şahsiyet, 19. yüzyılın II. Yarısı ile 20. yüzyılın başlarında yaşamış olan Sir Basil Zaharof’tur. Zaharof, dünya silah ticaretini Londra’da elinde toplamıştır. Bodrum Rumluğu’nun çıkardığı en önemli şahsiyet, hukukçu Pulluoğlu İstimat Zihni Özdamar’dır. Özdamar, Papa I. Eftim Erenerol ile Kayseri-Zincidere’de I. Türk-Ortodoks Kurultayı’nı toplamış ve bu kurultaydan Ulusal Kurtuluş Savaşı’na destek kararı çıkartmıştır. Kayseri’de yayınladığı Sada-i Hak Gazetesi ile ulusal kurtuluşu savunmuştur. Muğla Yahudi cemaatinin en önemli şahsiyeti Bodrumlu Prof. Dr. Avram Galanti’dir. Kendisi Jön Türk’tür. Atatürk’ün davasına sonuna kadar bağlıdır.
17. yüzyılın ikinci yarısında Menteşe’nin nüfusu 29 kazada toplanmıştır. Bu kazalar şunlardır: Muğla, Yerkesiği, Ula, Gökabat, Gereme, Bozoyük, Eskihisar, Mesevli, Makri, Üzümlü, Eşen, Pırnaz, Perakende, Beçin, Çine, Agritos, Düver, Saravalos, Sarıç, Dadia, Darahia, Feslikan, Karaova, Keranes, Davas, Köyceğiz, Mazın, Göküyük, Mandelyat.
-Menteşe Beyliği: Şehrimiz 1284 yılında Selçukluların uç beyi Menteşe Bey tarafından Türk hakimiyetine girmiştir. Bu dönemde beyliğin merkezi Milas idi. Menteşe Beyliği denizcilikte ilerlemişti. Yunanistan, Muğla kıyıları ve adalarına çıkmış, Rodos adasını bir süre egemenlikleri altına almışlardır. Bu dönemde Rodos adasına yerleşen Sait Jean şövalyeleri Osmanlılar ve Menteşe oğulları ile savaşmışlar, Bodrum kalesini de bir süre ellerinde tutmuşlardır.
1220 yıllarından beri devam eden Moğol istilası, Türk cemaatlerini ve muharip kitlelerini Mavera-ün-nehir’den Küçük Asya’ya (Anadolu’ya) doğru hareket ettiriyordu.
Anadolu’da kurulmuş olan Selçuklu Devleti, doğudan gelen Moğol istilaları ile alttan alta oyuldu. 1260’lı yıllardan itibaren Menteşe’nin eski sahibi Bizanslılar, Karya ülkesine yeni gelmeye başlayan İslam-Türk unsurlarla tanışmaya başladılar. Özellikle Denizli-Fethiye arasında uzayan geniş yaylak ve otlaklar, Menteşe Bey’den önce gelip, yöreyi yurt edinen gezgin Türkmen obaları ile doldu, taştı.
Menteşe Bey, 1284 yılında Aydın-Güzelhisar’da Taralleis Savaşı olarak bilinen gaza olayı ile Karya topraklarına girdi.
Menteşe Bey Karya’nın içlerine uzandıkça, Bizans nüfusunun önemli bölümünün kıyılara ya da adalara kaçtığını gördü. Karşılaştığı Bizans nüfusunu Türkleştirip İslamlaştırdıktan sonra, Batı Anadolu’nun en büyük oymak reisi Germiyan Bey’e mektup yazdı. Yeni fethedilen ve nüfustan büyük ölçüde eksilen Karya topraklarına Germiyan boylarından cemaatler istedi.
Bu isteği uygun bulan Germiyan Bey, yeni fethedilen Karya topraklarına çok sayıda tirler ve cemaatler göndermeye başladı. Böylece, yörenin ilk nüfusu Germiyan Türklerinden oluştu. Karya adı bırakıldı; yöreye fatihinin adı olan “Menteşe” verildi.
Menteşe Beyliği, Osmanlılar tarafından ilk zapt tarihi olan 1290’lara kadar müreffeh ve sakin yaşadı. Kuzey limanı Balat’tan ve güney limanı Gökova’dan Menteşe dışına buğday, safran, susam, bal, balmumu, palamut, zibebe, şap, maroken, deri, halı, köle ve cariye ihraç etti. Frenk tüccarların gemileri Balat ve Gökova limanlarından Rodos ve Kıbrıs gibi adalara, güneyde Mısır’a, batıda Avrupa ülkelerine bu ihraç ürünlerini götürdüler. Buna karşılık aynı limanlardan Menteşe’ye, devrin önemli ithalat maddelerinden kumaş, sabun, kalay, kurşun v.b. mallar getirilerek, hem Menteşe’nin ihtiyaçları karşılandı hem de daha iç bölgelere giden deve kervanları ile, ticaretin alanı Anadolu’nun diğer illerine doğru taştı.
Menteşe, diğer Türkmen beylikleri içinde birden gelişen Osmanlı Beyliği karşısında fazla dayanamazdı. Bütün Türk beyliklerini tek çatı altında toplama politikası güden ve giderek cihan imparatorluğuna yönelen Osmanlı Devleti, Yıldırım Bayezid zamanında Menteşe Beyliği’ni Osmanlı topraklarına kattı. Son Menteşe Beyi Mehmet Bey, beyliğini terk ederek Sinop Beyi’ne sığındı. Bu sıralarda doğudan Anadolu’ya gelmekte olan ve Osmanlıyı bitirme politikası güden Moğol İmparatoru Timur, Osmanlının fethettiği topraklardan kaçan tüm Türk beylerinin sığınma merkezi durumuna geldi. Mehmet Bey de Timur’a giderek O’na sığındı. 1402 Çubuk Savaşı’nda Timur’un yanında oldu; Menteşe’den gelen eski askerlerini Timur’un yanına çekti. Savaşı kazanan Timur’dan icazet alan Mehmet Bey, tekrar Menteşe’ye gelerek beyliğin başına geçti.
Menteşe, Timur’un Çubuk Zaferi’nden sonra 22 yıl daha bağımsız kaldı; 1424 yılında Fatih Sultan Mehmet’in babası II. Murat tarafından kesin olarak Osmanlı topraklarına katıldı.
-1. Osmanlı dönemi: Şehrimiz, Yıldırım Beyazıd tarafından 1391'de Osmanlı hâkimiyetine girdi. Fakat bu Osmanlı hakimiyeti geçici olmuş 1402'de şehrimiz Timur tarafından alınmıştır.
-Timur dönemi: Şehrimiz 1402 ile 1425 yılları arasında 23 yıl Timur'un hakimiyetinde kaldı. Timur şehrimizi kendi yönetmemiş, şehrimizi alınca tekrar Menteşe Beyliğine vermiştir.
-2. Osmanlı dönemi: Şehrimizin en çok bilinen tarihini oluşturan ve 1923'e dek süren bu dönem, 1425 yılında II. Murad'ın şehrimizi tekrar Osmanlı Devletine katmasıyla başlar. Bu yıl şehrimiz için bir dönüm noktası olmuştur çünkü Menteşe Beyliği zamanında başkent Milas iken Osmanlı devleti yeni başkent olarak şehrimiz Muğla'yı seçmiştir.
-Kurtuluş Savaşı dönemi: Kurtuluş savaşı sırasında, Muğla ve yöresini 11 Mayıs 1919 tarihinden itibaren işgale başlayan İtalya, Menderes'in güneyinde filizlenen ulusal güçlerle pazarlık ve anlaşma yapmak zorunda kalmış. İtalya, Yörük Ali Efe'nin Muğla'dan , Demirci Mehmet Efe'nin de Nazilli'den yönlendirdikleri ulusal direniş çalışmaları karşısında silahlı bir çatışmayı göze alamamış. İşgal üzerine tüm Anadolu'da mitinglerin düzenlenip direnme örgütlerinin kurulması için İzmir'den gelen telgrafa, Muğlalı Kocahan Mitingi'ni düzenleyerek cevap vermiş. Aldığı kararların ardından Vatan Müdafaa Cemiyeti, Serdengeçtiler Müfrezesi, Muğla Kuvayi Milliyesi gibi direniş komiteleri kurulmuş. 1920'de Ankara'da açılan 1. Dönem BMM'nde 6 milletvekiliyle ulusal mücadelede üzerine düşeni layıkıyla yapan Muğlalı, oluşturduğu direniş gruplarında yer alan gönüllerini Yunanlılara karşı Aydın cephesine göndermiş. Ege'de 57. Tümenden kalanlarla birleşen gönüllüler, Aydın çarpışmalarında düşmana ağır kayıplar verdirmişler.
Ege illeri arasında Muğla işgal sırasında en fazla şehit veren il olmuş. İç durumun karışıklığı, Yunanlılar ve işgal ettiği yörelerde ekonomik egemenlik kurma düşüncesine dayanan İtalyan politikasını Muğla halkı işgal süresince kurnazca değerlendirmiş, iki ateş arasında kalmaktan kurtulmuş. Anadolu'daki durumun kötüye gittiğini anlayan İtalya, 2. İnönü Zaferi kazanıldıktan sonra ülkesindeki iç siyasal dalgalanmalarını öne sürerek 5 Temmuz 1921'de Muğla'dan ayrılmış. Muğla özgürlüğüne böylece kavuşmuş.
Muğla Kenti ve Muğla Büyükşehir Belediyesi Yönetimi
Topraklarının bir kısmı Akdeniz Bölgesi, bir kısmı Ege Bölgesi'nde olan Türkiye'nin güneybatısında bir kent. Kıyı ilçeleriyle, merkezi (Menteşe) arasında yaklaşık 670 m. yükselti farkı olan şehir. Güneş ve yağmurun birlikte dans ettiği, Rize'den sonra Türkiye'de en çok yağmur yağan ormanlar şehri. Hem Akdeniz iklimi, hem Akdeniz dağ ikliminin görüldüğü yer.
Yörük geleneğinin halen yaşatıldığı yaylalar şehri. Yabancı yerleşiklerin yeni yaşam alanı.
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi: Devlet Üniversitesi. Muğla'ya hiç gelmemiş olanların, özel üniversite ve kampüsünü deniz kıyısında zannettiği şehir.
Organik tarım/hayvancılık ürünlerinin satıldığı, köylü pazarlarına sahip kent.
Kıyı uzunluğu en fazla olan kent. Tarihi, kültürel, bilim, çevre, sağlık, sosyal, ekonomik ve turizm özellikleri saymakla bitmeyen il…
Bu çalışma Muğla Büyükşehir Belediye yönetimi üzerine olmasına karşın, beklenenden farklıdır: Muğla Büyükşehir Belediyesi Yönetimine ilişkin görev ve yetkiler tek tek incelenmemiştir. Burada bir yandan okurlara genelde Muğla ve özelde Muğla Büyükşehir Belediyesi yönetimi tanıtılmış, bir yandan da Muğla Büyükşehir Belediyesi yöneticileri ve paydaşlarına ışık tutacak bazı bilgilere ve değerlendirmelere yer verilmeye çalışılmıştır.
Unutulamamalıdır ki Muğla ve diğer 13 şehir, büyükşehir statüsüne yeni geçmiştir. Değerlendirme
için henüz çok erkendir. 6360 sayılı yasa, Türkiye’de yerel yönetimler adına yeni bir süreci getirmiştir. Yasada çok yenidir. Bu yasa ile eski 16 büyükşehir de yeni bir uygulamanın içine girmiştir. Sorunlar ve aksaklıklar olacaktırve hatta günün koşullarında bu yasanın bazı maddelerinde değişiklik gereği doğabilir.
Bu anlamda Muğla Büyükşehir Belediyesinin yerel yönetim yapılanması ve uygulamaları, diğer 13
büyükşehir belediye yönetimiyle birlikte adeta pilot uygulamalar olacaktır. Süreç yasal, yönetimsel
yenilikleri ve değişiklikleri gündeme getirebilir.
Çalışmanın birinci bölümünde Muğla kentinin konumu ve tanıtımı çok kısa, tarihçesi geniş olarak
ele alınmıştır. Ardından Muğla'yı değerli kılan özellikleri birer başlık altında incelenmiştir. İkinci bölümde Muğla İli 2014 yılı yerel seçim sonuçları ile 6360 sayılı yasaya göre Muğla Büyükşehir Belediyesi yönetimini ilgilendirecek maddeler açıklanmıştır. Üçüncü bölümde Muğla Büyükşehir Belediyesi web sitesi incelenmiş ve bilgi, yorum ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. Dördüncü bölümde ise sorunlar, beklentiler ve Muğla Büyükşehir Belediyesi yönetimi ilişkisi kurulmak istenmiştir. Bölüm sonunda ise konumuzla ilgili değerlendirmeler yer almıştır.
özelliklerinden birisi birçok medeniyete sahne olması ve tarihi-kültürel-çevre değerlerinin hep ön planda bulunmasıdır.
Burdur, doğusunda Antalya ile komşu, güneyinde Akdeniz ve batısında ise Ege Denizi ile çevrilidir. Toplam uzunluğu 1100 km'yi aşan kıyıları ile, ülkemizin en uzun sahil şeridine sahip ilidir. İki büyük göl, Bafa Gölü ve Köyceğiz Gölü vardır. Önemli akarsuları, Çine Çayı (Yatağan'dan geçerken Yatağan Çayı), Eşen Çayı (Seki beldesinden geçerken Seki Çayı) ve Dalaman Çayı'dır.
Büyükşehir belediyesi statüsüne geçmeden önce Muğla'da, merkez ilçeye bağlı ve belediyesi bulunan 4 yerleşim merkezi (belde) bulunmaktaydı. Muğla Merkez'in ayrıca ikisi aynı adı taşıyan (Yenice) 49 köyü vardı. Kentin iskelesi sayılabilecek olan Akyaka Beldesi, Ula İlçesine bağlı ve Muğla'ya 23 km. uzaklıktadır
Cam ve seramik sanayinin hammaddesi sodyum feldspat, krom, mermer ve linyit bölgede yoğun olarak bulunur. 2 ulusal ve uluslararası havalimanı, 9 deniz hudut kapısı, 24 yat limanı ile duble ve gelişmiş karayolu ağı ile Muğla'ya 4 mevsim ulaşılabilir. Muğla deniz, kum, güneş ekseninde yoğunlaşmış turizm potansiyeli yanında, son yıllarda kültür turizmi, doğa turizmi, agro turizm ve termal turizm gibi alternatifmturizm olanaklarına da sahiptir.
İlin kentleşme oranı % 43.93, yıllık nüfus artış hızı % 5.18, nüfus yoğunluğu 66, toplam nüfusun işgücüne katılım oranı % 56.8, toplam nüfusun istihdam oranı % 50.9 (2010), okuma yazma % 95.14, yüksek okul/fakülte mezunu % 11.6, okul öncesi okullaşma oranı % 77.82, net göç hızı % 5.79
dur. Aydın % 2.77, Denizli % 2.58. s.4 Muğla nüfusu 851.145. Denizli ve Aydın’a göre şehirleşme oranının en düşük olduğu il Muğla (% 43.93). En kalabalık ilçesi Fethiye (195.419), Bodrum (136.317), Milas (128.006)’tır. Göç alacağı beklentisi vardır. Göç aldığı kentlerin başında İstanbul gelmektedir.Aşağıda kentin tarihi geçmişine yönelik bilgilere yer verilmiştir.
halkı Karyalılar, ardından kısmen Mısır, Asur ve İskit işgallerinin, zamanla da kıyılarda Helenistik
kolonizasyon hareketinin egemenliğinde kalmıştır.
Önce Medler, daha sonra Persler, Muğla'yı almışlar ve bölgeyi bir satrap aracılığıyla yönetmişlerdir. Karya isminin bölgeye M.Ö. 3400 yıllarında gelen kavimlere önderlik etmiş 'Kar' isimli bir komutandan geldiğine ilişkin tezler vardır. Kuzeyde Söke, Aydın, Nazilli üzerinden başlayıp, güneyde Dalaman çayının denize döküldüğü yerde biten Karya bölgesi, kuzeyinde Lidyalılar, güneyinde Likyalılar ve Anadolu içlerinde de Frigyalılar'ın hüküm sürdüğü bölgelere komşu
olmuştur. Knidos (Datça Yarımadası) ve Halikarnas (Bodrum) ile başlayan Helen kolonizasyonu ile zamanla Daldala (Dalaman), Stratonikeia (Yatağan Eskihisar), Nakrasa (Karakuyu), Akassos (Bozüyük) ve Fethiye çevresinde Telmessos, Xantos (Kınık), Patara (Minare) ve Tlos (Eşen) kentleri kurulmuştur.
M.S.395'te Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasıyla da Karya, Bizans İmparatorluğu'nda kalmıştır. Muğla'da tarihi kalıntılar olarak 103 ören yeri vardır.
İslam hâkimiyetinden önceki medeniyetler tarafından Karya, İslam hâkimiyeti sonrasında da Menteşe ismini alan bölgenin merkezi konumundaki Muğla'nın, ismini nereden aldığı açık değildir. Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde Muğla ismi konusunda şunları yazmıştır:
“Sene (…) tarihinde büyük bir savaş olmuş ve Rum keferesinin elinden Menteşe Oğlu Darahikey
Veziri Muğlı Bey fethetmiştir. Muğlı Bey Mahan memleketinde Hz. Muhammed (SAV)’i rüyasında görüp daha sonra ulemanın huzurunda İslamiyeti kabul etmiştir. Muğla Kalesi'ni fethettikten sonra ise bu şehrin ismi Muğla diye anılmaya başlanmıştır. Farsça'da Muğ kafir anlamına gelmektedir. Muğlı Bey Müslüman olduktan sonra birçok hizmetler yapmış ve birçok gazaya katılmıştır.”
Evliya Çelebi, Muğla isminin kaynağını bu şekilde yazsa da, bu bilgiler doğrulanamamıştır. Büyük olasılıkla Muğla ismi, antik çağdaki ismi olan Moballa'nın bozulmasıyla ortaya çıkmıştır. Mobolla ismi daha sonraki Türk hâkimiyeti sırasında Mogola olsa da 307 (m. 1889) Aydın Vilayeti salnamesinde ise Mobella olarak belirtilmektedir.
Muğla'da ilk yerleşimlerin ne zaman başladığı hakkında önemli bir bilgi yoktur. Fakat kentin eskiden İç Karya olarak adlandırılan bölgede yer aldığı bilinmektedir. Karya’nın M.Ö.2000'de Hititlerce de bilinen bir medeniyet olduğu göz önüne alınırsa, Muğla'da yerleşimin bu tarihlere kadar geriye gittiği söylenebilir. Bazı kaynaklarda da bu bölgeye ilk yerleşenlerin Hititler olduğu yazılıdır.
Sırasıyla Frig, Lidya, Pers, Makedon, Bergama Krallığı ve Roma hâkimiyetini yaşayan kent, Menteşe Bey tarafından 1284'de alınmasıyla ilk defa Türk hâkimiyetine girmiştir. Yıldırım Beyazıd tarafından 1391'de Osmanlı hâkimiyetine giren Muğla'daki bu ilk Osmanlı hâkimiyeti geçici olmuş, 1402'de Timur’un hâkimiyetine geçmiş ve 1425’te II. Murat devrinde Osmanlı devletine bağlanmıştır. Menteşe Beyliğinde bölgenin yönetim merkezi Milas iken, Osmanlı devletinde yeni sancağın yönetim merkezi Muğla’dır.
1. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı imparatorluğu toprakları İtilaf Devletleri tarafından
paylaşılınca, Muğla 11 Mayıs 1919’da İtalya tarafından işgal edilmiştir. Anadolu’nun işgali sırasında
Muğla'da Kocahan Mitingi düzenlenmiş ve tüm Anadolu şehirleri gibi Muğla’nın da bu işgallere direneceği ilan edilmiştir. Kentte Vatan Müdafaa Cemiyeti, Serdengeçtiler Müfrezesi, Muğla Kuva -yi Milliyesi gibi direniş komiteleri kurulmuştur. 1920’de Ankara’da açılan 1. Dönem Meclisine 6 milletvekili gönderen kent, İtalyanların kentte fazla etkin olmamasından yararlanarak, Menderes boyunca başlayan Yunan işgaline karşı kurulan direniş faaliyetlerine katılmıştır. Ege’de 57.tümenden kalanlarla birleşen gönüllüler, Aydın çarpışmalarında düşmana ağır kayıplar verdirmiştir. Ege illeri arasında Muğla, işgal sırasında en fazla şehit veren ildir. İç durumun karışıklığı, Yunanlılar ve işgal ettiği yörelerde ekonomik egemenlik kurma düşüncesine dayanan İtalyan politikasını Muğla halkı, işgal süresince iyi değerlendirmiş, iki ateş arasında kalmaktan kurtulmuştur. Anadolu'daki durumun kötüye gittiğini anlayan İtalya, bizim 2. İnönü Zaferi'nden sonra, ülkesindeki iç siyasal dalgalanmalarını öne sürerek 5 Temmuz 1921’de Muğla'dan ayrılmıştır.
Ticari yönü ile bakılırsa, 1936-1939 yılları arasında Muğla Valiliği yapan Recai Güreli döneminde yeni yollar yapılana kadar, şehri dış dünyaya bağlayan tek unsur, İzmir-Aydın-Çine, Tavas-Denizli güzergahı iken, bu güzergahı kullanan kervan yolu Muğla’dan geçiyordu. Deve kervanları bugünkü Sekibaşı Sokağından kente girer ve bu yolu takip ederek merkeze varıp, Yağcılar Hanı ve Kocahan’da konaklarlardı. Kervanlar Saburhane semtinden şehri terk ederek, “Yılanlı Dağı Yolu” üzerinden Tavas’a ulaşır ve Denizli’ye geçerlerdi. Yağcılar Hanı, Balcıoğlu Hanı, Konakaltı Hanı ve şu anda ayakta olma yan Kocahan en hareketli mekânlardı.
Arasta’da çeşitli mesleklerin loncaları vardı. “Demirciler Arastası”, “Bakırcılar Arastası”. Arastanın
kuzeyinde yer alan Tabakhane kentte önemli ticaret merkeziydi. Burada işlenen deriler, kervancıların ilgisini
çekerdi. Kervancılar için el tezgâhlarında dokunan bezler, kereste ve kireç önemliydi. Bunlar karşılığında,
Muğla’da yeterli oranda ekilmeyen buğday, tarım ürünleri ve kumaş alınırdı. Bu bölge 1980’lerden itibaren
toplum yaşayışının çeşitli nedenlerle değişmesi, kent merkezinin güneye doğru kayması, eski ustaların yerini
alacak yeni ustaların yetişmeyişi gibi nedenlerle eski önemini kaybetmişti. Fakat son yıllarda Muğla
Belediyesinin başlattığı Restorasyon Projesi ile Arasta eski günlerine dönmektedir.
5
5
http://www.yenisehrim.com/sanaltur/mugla/muglabelediyesi/tr(ET.6.5.2014)
140
1.3. MUĞLA’NIN BAZI DEĞERLERİ
Bu başlık altında geleneksel Muğla evleri, tarım ve hayvancılık, iklimi, Özel Çevre Koruma
Bölgeleri(ÖÇKB), ulaşım imkânları, madenleri ve enerji kaynakları ile MuğlaSıtkı Koçman Üniversitesi
üzerine bilgiler verilmiş, görüşler belirtilmiştir.
1.3.1. GELENEKSEL MUĞLA EVLERİ
Muğla evleri; tasarımları, ahşap işçilikleri, tavan işlemeleri ve şehrin sembolü haline gelmiş bacaları
ile Türk geleneksel mimarisinde özgün bir modeldir6. Genelde iyi korunmuştur. Geleneksel mimariden
doğrudan esinlenmiş yeni yapıların da, Muğla bölgesinde, halen diğerbölgelerimize kıyasla daha fazla inşa
edildiği söylenebilir. Bunda kentin yüksek eğitim ve yerel şuur düzeyi ileyörenin turistik bir bölge olmasının
etkileri vardır. Kent merkezinde Hisar Dağı eteklerine doğru yoğunlaşan eski Muğla evleri, Karabağlar
Yaylası’ndaki Karabağlar Mahallesi ve Yılanlı Dağı yamacındaki Düğerek Mahallesi evleri önemlidir.
Resim 1: Muğla Evi
7
Resim 2: Muğla Evi
‘Hayat’ olarak adlandırılan açık ön sofalar, kuzulu kapı denen avlu girişleri, ocaklar, bacalar, uzun
ve geniş saçaklar, tavan süslemeleri, ahşap süslemeli verandalar, duvarlara gömülmüş dolap biçimli
banyolar, Muğla evlerinin tipik özellikleridir. Büyük çoğunluğu avlulu ve iki katlıdır. Bazılarında hayat
bölümü sonradan kapatılmıştır. Yakın devirde inşa edilen evlerde ise, 'hayat' doğrudan kapalı olarak
yapılmaktadır. Genel özellikleri, bütün Türk evlerinde olduğu gibi, aile mahremiyetinin bir ürünü olarak içe
dönük olmalarıdır. Zemin katlarında sokağa penceresi olan ev, yok denecek kadar azdır. Buna karşılık avluya
6
Bu bölüm aksi belirtilmedikçe; http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html adresinden derlenmiştir.
7
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
141
bakan pencerelerin çokluğu dikkat çeker ve açık, yarı açık yaşam mekânları, geniş saçaklarla zenginleştirilir.
Bu nedenle, ön cephe özelliği avlu tarafından ortaya çıktığından, manzara ve güneş hâkimiyetini de
dengelemek üzere, evler parsellerin yukarı köşelerine ve kuzeye sağır, güneye açık olarak yerleşirler. Plan
tipleri, 'hayat' ile bunun etrafında yer alan odaların bulundukları konuma ve üst kata çıkan merdivenin yerine
göre değişiklikler gösterir. Parsellerin biçimi ve komşu binaların konumu da planların oluşumunda etkilidir.
Ancak, merdivenlerini, sofa içindeki yerlere göre ortadan ve yandan merdivenli tipler olarak sınıflayabiliriz.
Ortadan merdivenlerde, üst kata çıkış binayı simetrik olarak ikiye ayırdığı gibi, farklı şekillerde de
bölebilir. Ancak her iki durumda da yaygın olan uygulama, merdivenin geriye doğru sokulan bir orta sofadan
çıkması ve binanın arka duvarına yaslanmış olmasıdır. Merdiven ahşaptır. Altı depo olarak kullanılır. Her iki
yanında simetri hâkimse, birer veya ikişer oda yer alır. 'Hayat'a odalara girişte 45 dereceli kırılmalar bulunur.
'Hayat' avlu cepheleri boyunca uzandığı gibi, sadece merdivenin açıldığı ve oda girişlerinin bulunduğu orta
kısımda da yer alabilir. Ortadan çıkan merdivenin yapı kütlesine simetrik olarak ayırmadığı durumlardaise,
'hayat'ın bir tarafında odalar yer almakta, diğer tarafında ise yarı açık bir mekân bulunmaktadır. Sokaktan
evlere kuzulu kapılardan girilir. Bu kapı geniş iki kanadı olan ve bunlardan girişe göre sağ taraftakinin
içinden ikinci bir küçük kapı açılan, 2.30 m. yükseklikteki avlu duvarının yüksekliği ile orantılı, çoğunun
üzerinde küçük iki tarafa meyilli, kiremit örtülü, ahşap çatısı bulunan kapılardır. Avlular, yılın yedi sekiz ayı
boyunca yaşanılan, evin kapalı mekânları ve 'hayat'larıyla kullanım bütünlüğü içinde olan, kayrak taşı ile
kaplı, birçoğu havuzlu iç bahçeler şeklindedir. Duvarlara yakın yerlerde ağaçlar yer alır. Evin bir duvarına
bitişik olarak veya yarım bir konumda tek katlı müştemilat bulunur. Müştemilat içinde evin asıl mutfağı,
ocağı, kileri ve bazen de banyo yer alır. Ayrıca, temiz su havzaları da bu binanın içi veya dışındadır.
Muğla evlerini, temel olarak ikiye ayırmak mümkündür. Türk Evleri: Özellikle Hisar Dağı
eteklerine doğru yayılmış olan bu evler, kentsel silueti kırmızı kiremit çatı, beyaz duvar ve üzerlerinden taşan
yeşil ağaçlar üçlüsü ile oluşan armonisi içinde, geleneksel dokudur. Rum Evleri: Kentte Rum tüccarlarının
yerleşmeye başlaması ile Rum aileler Konakaltı ve Saburhane mevkilerine yerleşerek kendi kültürlerinegöre
biçimlenen taş evleri inşa etmiştir. Bu evleri Türk evlerinden ayıran özellikleri içe kapanmış olmaları, avlu
yerine sokakla bütünleşen bir cephe ve kütle nizamı göstermeleri ve kesme taş yapı olmalarıdır. Eski şehrin
ticaret ve zenaat merkezi Arasta mevkiinde, 1895'de Rum Filivari Usta'nın elinden çıkmış saat kulesi de Rum
nüfusun Muğla'ya yadigârlarındandır. Kentte halen yaşları 100 ila 300 arasında değişen 400 yapı koruma
altındadır ve kapsamlı bir restorasyon girişimi başlatılmıştır. En tanınmış yemeklerin başında Muğla'nın
kendine özgü tarhanası gelir. Tarhana yazın yapılır ve pencere önlerine, dam ve avlulara serilip kurutulur.
Zeytin ve kurutulmuş biber de Muğla'da artık bir kültürdür. Özellikle sofralık zeytin Karya döneminden beri
önemini korur. Muğla Merkez'in kendine özgü yemekleri de vardır. Keşkeközellikle düğün yemeğidir.
Aşağıda kentin tarım ve hayvancılık potansiyeli incelenmiştir.
1.3.2. TARIM ve HAYVANCILIK
Tarıma elverişli toprakları, zengin su kaynakları ve bölgeye hâkim Akdeniz iklimi, Muğla’da her
türlü bitkisel üretimin yapılmasına elverişlidir. Muğla yıllık ortalama 250 000 ton narenciye, 50 000 ton nar,
200 000 ton zeytin, 300 000 ton süt, 500 000 ton domates, 10 000 tondan fazla bal üretilebilir. Türkiye’de
kültür balıkçılığı üretiminin %39’u Muğla’da yapılır ve üretimin büyük çoğunluğu ihraç edilir. Akdeniz
ikliminin karakteristik bitkisi zeytin de Muğla’da geniş biralanda üretilir. 2010 yılı üretim miktarı 200 000
tonu aşan zeytin ve üretilen zeytinyağı Muğla’da bu konuda büyük bir yatırım için uygundur. Böyle bir
kapasite ulusal ve uluslararası düzeyde bir markaya sahip olabilir. Kent, gerek su kaynakları gerekse zengin
tür çeşitliliği sayesinde su ürünleri yetiştiriciliği bakımından yüksek bir potansiyele sahiptir. Muğla’nın tarım
ve hayvancılık sektörü toplam ihracatında su ürünlerinin payı yüksektir, çam balı ve balmumu üretiminde
Türkiye’de liderdir.
8
8
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf(ET.6.5.2014)
142
1.3.3. İKLİMİ
Muğla ili Akdeniz iklimi etkisindedir. Muğla ilinin içinde bulunduğu Menteşe Yöresi’nde dağlar
denize paraleldir. 800 m. yüksekliğe kadar olan alanlarda “Asıl Akdeniz İklimi” ve daha yüksek alanlarda
“Akdeniz Dağ İklimi” hissedilir. Maksimum-minimum sıcaklık değerleri, nemlilik, yağış miktarı ve hakim
rüzgar yönleri yerel coğrafi koşullara göre değişmektedir. Metrekareye 1000 mm’den fazla yağış alan Muğla,
orman oranı bakımından Türkiye'nin en zengin olan illerinden bir tanesidir. Ne var ki yağışların büyük
çoğunluğu kış mevsiminde düşer ve yaz kuraklığı belirgindir. Dağların denize paralel uzanmasının ve
yükseltinin bu yörede Ege Bölgesi'nin genelinin aksine daha fazla olmasının diğer bir sonucu olarak ulaşım
doğu-batı yönünde zorlaşır ve nüfus seyrekleşir.
9
Aşağıda ise kentte, yaklaşık 25 yıldır özel çevre koruma bölgeleri olarak yönetilen yöreleri tanıtılmaktadır.
1.3.4. ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGELERİ
Türkiye’de ilk ÖÇKB’leri Muğla’da oluşturulmuştur. İl genelinde geniş bir alanda 1989’lardan
bugüne özel çevre koruma bölgeleri yönetimi bulunmaktadır (Yıldız, 1996). Özel Çevre Koruma Kurumu
Başkanlığı, il çevre müdürlükleriyle Muğla Büyükşehir Belediyesinin özellikle planlama konusunda görev
ve yetki karmaşası yaşanmadan, eşgüdüm içinde çalışması çok önemlidir. Büyükşehir belediyesi
yönetiminde, özel çevre koruma kurumu kararları üst ve ayrı bir öneme sahip bulunduğundan, ilçelerin
bazıları burada ÖÇKB. özellikleriyle de anlatılmıştır.
ÖÇKB’nin İl Durum Raporunda misyonu, “Dünya ve ülke ölçeğinde doğal, tarihi ve kültürel
değerlere sahip ancak kentleşme, turizm, tarım ve sanayi gibi kullanımların baskısı altındaki bölgelerde,
bütünleşik alan yönetimi yaklaşımıyla, ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği içerisinde, çok yönlü
bakış açısıyla sektörler arası eşgüdümü sağlayarak, biyolojik çeşitliliğin korunması, doğal tarihi ve kültürel
değerlerin sürdürülebilirliğini koruyarak, insanlarımızın sağlıklı vetemiz bir çevrede yaşaması için hizmet
vermektir.” şeklinde belirtilmiştir
10
.
Bern Sözleşmesi olarak bilinen Akdeniz’de Yaban Hayatını ve Habitatlarını Korunması
Sözleşmesiyle, nesli tehdit ve tehlike altında olan türlerin korunması taahhüt edilmiş ve bu türler ve
habitatların korunması “Barselona Sözleşmesi ile koruma altına alınmıştır. Bu sözleşmede ek protokollerden
birisi, Akdeniz’de Özel Koruma Alanları Kurulması Protokolü’dür. Bu sözleşmelerle 1989’da 383 sayılı
KHK ile ÖÇKK Başkanlığı kurulmuştur. ÖÇKB’leri 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9.maddesi ve ülkemizin
taraf olduğu “Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokole göre BK. tarafından ilan edilmiştir.
Ülkemizde 12 adet ÖÇKB bulunmakta olup, Gökova, Köyceğiz-Dalyan, Fethiye-Göcek, Patara, Kaş-Kekova, Göksu Deltası, Belek, Foça, Datça-Bozburun, Pamukkale, Gölbaşı, Ihlara Vadisi, Tuz Gölü(2007),
Uzungöl (2004) şeklinde isimleri belirtilebilir.
Bu kurum koruma kararları ve arazi kullanma kararlarının yer aldığı çevre düzeni planları, bilimsel
araştırma yönetim planları ve izleme sonuçlarına göre 20 yıllık dönemdeki gelişmeleri değerlendirir ve
yönlendirir. Bu amaçla 1/25 000 ölçekli çevre düzeni planı kararları doğrultusunda 1/5000 ölçekli uygulama
imar planları hazırlanmış ve onaylanmıştır. Planların uygulanması yönetişim örneğidir. 3194 sayılı İmar
Kanunu hükümlerine göre Belediye ve mücavir alan sınırları içinde Belediye, bu alanlar dışında Valiliklerin
yetki ve sorumluğundadır. Ancak ÖÇKB Kurum Başkanının, imar uygulamalarının onaylanan planlara
uygun olup olmadığının tespit edilmesi halinde gerekli işlemlerin yapılması için ilgili mercilere bildirme ve
görevin yerine getirilmemesi halinde de imar mevzuatına göre yasal işlem başlatmak gibi sorumluluğu
bulunmaktadır.
Muğla ilinde ÖÇKB’ndeki nüfus dağılımı %19’dur. En büyüğü %10 ile Fethiye-Göcek’tir. Alan
dağılımı %20.6 olup, en büyüğü %8.9 ile Datça-Bozburun’dur. Kurum Muğla’da araştırma izleme koruma
faaliyetleri, planlama ve proje hizmetleri, atık yönetimi, su temin işleri ve hizmetleri, çevre tazmini gibi
çalışmalarını sürdürmektedir. İşbirliği yapılan kuruluşlar ise yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Tarım
9
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
10
Aksi belirtilmedikçe bu bölüm için bkz.; “Çevre ve Orman Bak. OCKBBaşkanlığı İl Durum Raporu”,
http://www2.ormansu.gov.tr/COB/Files/durum_rapor/ockkb/oc(ET.6.5.2014)
143
ve Hayvancılık Bak., Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Dünya Bankası, Kültür ve
Turizm Bakanlığı ile özel sektördür.
Datça ÖÇKB: Datça Yarımadasında tarihi, doğal, arkeolojik, kentsel vb. açılardan korunması
gereken sit alanları yer almakta ve bölge Ege ve Akdeniz’i birleştiren bir konumda bulunmaktadır. Yat
turizmi açısından önemlidir. Datça Yarımadasının güney kısmında yer alan Gebekum kumul alanı, bitki
örtüsü ile birlikte hassas bir alanı oluşturur. Bölgedeki diğerkumul alanlar da hassastır. Kızılçam bölgedeki
zengin orman varlığında baskın tür olup, sandal ağacı korulukları sınırlı yayılış alanına sahiptir. Ayrıca
Datça hurması ve endemik sığla ağacı bulunmaktadır. Yüksek peyzaj değerine sahip olan yöre, arkeolojik ve
kültürel değerleriyle de çok önemlidir.
Fethiye-Göcek ÖÇKB: Kıyı boyunca küçük koylar ve körfezler vardır. Bunun en özgün örneği
Göcek Koyu’dur. Belceğiz Koyundaki Ölüdeniz Lagünü sakin bir görünümdedir. Turunç Pınarı, Kalemya
Koyu, Samanlı ve Boncuklu Koyları önemlidir. Bölgedeki bitki örtüsü makiler ve yüksek yerlerde konifer
ormanlarıdır. Taban suyu yüksek olan dere içleri ve deltalarda endemik tür olan günlük ağacı ormanları
vardır. Akdeniz havzası içinde 5 türle temsil edilen deniz kaplumbağalarından 3 tür Caretta Caretta, Chelenia
Mydias, Dermochelys Cariacea ülkemiz sularında tespit edilmiştir. Caretta Caretta ve Chelenia Mydiasın
üreme alanlarından bir tanesi de Fethiye kumsalıdır. 1988’de Barselona Sözleşmesi gereğince ÖÇKB ilan
edilen bölge aynı zamanda sit alanıdır.
Gökova ÖÇKB: Flora ve faunasıyla ekolojik yönden öneme sahip bir bölgedir. Kızılçam, günlük
ormanları büyük değere sahiptir. Karaçam, fıstık, sedir, ardıç, meşe, sandal, piren, akçakesme, defne,
çitlembik, keçiboynuzu gibi ağaçlar ve ağaççıklar da vardır. Gökova kıyılarında özellikle azmaklarda su
samuru bulunmaktadır. Boncuk Koyu, kum köpekbalığının Akdeniz’deki tek yumurtlamaalanıdır.
Köyceğiz-Dalyan ÖÇKB: Bölge 461.46 km2’dir. 17 adet yerleşim yeri vardır. Bölgenin önemi, sucul
ekosistem yapısına dayanmakta ve hidrobiyolojik açıdan bütün sucul habitat tiplerini içermektedir. Köyceğiz
Gölünün Dalyan ağzıyla denize açıldığı alanın doğusunda yer alan İztuzu Kumsalı ve batısında yer alan
Dalyan Kumsalı Caretta Carettaların Akdeniz’deki en önemli üreme alanlarındandır. Dalyan çevresi ve
kanalları geniş sazlıklarla kaplıdır. Kanallarda nesli tehlikede olan yumuşak kabuklu Nil Kaplumbağası
(Trionyx triunguis) yaşamaktadır. Zengin balık türlerinin yanında Mavi Yengeç (Callinectes sapidus) de
bulunur. Köyceğiz-Dalyan sulak alan kompleksi kuş yaşam alanı olarak 18 kuş türünü barındırmaktadır.
Patara ÖÇKB (Muğla Bölümü): Bölge tarihi ve kültürel eserlere, eşsiz doğal zenginliğe sahiptir.
Türkiye’nin Akdeniz kıyı sahillerinde deniz kaplumbağalarının 17 yumurtlama ve üreme sahasından biri
olan Patara Kumsalı, birinci derecede önemli yumurtlama ve üreme alanı olarak korumaaltındadır. Hareketli
kum tepelerinin bir kısmında bulunan tuzcul bitkilerin korunması ve rüzgar erozyonunun önlenmesi için
çalışmalar yapılmaktadır. Bölgede Akdeniz’e özgü “garig” adı verilen makiler yaygındır. Kıyı bölgelerinde
alçaklarda defne, akçakesme ile incir ve kokuca ağaçlarıvardır. Kekik, nane, lavanta gibi tıbbi ve aromatik
bitkiler ile çok sayıda soğanlı bitkilerce zengindir. Gerek arkeolojik değerleri gerekse doğal özellikleriyle
bölge antik çağlardan günümüze kadar önemini korumuştur.
1.3.5. ULAŞIM İMKANLARI
İlin önemli limanları, Bodrum, Marmaris, Fethiye ve Güllük’tedir. Ayrıca Bodrum-Milas ve
Dalaman Havaalanları bulunmaktadır
11
. Muğla’da 2.1 km uzunluğunda kent içi bisiklet yolu bulunmaktadır.
Bin kişi başına düşen özel otomobil sayısı Aydın, Denizli ve Muğla’da Türkiye ortalamasının üzerindedir ve
gelecekte artış göstereceği tahmin edilmektedir. Toplu taşıma kullanımının yaygınlaştırılması amacıyla
Aydın, Denizli ve Muğla’da seyahat süresi, gecikme, ortalamahız, trafik sıkışıklığı gibi kriterler göz önüne
alınarak, mevcut güzergâhların performanslarının belirlenmesi ve buna göre yeni düzenlemelerin
yapılmasına ihtiyaç vardır. Mevcut araç parkının çevreye duyarlı hale getirilmesi, ulaşımda verimliliği ve
konforu artıracaktır(GEKA, 2013).
11
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html (ET.6.5.2014)
144
1.3.6. MADENLERİ ve ENERJİ KAYNAKLARI
İlde Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy Termik Santralleri işletilmektedir. Yatağan linyit rezervleri ve
Fethiye krom yatakları açısından çok zengindir. Önemli bir mermercilik merkezidir. Bu enerji ve madencilik
üretim tesisleri dışında, sanayiye dönük büyük girişimler bulunmamaktadır. Ekonomisi turizm ve tarıma
dayalıdır. Ayrıca Dalaman ilçesinde Mopak (Seka) Kağıt Fabrikası bulunmaktadır
12
.
Muğla yıllık 3043 saat güneşlenme süresi, 1621 kW/m2 küresel radyasyon değeriyle, güneş enerjisi
santrali yatırımcıları için önemli bir potansiyele sahiptir. Belirlenen 20 mW’lık kapasite, 7 trafo merkezi,
küçük çaplı güneş enerjisinden elektrik elde etmeye yönelik pilot uygulamaların başarılı olması ve belirlenen
trafo merkezlerinin 10-15 km çapında uygun arazilerin bulunması Muğla’yı yatırımcılar için cazip
kılmaktadır. Ayrıca rüzgar enerjisinde Muğla’nın 50 m de 300-600 W/m2 rüzgardaki güç kapasitesi 5170.82
MW’tır. Rüzgar enerjisi santralleri için uygun görülen toplam alan ise 1034.14 km2’dir. Türkiye’nin en
büyük rüzgâr enerjisi santrallerinden biri olan DARES de buradadır
13
.
Bu bağlamda kent yenilenebilir enerji kaynaklarından güneş ve rüzgâr enerjisi açısından çok önemli
bir bölgededir. Kentte halen aktif olan yenilenemez enerji kaynakları işletmeciliği yerine, yakın gelecekte
güneş ve rüzgar enerjisi işletmeciliğine geçilmesi, flora, fauna ve endemik bitkiler/hayvanlar başta ol mak
üzere, doğal ortamlarının korunması açısından da önemlidir. Bu konuda Büyükşehir belediyesi yönetiminin
son teknolojik gelişmeleri takip etmek; güneş ve rüzgar enerjisine sıcak bakmak şeklinde duyarlılık içinde
olduklarıbilinmektedir.
1.3.7. MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ
Muğla’da 1975’te Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisine bağlı olarak Muğla İşletmecilik
Yüksekokulu kurulmuştur. Bu okul 1982 yılında DEÜ’ne bağlanmıştır. 1989’da MuğlaMeslek Yüksekokulu
kurulmuştur. Muğla Üniversitesi ise 3.7.1992’de 3837 sayılı kanun ile kurulmuş, 10.11.1992 de kurucu
rektörün atanması ile tüzel kişiliğine kavuşmuştur (Muğla Üni., 2011). 2013 yılında çok istenildiği gibi
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi ismini almıştır.
1999 sonrasında, iş adamı Sıtkı Davut Koçman’ın, Üniversiteyi kelimenin tam anlamıyla
kanatlarının altına almasını takiben göz kamaştırıcı bir hızla gelişmiştir. Yakın geçmişte vefat eden Sıtkı
Davut Koçman ve kurucu rektör Ethem Ruhi Fiğlalı’nın(1992-2002) yönetiminde, evvelce 30.000 nüfuslu
küçük ve hareketsiz bir il merkezinden ibaret olan şehir, 20.000’i aşkın öğrencinin oluşturduğu yeni bir
topluluğun yerleşmesiyle hareketlenmiştir. Muğla Üniversitesi her yıl açılan yeni fakülteleri ile daha da
büyük bir öğrenci kitlesine hitap edebilir hale gelmiştir ve bu da Muğla'nın Muğla Ovası boyunca
yayılmasını ve büyümesini sağlamıştır. Muğla ili çok büyük olmadığından öğrenciler kiralar ve ev bulma
konularında sorun yaşamıştır. Muğla kültürel faaliyet açısından zengin ve öğrencilerin faaliyetleriyle
zenginleşen bir şehirdir. Muğla Üniversitesi, Belgesel Sinemacılar Birliğinin sözlü tarih çalışmaları, Muğla
Sanatseverler Derneği, Duvar Sahnesi Sanat Topluluğu ve Muğla Üniversitesi Tiyatro Topluluğu gibi birçok
grup ve topluluklar şehirdeki kültür potansiyelini arttırmaktadır
14
.
Kısa süre öncesine kadar Kötekli bir köy (sonra mahalle) iken, son yıllarda adeta bir öğrenci şehri
niteliğine ulaşmıştır. Kötekli’de gençlerin çağdaş koşullarda barınma ve sosyo-kültürel ihtiyaçları büyük
oranda karşılanmıştır. Ayrıca Kötekli ve çevresinde devlet/özel yurtları ile alışveriş merkezleri, bankalar,
otobüs firmaları, cafeler, residorm ve apartlar vb. de artmıştır. Üniversite kente hareketlilik getirmiştir.
Kentin tanıtımında önemlidir. Merkez ve ilçelerdeki fakülte/yüksekokullar, çevresindeki esnaf ve küçük ve
orta ölçekli sanayiciler açısından önemli bir ekonomik katma değer oluşturmaktadır. Kentleşmenin artması
ve konut sektörünün önem kazanmasında özellikle üniversite personeli ve öğrenciler hızlandıran faktördür.
12
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
13
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf(ET.6.5.2014)
14
“Menteşe, Muğla”, tr.wikipedia.org/wiki/Menteşe,_Muğla,(ET.6.5.2014)
145
2. 2014 YEREL SEÇİM SONUÇLARI VE 6360 SAYILI YASAYA GÖRE MUĞLA BÜYÜKŞEHİR
BELEDİYESİ YÖNETİMİ
İkinci bölüm 2 başlık altında hazırlanmıştır. Önce Muğla kentinde 2014 yerel seçim sonuçlarına ilişkin
bilgiler sunulmuştur.
2.1. MUĞLA’DA 2014 YEREL SEÇİM SONUÇLARI
1982 Anayasasının 127.maddesine göre mahalli idareler, il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek
ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuş, esasları kanunla belirtilen ve karar organları, yine kanunda
gösterilen seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişilikleridir. Mahalli idarelerin karar
organları beş yılda bir seçimle belirlenir. Mahalli idarelerin organlarını oluşturan il genel meclisi üyeleri,
belediye başkanı ve belediye meclisi üyeleri, köy ve mahalle muhtarları ile ihtiyar meclisi ve heyeti üyeleri
beş yılda bir 1984 tarihli 2972 sayılı Mahalli İdareler ileMahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi
Hakkında Kanuna göre seçilir (Mutluer ve Öner, 2009: 101-102).
2004 ve 2005 yıllarında yeni belediye, büyükşehir belediyeleri, il özel idareleri ve mahalli idare birlikleri
kanunları yürürlüğe girmiştir. Köy Kanunu ise tasarı olarak geçmişte üzerinde çalışılmışsa da reforme
edilememiştir. 2012 yılı sonunda ise büyükşehir belediye yönetimleri konusunda yeni bir kanuni düzenleme
gerçekleştirilmiştir. Muğla ili, bu süreçte yerel yönetimler açısından büyükşehir belediyesi statüsüne
kavuşturulmuştur.
2009 yılı Muğla İli yerel seçim sonuçlarına göre, CHP %46, MHP %24.23, Ak Parti %20.35, DP %4,92,
DSP %2.5, DTP %%1,02, SP %60,49, TKP %0,34, BTP %0,14 oranında oy almış olduğu görülmektedir
15
.
2014 yılı yerel seçimler sonucuna göre Muğla Büyükşehir Belediye Başkanlığı için, CHP %49.12, Ak
Parti %29, MHP %18, HDP %1,6, DYP %0,9, BDP %0,5, SP %0,4, MP %0,2, BTP %0,1 oy almıştır.
272.646 geçerli oy bulunmaktadır. Bodrum’da CHP’den Mehmet Kocadon %51, Dalaman’da CHP’den
Muhammet Şaşmaz %33, Datça’da CHP’den Şener Tokcan %46, Fethiye’de DP’den Behçet Saatçi %33,
Kavaklıdere’de Ak Parti’den Mehmet Demir %51, Köyceğiz’de Ak Partiden Kamil Ceylan %46.07,
Marmaris’te CHP’den Muhammet Ali Acar %50, Menteşe’de CHP’den Bahattin Gümüş %47, Milas’ta
CHP’den Muhammet Tokat %50, Ortaca’da CHP’den Hasan Karaçelik %48, Seydi Kemer’de Ak Parti’den
Yakup Otgöz %40, Ula’da CHP’den Ümit Karaaslan %43, Yatağan’da ise CHP’den Hasan Haşmet Işık
%34’lük oy oranlarıyla yeni dönemde belediye başkanlıklarını kazanmışlardır
16
.
Muğla Büyükşehir belediyesi ve merkez belediyeler gibi kıyı belediyelerinin çoğunda CHP yerel
yönetimlerde ağırlıktadır. Muğla Belediye Başkanı olarak üç dönem üst üste görev yapmış olan CHP’nden
Dr. Osman Gürün, halk arasında belediyeciliği ile sevilen, kişiliği ve liderlik özellikleriyle iyi bilinen ve
tanınan ve belediyecilik alanında deneyimli bir yerel siyaset adamıdır. Muğla merkezd e Dr. Osman Gürün,
son yerel seçimlerle tüm Muğla ili sınırlarının kapsadığı Muğla Büyükşehir Belediye Başkanlığını kazanmış
ve adeta bir ilçeden bir kenti idareye taltif etmiştir.
2.2. 6360 SAYILI KANUN AÇISINDAN MUĞLA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ YÖNETİMİ
Aşağıdaki bölümde bazı araştırmacıların çalışmalarından faydalanılmış ve 6360 sayılı yasada Muğla
büyükşehir belediyesi ile ilgili olarak yer alan ilke ve düzenlemelerden bilgiler verilmiştir.Bundan sonraki
süreç, yerel seçimleri kazanan yönetimlerin, Muğla ve diğer büyükşehirlerde, 6360 sayılı yasanın getirdiği
değişiklikleri, yeni yapılanmaları ve uygulamaları görmek şeklinde beklenecektir.
Ruşen Keleş’e göre; İçişleri Bakanlığınca hazırlanan “Büyükşehir Belediyesi Yasası ile BazıKanun
ve KHK’larda Değişiklik Yapılmasına Dair Yasa Tasarısı ile TR32 Bölgesi Aydın, Denizli ve Muğla
Belediyeleri, Büyükşehir Belediyesine dönüştürülmüştür. 6360 sayılı Büyükşehir Belediyesi Yasası’nın
genel gerekçesine göre Büyükşehir belediyesi sınırlarında bulunan yerel yönetimler, küçük ölçekli planlar
yapabilseler de bu planların geniş bir çerçeve içinde bütüncül olarak tüm büyükşehir bölgesini kapsayan ve
15
http://secim.haber7.com/2014/mugla, (ET.6.5.2014)
16
http://secimsonuclari2014.mynet.com/mugla-i48;
http://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/belediye.php?belediyeid=127546(ET.6.5.2014)
146
makro politikaları belirleyen bir çerçeve içinde ele alınmasına ihtiyaç duyulmuştur. Belli bir coğrafi alanda
birçok yerel yönetimin etkin olması halinde, planlama ve koordinasyonun sağlanamayışı ve ölçek
ekonomisinden yeterince yararlanılamaması sebebiyle, kaynak israfına yol açmaktadır. Bu bağlamda
kaynakların etkin ve yerinde kullanımı, kamu sunumunda koordinasyonun sağlanması, uygun büyüklükte
hizmet üretecek güçlü yerel yönetim ihtiyacı sebebiyle büyükşehir belediyesi modeli gerekli görülmüştür.
Anakentlerle ilgili yeni yasa 30 il özel yönetiminin 18.082 köyün ve 1592 belde belediyesinin tüzel
kişiliklerine son vermiştir. Oysa çağdaş yerel demokrasi ilkelerine göre yerel yönetimler ve yerel halk,
kendilerini ilgilendiren böylesine önemli konularda görüşleri alınması zorunlu taraflardır. Bu tür
zorunluluklar Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartında uyulmasıgerekli kurallardır (Keleş, 2014: 59, 98-99).
H.Çelikyay’ın Perspektif’teki yazısında, kent yönetimi açısından bakıldığında 6360 sayılı yasanın
şunları getirdiğini belirtmektedir (Çelikyay, 2014: 1-7).
“….13 ilde yeni büyükşehir belediyesi kurulmuştur. Daha sonra Ordu ili eklenmiştir. Bütün
büyükşehir belediye sınırları, il sınırı olmuştur. Bu 30 ildeki il özel idareleri kaldırılmıştır. Yeni ilçeler
kurulmuştur. Büyükşehirlerdeki bütün ilçe belediyelerinin sınırları mülki sınır olmuştur. Bu illerdeki bütün
belde belediyeler i kaldırılmış ve bunlar bir belediyenin mahallesine dönüştürülmüştür. Bu illerdeki bütün
köy yönetimleri kaldırılmış ve bunlar mahalle yapılmıştır. Büyükşehir belediyeleri dışındaki illerde nüfusu
2000’den az olan belde belediyeleri köye dönüştürülmüştür. Mülki idareye bağlı olarak 30 ilde Yatırım
İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı kurulmuştur. Yasaya göre 2005 yılında yapılan ölçek düzenlemesinin, il
sınırına kadar genişletildiği görülmektedir.
Genişlemenin kent yönetimine getireceği avantajlar, hizmet sunum kapasitesinin büyümesi, birim
başına hizmet maliyetlerini azalması, kaynakların etkin kullanımı, insan kaynakları kapasitesinin artması,
bütüncül imar planlarının yapılabilmesi, birden fazla ilçeyi kapsayacakdaha büyük ölçekli projelerin hayata
geçirilmesi, koordinasyon gerektiren hizmetlerin sunulmasının kolaylaşması olarak ifade edilmektedir.2014
yerel seçimleri sonrasına bakıldığında büyükşehirlerin, Türkiye yüzölçümünün yaklaşık %51.2 ve nüfusunun
%74.6’sını oluşturduğu görülmektedir. Büyükşehir yönetimi daha önce olduğu gibi sadece büyükşehir
sınırından değil; tüm il genelinden gelen oylarla belirlenmiştir.
Yasanın getirdiği yeni sistem, siyasi partiler tarafından da değerlendirilmiştir. Cumhuriyet Halk
Partisi yönetim zorlukları, yurttaşa getireceği ek yükler, yükselteceği demokrasi açığı ve idari yapı açısından
doğuracağı sakıncalar gibi nedenlerle yasayı uygun bulmadığını belirtmiştir. Milliyetçi Hareket Partisi,
federasyon ve bölgesel yönetim iddiaları çerçevesinde değerlendirmelerine Parti Bülteninde yer vermiştir.
Bu benzeri iddialar Ak Parti bülteninde yanıtlanmıştır. Yeni yasal düzenlemeyle söz konusu olanın yalnızca
büyükşehir hizmetlerinin olduğu, hizmet bütünlüğünün ve ülke geneline ayrım yapmadan hizmet etmenin
gerekliliğinin esas olarak benimsendiği ifade edilmiştir. Ülkenin belirli bölgelerinde güvenlik ve denetim
mekanizmalarının hiçbir endişeye yol açmayacak şekilde yerli yerinde olmasının yanı sıra, yasanın yönetim
ve denetim boşluğu getirmeyeceği belirtilmiştir.”
Muğla Belediye Başkanı iken Dr. Osman Gürün, kendisiyle yapılan bir Röportajda
17
,
“…Büyükşehir Yasası, Muğla için yararlı olacak bir yasa….Yasa hazırlanırken müzakere dönemi
çok kapalı bir ortamda oldu. Dolayısıyla sivil toplum kuruluşlarının ve belediyelerin katkısı alınmadı.
İçerisine sokulan beldelerin tümünün kapatılması, belde ve köylerin mahalle haline getirilmelerinde de
önemli problemler var. Özellikle vergi, su ve arazi vergilendirme konularında önemli sıkıntılar yaşanacak.
Bizim görüşümüze göre köylerin statülerinin devam etmesi, beldelerin de hepsinin aynı potaya konarak
bütün beldelerin kapatılması gibi bir durumun olmaması gerekiyordu.”
“Kişi başına düşen pay dağılımında Muğla belediyesi, 29 şehir içinde 9.sırada. Muğla büyükşehir
olduktan sonra İller Bankası hissemiz kişi başına 226 TL’dan 370 TL’ya çıkmıştır. … Ancak kanalizasyon ve
su işletmelerinin borçları da büyükşehir belediyelerine devredilecek. Bu miktarlar bizim borç oranımızı çok
yükseltecek.”
17
Muğla Belediye Başkanı Dr. Osman GÜRÜN’le yapılan bir Röportaj, İLLER ve BELEDİYELER DERGİSİ Ekim-Kasım 2012 /
Sayı 774 775, s.17-18, www.tbb.gov.tr/download.php?dosya = storage/...yeni-buyuksehirlere.. (ET.6.5.2014)
147
“Özel idarelerinin bu yasa kapsamında kapatıldığına dikkat çekmek isterim. Direkt olarak bağlı
oldukları ilçe belediye başkanlıkları, belde ve köylere hizmet edecekler. Coğrafi, ulaşım ve iletişim açısından
bir takım sıkıntılar yaşanabilir. Büyükşehirle birlikte il genelinde yerel yönetimlerin koordinasyonunun
sağlanması, plan bütünlüğünün sağlanması, imar disiplininin tek meclisten yürütülmesi avantaj. Büyükşehir
olduğumuzda gelirlerimizde artış oluyor. O ilde elde edilen vergi gelirlerinin %6’lık kısmı büyükşehirlere
aktarılıyor. Koordinasyonun kurulması, stratejik planın il genelinde yapılması, ulaşımı, yolu, tarımı,
ekonomisiyle bir koordinasyon sağlanması açısından büyükşehir önemli.”
“…Bana göre ilçe başkanları, tabii üye olmalı. Büyükşehir başkanı ise kendi oluşturduğu meclis
üyeleri ile gelmeli.”
“Her büyükşehir aynı değil. İlimiz 1124 km’lik kıyı sahil bandı olan özel bir yer. Kırsal ve kıyısal
arasında farklar var. Her ilçenin nüfusu aşağı yukarı birbirine uygun, bir merkezde toplanmış nüfus yok. 12
ilçeye nüfus dağılmış durumda. Bu yasa daha çok müzakere edilmeliydi. Yerel yönetimlerle ilgili yeniden tüm
yerel yönetimleri ilgilendiren, yerelleşme ve yerel demokrasinin gelişmesi adına hareket edilmesi gerektiğini
düşünüyorum. 29 tane büyükşehir var ama 52 tane de normal şehir var. Onların kabahati ne? …Büyükşehir
yasasından memnunuz ama çok daha iyi ve düzgün olabilirdi. Merkezi hükümetinyetki ve kaynaklarını daha
fazla yerele aktarması lazım. Bana göre 4-5 sene sonra biz tekrar Belediyeler Yasasını irdeleyip, daha fazla
yerelleşme, yerele yetki ve kaynak aktarma konusunda yeniden bir düzenlemeye gideceğiz….”demiştir.
Türkiye Belediyeler Birliği Genel Sekreteri Hayretin Güngör “Yeni Büyükşehir Yönetimi ve Geçiş
Nedenleri” isimli çalışmasında
18
ise,
“Yeni büyükşehir belediye yönetimine geçiş nedenlerini; ölçek sorunu ve kademeli yerel yönetim,
plan ve hizmet bütünlüğünün sağlanması, şehirlerin rekabet gücünün artırılması, yeterlive uzman personel
istihdamı, yerel hizmetlerin standardının ve kalitesinin yükseltilmesi, yerinden yönetim (subsadiarite) ilkesi,
yerel demokrasinin geliştirilmesi, mevcut uygulama örnekleri, yerel yönetimlerin birbirine geçmiş
görevlerinin sadeleştirilmesi, hükümet programı” başlıkları altında sıralamıştır.
“6360 sayılı Büyükşehirler Yasasının Getirdikleri” başlığı altında ise; “Yeni büyükşehirlerin
kurulması ve büyükşehir sınırlarının genişletilmesi: Bu düzenleme sonucu İstanbul ve Kocaeli büyükşehir
belediyeleri ile diğer büyükşehir belediyeleri arasındaki ikili yapı kaldırılmıştır. Yasanın geçici
2.maddesinde öngörülen katılma ve birleşme yoluyla nüfusunu 2000’in üzerine çıkaran 33 belde
belediyesinin tüzel kişiliklerinin korunmasıyla birlikte toplam belediye sayısının 1427 olması beklenmektedir.
-İl özel idaresinin kaldırılması: İl özel idarelerinin yerel nitelikteki görevleri, büyükşehir belediyesi
yönetimine geçmiştir. Bu düzenleme sonucu ülkemizdeki 81 olan il özel idare sayısı 52’ye (sonradan 51 oldu)
düşmektedir.
-Büyükşehirlerde belde belediyeleri ve köylerin mahalleye dönüştürülmesi: Yasanın 1.maddesiyle
büyükşehir sınırları içerisinde kalan belde belediyeleri ile orman köyleri dahil köylerin tüzel kişilikleri
kaldırılarak, aynı belde ve köy ismiyle bağlı oldukları ilçe belediyesine mahalle olarak bağlanmıştır.
Mahalle kurulmasında en az 500 nüfus şartı getirilmiştir.
-Y eni ilçe ve belediyelerin kurulması: Büyükşehir belediyesi statüsüne dönüştürülen 13 ilde
(Malatya hariç), en az 1, Zonguldak ilinde de 2 olmak üzere toplam 26 yeni ilçe ve aynı adla belediye
kurulmuştur.
-Nüfusu 2000’den az olan belediyelerin tüzel kişiliğinin kaldırılması: Yasanın geçici 2.maddesiyle
diğer 52 ilde 2011 yılı adrese dayalı nüfus sayım sonuçlarına göre nüfusu 2000’den aşağı olan 559
belediyenin tüzel kişilikleri kaldırılarak, bu belediyeler köye dönüştürülmüştür. Ancak yasanın 2.maddesinde
öngörülen katılma ve birleşme yoluyla nüfusunu 2000 ‘in üzerine çıkaran belediyelerin tüzel kişilikleri
korunmuştur. Bu sayı yaklaşık 30-35’tir. Yerel yönetimleri ve yerel demokrasisi güçlü olan İsveç’te en az
belediye nüfusunun 5000 olduğu kabul edilerek 2498 olan belediye sayısı kademeli olarak 289’ a
düşürülmüştür.
-Genel bütçeden alınan payların yeniden düzenlenmesi: Büyükşehir belediyeleri arasındaki genel
bütçeden alınan pay dağıtım sorununu bir tarafa bırakırsak, sınırı genişleyen büyükşehirler ile yeni
büyükşehir olan illerde il özel idaresi ve belediye payları toplamının üzerinde genel bütçeden pay aktarılmış
18
Hayretin GÜNGÖR, “Yeni Büyükşehir Yönetimi ve Geçiş Nedenleri” (Uzman Gözüyle), İLLER ve BELEDİYELER DERGİSİ
Ekim-Kasım 2012 / Sayı 774 775, s.19-31, www.tbb.gov.tr/download.php?dosya= storage/. ..yeni-buyuksehirlere.., (ET.6.5.2014)
148
olacaktır. Bu illerde il özel idaresi, belde belediyeleri ve köylerin kaldırıldığı, büyükşehir belediye hizmet
alanı içerisine alındığı düşünüldüğünde genel giderler ve yönetim maliyeti de azalmış olacaktır. Bu yasa ile
genel bütçeden büyükşehir ilçe belediyelerini aldığı pay %4.5 e çıkarılmakta, diğer belediye payları %1.5’e
ve il özel idaresi payı ise %0.5’e düşürülmektedir. Büyükşehir ilçe belediyelerine ayrılan %4.5’lik payın,
%30’u büyükşehir belediyelerine ve %10’u ise su ve kanalizasyon idarelerine nüfuslarına göre
dağıtılmaktadır. Mevcut durumda büyükşehir ilçe belediye paylarının tamamı nüfus kriterine göre
dağıtılmakta iken, yeni düzenleme ile %10luk kısmı ilçelerin yüzölçümüne göre dağıtılacaktır.
-Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı: Görevleri kamu kurum ve kuruluşlarını yatırım ve
hizmetlerinin etkin olarak yapılması, izlenmesi ve koordinasyonu, acil çağrı, afet ve acil yardım
hizmetlerinin koordinasyonu ve yürütülmesi, ilin tanıtımı, gerektiğinde merkezi idarenin taşrada yağacağı
yatırımların yapılması ve koordine edilmesi temsil, tören, ödüllendirme ve protokol hizmetlerinin
yürütülmesi, ildeki kamu kurum ve kuruluşlarına rehberlik edilmesi ve bunların denetlenmesini
gerçekleştirmektir. Ayrıca bakanlıklar ve diğer merkezi idare kuruluşları, kaynağını aktarmak şartıyla
illerde yapacakları her türlü yatırım, yapım, bakım, onarım, yardım işlerini bu başkanlık aracılığıyla
yapabileceklerdir. Bu başkanlığın, belediyelerin idari ve mali özerkliğine müdahale edebilecek yetkilere
sahip olması, müdahalenin sınırlarının çok açık olması ve böyle bi durumda ise 5393 sayılı Belediye
Kanununun 57.maddesinin uygulama kabiliyetinin bulunup bulunmadığı tartışma konusu olmuştur.
-Kırsal Alanların Korunması: Mevzuatla orman köyleri ve orman köylüsüne tanınan hak,
sorumluluk ve imtiyazlar orman köyü iken mahalleye dönüşen yerler için devam eder. Bir belediyeye
katılarak mahalleye dönüşen köy, köy bağlısı ve belediyelerce kullanılan mera, yaylak, kışlak gibi yerlerden
bu mahalle sakinleri varsa diğer hak sahipleri 1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanunu hükümleri
çerçevesinde yararlanmaya devam eder. Köyden mahalleye dönüşen yerlerden beş yıl süreyle emlak vergisi
ve 2464 sayılı kanuna göre alınması gereken vergi, harç ve katım payları alınmaz. Köyden mahalleye
dönüşen yerlerden içme ve ulanma suları için alınacak ücret 5 yıl süreyle en düşük tarifenin %25’ini
geçmeyecek şekilde belirlenir. Bu yasa ile tüzel kişiliği kaldırılan köylerde görev yapan geçici ve gönüllü köy
korucuları halen görev yaptıkları yerlerde görev yapmaya devam ederler. İlçe belediyeleri ve ilçe
belediyelerinin talep etmeleri halinde büyükşehir belediyeleri bu kanuna göre tüzel kişiliği kaldırılarak
mahalleye dönüşen köylerde yapılacak ticari amaç taşımayan yapılar için yürürlükteki imar mevzuatı
doğrultusunda yörenin geleneksel, kültürel ve mimari özelliklerine uygun ücretsiz tip mimari projeler yapar
yada yaptırır. Büyükşehir ve ilçe belediyelerine gerekirse tarım ve hayvancılığı desteklemek amacıyla her
türlü faaliyet ve hizmette bulunabilme görevi verilmiştir. İstanbul ve Kocaeli hariç büyükşehir, büyükşehir
ilçe belediyeleri ve bağlı idareler yatırım bütçelerinin en az %10’unu 10 yıl süre ile 6360 sayılı yasa
kapsamında belediye sınırlarına dahil olan yerleşim yerlerinin altyapı hizmetleri için ayrılması ve
kullanılması zorunluluğu getirilmiştir.
-Yeni büyükşehir yönetiminin Anayasaya uygunluğu
-İl özel idaresi ve köylerin kaldırılması: Büyükşehir belediyelerinin sınırlarının il sınırı olarak
genişlemesi sonucu il özel idarelerin fonksiyonlarının kalmaması ve aynı sınırlar içerisinde yaşayan
seçmenler tarafından seçilecek iki yerel meclisin oluşması nedeniyle de il özel idarelerinin tüzel kişiliğinin
korunmasına da gerek kalmamaktadır. Dolayısıyla büyükşehir olan illerde il özel idaresi ve köylerin tüzel
kişiliğinin kaldırılması konusundaki Anayasa’ya aykırılık iddiası yerinde bir iddia değildir.
- Büyükşehir Sınırlarının İl Sınırı Olarak Genişletilmesi
-Belediyelerin Birleştirilmesi: 6360 sayılı Yasa ile sınırları il sınırı genişleyen ve yeni kurulan
büyükşehirlerde belde belediyelerinin tüzel kişiliği kaldırılarak bağlı oldukları ilçe belediyeleri ile
birleştirilmektedir.
-Yeni Büyükşehirlerin Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartına Uygunluğu” nu belirtmiştir.
İstanbul Eyüp Belediyesince hazırlanmış olan “6360 Sayılı 13 İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi
altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve KHK’lerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” isimli ppt
sunumda ise aşağıdaki yasal hükümler aktarılmıştır.
19
19
TC. İçişleri Bak. Mahalli İdareler Genel Müd.,6360 Sayılı On üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi altı İlçe Kurulması ile
Bazı Kanun ve KHK’larda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun , (ppt) sunumundan derlenmiştir.
www.eyup.bel.tr/Files/teftis_kurulu_mudurlugu /slaytlar/6360_kanun.ppt(E.T.6.5.2014)
149
“…. İl özel idaresi bulunmayan illerde 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kanununun 12.maddesi kapsamında il özel idarelerince kullanılan haklar ve yetkiler, Yatırım İzleme ve
Koordinasyon Başkanlığınca kullanılır ve yürütülür. Belediyelerce toplanan katkı payları defterdarlıklar
bünyesinde açılan emanet hesaba aktarılır. Toplanan paranın % 20 lik kısmı Kültür ve Turizm Bakanlığının
öncelik vereceği projelerde kullanılır.
Yılı içinde proje karşılığı tahsis edilmeyen miktar aynı amaçla kullanılmak üzere Kültür ve Turizm
Bakanlığı bütçesine aktarılır. Afet riski taşıyan veya can ve mal güvenliği açısından tehlike oluşturan
binaları tahliye etmek ve yıkmak görevi büyükşehir ilçe belediyelerine verilmektedir. Bu konularda ilçe
belediyelerinin her türlü yardım talebi büyükşehir belediyelerince karşılanacaktır.
Büyükşehir ve ilçe belediyelerine tarım ve hayvancılığı desteklemek amacıyla her türlü faaliyet ve
hizmette bulunabilme imkânı getirildi. Belediyelere mabetlere yardım yapma imkânı verildi. Belediyeler
meclis kararıyla mabetlere içme ve kullanma suyunu ücretsiz veya indirimli verebilecektir.
Büyükşehirlerde yeni bir ilçe belediyesinin kurulabilmesi için asgari 50.000 olan nüfus kriteri,
20.000’e çekildi. Yeni bir ilçenin kurulabilmesi için ayrılan ilçenin nüfusu 100.000’den aşağı düşmemesi
gerekir. Kamu yararına çalışan dernekler ile vergiden muafiyet tanınan vakıflar ve meslek odaları hariç,
diğer dernek ve vakıflarla belediyelerin ortak proje gerçekleştirmesi mahalli en büyük mülki idare amirinin
iznine tabi kılındı.
Dernekler Kanunu ve Mali Kontrol Kanunlarındaki dernek ve vakıflara belediyelerin yardım yapma
yetkisi kaldırıldı. Büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri veya ilçe belediyelerinin kendi aralarında
hizmetlerin yürütülmesiyle ilgili ihtilaf çıkması durumunda, büyükşehir belediye meclisi yönlendirici ve
düzenleyici kararlar almaya ve gerekli koordinasyonu sağlamaya yetkili kılındı.
Büyükşehir belediyeleri bazı görevlerini meclis kararıyla ilçe belediyelerine devredebilecek veya
birlikte yapabilecektir: Terminal ve otopark, Mezarlık, Mezbaha, Temizlik hizmetleri, Adres ve
numaralandırma. Köyden mahalleye dönüşen yerleşim yerlerini ilçe merkezine bağlayan yolların yapım ve
bakımı büyükşehir belediyesine verildi. Büyükşehrin sorumluluğundaki yolların temizliği ve karla mücadele
büyükşehir belediyesine verildi. Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonunun görevlendireceği ilgili
odanın temsilcisinin Ulaşım Koordinasyon Merkezine üye olarak katılması düzenlendi.
İmar mevzuatı uyarınca ilçe belediyelerinin otoparkla ilgili olarak elde ettikleri gelirlerin, tahsil
tarihinden itibaren kırkbeş gün içinde büyükşehir belediyesine aktarılması ve büyükşehir belediyelerince bu
gelirlerin sadece otoparkların inşasında kullanılması düzenlendi. Belediyeler amatör spor kulüplerine ayni
yardım yanında nakdi yardım da yapabilecektir. Bir önceki yıl GBVG’den aldığı payın binde 7 ’sini
geçemez. Belediyeler gençleri spora teşvik etmek amacıyla, spor malzemesi dağıtabilecektir.
Belediyeler, uluslararası müsabakalarda üstün başarı gösteren sporcuların yanında antrenörlerine
ve uluslararası müsabakalarda başarı gösteren öğrencilere de ödülverebilecektir. İl özel idarelerinin tüzel
kişiliğinin kaldırıldığı illerde, Maden Kanunu ile Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanununa
göre il özel idarelerine verilen yetki ve görevler valiliklerceyerine getirilecektir.
Elde edilen tüm gelirler genel bütçeye gelir kaydedilir. Kaydedilen bu geliR Yatırım İzleme Koordinasyon
Başkanlığı(YİKOB) na ödenek olarak gönderilir.
Maden ve kaynağın bulunduğu yerleşim yerlerinin alt yapı hizmetlerinde kullanılır. Büyükşehir
belediyeleri ile nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyelere kadınlar ve çocuklar için konuk evleri açma
zorunluluğu getirildi. Belediyelere baz istasyonlarına ücret karşılığında yer seçim belgesi düzenleme yetkisi
verildi. Büyükşehir sınırları içerisinde yer seçim belgesi vermeye ve ücretini almaya büyükşehir belediyeleri
yetkilidir.Belediyelerce yol harcamalarına katılma payının alınıp alınmayacağı hususu belediye meclisinin
yetkisine bırakıldı. Ayrıca tarh edilmemiş yol harcamalarına katılma payının belediye meclis kararıyla
alınamayabileceği düzenlendi. Valiler tarafından il genel meclisi toplantı gündemine önerilen hususların
meclisin ilk toplantısında ele alınması sağlandı.
Özel idare genel sekreterinin encümenin doğal üyesi olması sağlandı. Encümenin seçilmiş ve
atanmış üyelerinin sayısı ikişer azaltılarak encümen üye sayısı 11’den 7’ye düşürüldü. Devlet İhale
Kanununa göre ihale komisyonu olarak eksiksiz toplanması gereken il encümeninin, salt çoğunlukla toplanıp
salt çoğunlukla karar almasına imkan sağlandı. Vali gerek görmesi halinde diğer kurumlardan YİKOB’un
ihtiyaç duyduğu memur, uzman ve sözleşmeli personeli kadro, yer ve unvanlarına bakmaksızın süresiz geçici
görevlendirebilir.
150
İldeki kamu kurum ve kuruluşlarınca yürütülmesi gereken hizmetlerin aksa masından dolayı, halkın
sa ğlığı, huzuru ve esenliği ile kamu düzeni ve güvenliğinin olumsuz etkilendiği tespit edilmesi durumunda,
Vali uygun bir süre vererek ilgili kurumdan bu hizmetinyerine getirilmesini ister . Bu süre içinde ilgili hizmet
yerine getirilmezse Vali bu hizmeti ildeki başka bir kuruma yaptırabilir. Bu hizmetin bedeli ilgili kurumun
pay ve ödeneğinden karşılanır.
3. MUĞLA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ WEB SİTESİ
Bu çalışma için Muğla Büyükşehir Belediyesi başta olmak üzere Muğla’ya bağlı ilçe belediyeleri web
siteleri, belediye idari yapılanması, sunulan hizmetler ve e-belediyecilik çalışmaları (bilgi alma, bilgi
sorgulama ve online hizmetler) tarafımdan incelenmiştir.
20
İlgili belediyelerin, e-belediyecilik açısından
durumu ele alınmış ve tanıtılmıştır.
İlçe belediyelerin e-belediyecilik hizmetleri açısından donanımlı, aktif ve güncel olan bir yapılanması
vardır. İlçe belediyelerinin 6360 sayılı yasadan önce de, yine ilçe belediyeleri oldukları düşünülürse, söz
konusu web siteleri çok önceden yapılanmış ve güncel idi. Muğla Büyükşehir Belediyesi statüsü 6360 sayılı
yasayla değişmesine paralel olarak, yeni bir yapılanma içindedir. Yine kısmen Menteşe, Kavaklıdere, Seydi
Kemer gibi yeni belediyelerin de belediye web sitelerinin yapılanmasının sürdüğü görülmüştür.
Ayrıca turizm açısından da önemli olan kıyı belediyelerinin (Marmaris, Datça, Fethiye, Bodrum gibi)
Türkçe yanında İngiltere, Hollanda, Finlandiya, Rusya, Almanya gibi ülkelerden gelen turistlere ya da
yerleşik yabancılara yönelik yabancı dilde bilgiler sundukları da ifade edilmelidir.
Genel olarak ifade edilirse Muğla Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin web sitelerinde aşağıdaki bilgileri
verilen bazı hizmetlerin olduğu belirtilebilir: “bilgi edinme, e-devlet, e-belediye, sanal tur, tanıtım filmi,
haberler, canlı yayın, basın, çözüm masası, fotoğraf galerisi, il/ ilçenin haritası, borç ödeme, kurumsal,
iletişim, şehir kameraları, nöbetçi eczane, bilgi hizmetleri, kent linkleri, projeler, cenaze hizmetleri, hizmet
ve tesisler, dilek ve şikayetler, alışveriş, yemekler, tarihçe.”
Örneğin Bodrum belediyesinin web sitesinde KADEM (Bodrum Belediyesi Kadın Danışma ve Eğitim
Merkezi) ve ücretsiz engelli servisleri, Milas Belediyesinin web sitesinde Milas’ın eski ve yeni görüntüleri,
Fethiye Belediyesinin web sitesinde imar planı tadilat duyuruları ile e-rehber, Marmaris Belediyesinin web
sitesinde “Deprem Felaketimiz Olmasın”, yerel tarih bülteni, su borcu ödeme, Marmaris tanıtım filmleri,
Belediyespor gibi sayfaları vardır. Bu hizmetlerin bazıları Büyükşehir belediye yasası gereği ve görevleriyle
ilgilidir. Bazıları ise özellikle “yönetişim” açısından yeni, belediyelerce önemsenen ve halkla ilişkilere
(kamusal ilişkiler) önem vermenin bir gereği olan hizmetler olarak değerlendirilebilir.
Bununla birlikte Muğla Büyükşehir Belediyesi web sitesi incelendiğinde; bazı eksiklikler olduğu,
büyükşehir belediye yapılanmasının fiilen sürdüğü ve bu sürecin web yapılanmasına da yansıdığı dikkati
çekmektedir. Bazı bilgiler güncel değiliken, bazıları ise yapım aşamasıve eksiktir. Yani şu an site yeterli
bilgi sunmamaktadır. Ayrıca Türkçe ve İngilizce dillerindeweb sayfalarının düzenleneceği görülmektedir.
Yine de sitesindeki bilgilerden yola çıkılarak Muğla Büyükşehir Belediyesi aşağıda e-belediyecilik yönüyle
tanıtılmaya çalışılmıştır:
21
Muğla Büyükşehir Belediyesi olarak misyonu henüz web sayfasında yazılmamıştır. Muğla belediyesi
olduğu dönemde misyonu, “Başta 5393 sayılı Belediye Kanunu olmak üzere, mevzuatın öngördüğü görev,
yetki ve sorumlulukları, belediye sınırları ve mücavir alan içerisinde çağdaş normlara uygun olarak, etkin ve
verimli bir biçimde sunmak ve Muğla’nın geleneksel kimliğine sahip çıkarak, hemşerilerin ortak çıkarı,
katılımcılık, hesap verebilirlik ve şeffaflık ilkelerine uyarak hizmet vermek”tir. Muğla belediyesininvizyonu
ise “çalışanları ortak bir değer ve ortak hedefler etrafında kenetlenmiş, teknolojinin bütün olanaklarından
yararlanabilen ve teknolojik gelişmelerin yanında yeni fikirlere de açık, şeffaf ve hesap verebilirliği esas
edinmiş bir çalışma prensibine sahip olan, kentte yaşayan hemşerilerini birer çözüm ortağı olarak görüp,
gelen eleştiri ve önerileri değerlendiren ve bunlardan sonuç çıkartabilen bir yönetim tarzıyla Muğla’yı,
kültür, eğitim, ticaret, sanat ve turizmin merkezi haline getirip, “Egenin Aydınlık Yüzü Muğla” hedefini
20
Bilgi için bkz; www.mugla.bel.tr; www.mentese.bel.tr; www.marmaris.bel.tr; www.fethiye.bel.tr; www.bodrum.bel.tr;
www.datca.bel.tr; www.milas.bel.tr; www.dalaman.bel.tr; www.kemer.bel.tr; www.koycegiz.bel.tr; www.ortaca.bel.tr,
www.ula.bel.tr(E.T.6.5.2014)
21
Bu bölüm için Muğla Büyükşehir Belediyesi web adresi taranmıştır. http://www.mugla.bel.tr(E.T.6.5.2014)
151
yakalamaktır.” olarak belirtilmiştir. Misyonuna bakılırsa, yeni kamu yönetimi yaklaşımıyla ilişkili
kavramların işlendiği görülür. Küreselleşme ve yönetişim açısından bu ilkeler günümüzde kamu yönetimi
yapılanması ve uygulamalarında önemlidir. Yerel yönetim üzerine yeni yasal düzenlemelerde ve Kamu Mali
Yönetimi ve Kontrolü Kanununda da ilgili ilkeler açıkça yer almıştır.
Muğla Büyükşehir Belediyesinin önümüzdeki sürede, halkın kararlara etkin katılımına önem
vermesi; bilgi ve iletişim teknolojilerinden en üst düzeyde yararlanması, e-devlet yönetimi/e-belediyecilik
uygulamalarını tam anlamıyla gerçekleştirmesi beklenmektedir.
Türkiye’de esasen e-devlet uygulamaları açısından başarılı kurum örnekleri çoktur. Gelişmiş
ülkelerin e-devlet kurumsal uygulamaları ve başarılı metropoliten belediye yönetimleri de bulunmaktadır.
Önceki süreçten gelen 16 büyükşehir belediyesi, il yönetimleri ile bakanlıklar, bağlı, ilgili ve ilişkilikamu
kurum ve kuruluşlar, e-devlet uygulamaları açısından model olarak alınabilir. Muğla Büyükşehir Belediyesi
gibi, 2014 yılında büyükşehir belediyesi yönetimini fiilen başlatan diğer 13 belediyede de, başarılı kurum
örnekleri model alınabilir.
Muğla Büyükşehir Belediyesinin temel değerleri ise, “Yaratıcı ve yenilikçi olmak,kaynakları etkin
ve verimli kullanmak, şeffaf, hesap verebilir ve eşitlikçi bir yönetim anlayışını benimsemek,insan odaklı ve
hemşerilerin memnuniyetini esas alan bir hizmet sunmak, ekip ruhu ve takım çalışmasına önem vermek,
sosyal belediyeciliği esas almak, h alkın eleştirilerine saygılı olmak, k ültürel ve doğal değerleri korumak,
çevre korumaya önem vermek ve bunun için gereken koşullar oluşturmak, yenilenebilir enerji
kaynaklarından, özellikle güneş enerjisinden en üst düzeyde yararlanmak, karar alma sürecine katılımı
genişletmek, k entlilik bilinci ve hemşeri kültürü oluşmasına katkıda bulunmak, t oplumsal dayanışmaya ve
yardımlaşmayı özendirmek,kentleşmeyi planlı hale getirmek,kentin ekonomik yönden gelişmesi için kamu ve
özel sektörün adımlarını desteklemek, yeni yatırımlarda kolaylaştırıcı olmak ile tarihi ve kültürel mirasa
sahip çıkarak gelişmeyi sağlamak ve yeni projeler üretmek şeklinde sıralanmıştır.
Fakat Muğla Büyükşehir Belediyesinin misyon, vizyon ve temel değerlerinin son güncellenmesi
22.5.2013’tür ve büyükşehir belediyesine özgü yeni bilgilerin konmasıbeklenmektedir.
Muğla Belediyesinin tamamlanan projeleriise;
-Milli Emlak Genel Müdürlüğü tarafından restore edilen hizmet binası,
-Gazi Mustafa Kemal Atatürk Kültür ve Kongre Merkezi: 600 kişilik ana salon, 133, 88, 55 kişilik 3
seminer salonu, 15 kurs odası, idari büro, internet salonu, kütüphanesi olan bina 2008’de hizmete girmiştir.
-Güneşe Dost Proje: Muğla Belediyesi mezbaha tesisinde “Sonsuz Kaynağımız Güneş” Projesi adı altında
kurmuş olduğu Güneş Enerji Santralı Türkiye’de lisanssız elektrik üretimi alanında, TEDAŞ tarafından
kabulü yapılıp devreye alınan ilk şebekeye bağlıfotovoltaik sistemdir.
-Atıksu Arıtma Tesisi: Muğla belediyesinin a rıtılmış su ile park ve bahçelerin sulanması amaçlı çevreci bir
çalışmasıdır. İnşaatı mekanik ve elektrik işleri Eylül 2011’de tamamlanmış ve 6.2.2012’de işletmeye
alınmıştır. Atıksu Arıtma Tesisi, sahip olduğu teknolojiyle Türkiye’deki en modern 4 tesisten (İstanbul,
Adana, G.A ntep, Muğla) birisidir. Benzer teknolojiye sahip atık su arıtma tesisleri içinde en düşük maliyetle
yaptırılan tesisi, ihtiyacı olan enerjinin %40’ını geri kazanım yoluyla elde ederek kendi ihtiyacı için
kullanan, aynı atık su debisini arıtan benzer tesislere göre %60 daha az alan işgal eden bir dizayna sahiptir.
Biyolojik koku giderim ünitesine sahip olan tesis, herhangi bir olumsuz etkiye (koku, sinek vb.) neden
olmayacaktır. Kontrolü PLC sistemi ile gerçekleştirilecek olan tesisin çalışması ve kontrolü ise SCADA
sistemi ile tamamen otomatik olarak bilgisayardan takip edilecektir.
Web sitesinde planlanan projeler konusunda bilgi yoktur. “Günlük İş Programı Sayfası”nda sadece
Fen İşleri Müdürlüğü ile ilgili ve 18.3.2014 tarihli bir yazı vardır. Muğla WEB TV, diğer ismiyle Muğla
Belediyesi, Belediye TV’nin ana sayfası, videolar ve iletişim kısımları yer almakta olup,renkli ve dinamik
bir yapıdadır ve adeta belediyenin medyatik yüzüdür. Belediye TV, Muğla büyükşehir olmadan önce de
yayınını sürdürmekteydi. Muğla Büyükşehir Belediyesinin web adresinde ulaşım, Muğla’dan kareler,
rehberler, 360 derece Muğla sayfalarıvb. de vardır. Kültür ve Sanat (Kent Konseyi) ve Danışma Merkeziile
Kültür ve Tarihi (yöresel tatlar, halk dansları, Yörük kültürü, göç, göç çiçeği, türküler, Muğla Tarihi, Muğla
bacası) üzerine bilgilerin yer aldığı sayfalara da gidilebilmektedir. Yayınlarımız kısmı henüz yapılanmasını
tamamlamamıştır.
Dayanışma Merkeziyle ilgili olarak sitede, 2000 yılında Muğla Belediye Başkanının desteğiyle
kurulduğu, amacının yardıma muhtaç ailelere ve öğrencilere destek olmak, halktan topladığı kullanılabilir
152
giysi, eşya, buzdolabı, koltuk takımı, mutfak malzemelerini ihtiyaç sahiplerine dağıtmak olduğu ve gelinlik,
sünnet kıyafetleri ve abiye giysiler de sunulduğu ve bugüne kadar 15000 aileye her türlü yardım eli uzatıldığı
bilgisi bulunmaktadır.
“Muhtarlarımız, stratejik plan, bilgi edinme, iletişim, hemşeri a lbümü, Atatürk’ün Yaşamı, flash
haberler , yararlı linkler, ilanlar ” gibi sayfalarının konulduğu ve yapılanmakta olduğu görülmektedir. Ayrıca
sitede, “yönetmelikler, otobüs kalkış saatleri, haberler , üniversitede yaşam, Muğla’dan Haberdar Ol, Muğla
Sinemaları, sosyal medya, meclis toplantısı canlı yayını, barınak, ilçe belediyelerimiz, hava durumu, yararlı
linkler, terfiler, medya ve görseller” ile ilgili bilgilerin ekleneceği söylenebilir. Muğla büyükşehir
belediyesinin idari yapılanmasının devam ettiği, Muğla Belediyesi olduğu dönemden kalma eski bilgilerin
bulunduğu ve e-belediyecilik yapılanması ve e-hizmetlerin işlevsel konuma getirilmesi açısından bir dizi
çalışmaya ve süreye gereksinim olduğu söylenebilir.
Muğla Büyükşehir Belediyesinin yeni süreçte, ilçe belediyeleri ile tam bir koordinasyona(eşgüdüm)
önem vererek, ölçek ekonomisinden yararlanarak, 6360 sayılı yasada belirtilen görev ve yetkileri
gerçekleştirmek üzere görev yapması beklenmektedir. Kapanan İl Özel İdaresi, belde belediyeleri ile ilçe
belediyelerinden personel, taşınır ve taşınmaz mallar, mali durum; yeni süreçte başta büyükşehir belediyesi
olmak üzere Valilik vd. kamu kurum ve kuruluşlarına aktarılmıştır. 6360 sayılı yasada bu konuda açık
hükümler zaten vardı. Ayrıca UKOME, AYKOME, Yatırım İzleme veKoordinasyon Başkanlığı gibi yeni
yapılanmalar da söz konusu olacaktır.
Bu konularda süre kaybedilmemesi ve yerel yönetimlerde başarıları için Başkanlığın, alanında
akademik/uzman vedeneyimli danışmanlara ihtiyacı olduğu belirtilmelidir. Ayrıca kentte ilçe belediyelerinin
de, kent yönetimi, çevre yönetimi, yerel yönetimler, kentsel planlama, yönetişim, halkla ilişkiler, ulaşım vb.
alanında önemli tecrübeleri olduğu, bu ilçelerden bilgi ve destek alınabileceği ifade edilebilir.
4. SORUNLAR, BEKLENTİLER VE MUĞLA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
Çalışmanın dördüncü bölümünde Muğla için önemli olan sağlıklı kentler, yaşam kalitesi, kentsel
planlama, hava kirliliği, iletişim teknolojileri kullanımı ve gençliğin rolü, deprem ve su baskınları sorunsalı,
ivme kazanmış olan konut sorunu, Menteşe’de şehir içi yollar başta olmak üzere altyapı konuları ele
alınmaktadır.
4.1. SAĞLIKLI KENTLER ve YAŞAM KALİTESİ
Öncelikle Muğla Belediyesi Sağlıklı Kentler Birliği üyesidir. Kentleri daha sağlıklı bir geleceğe
taşımak için çalışmalarını sürdüren Sağlıklı Kentler Birliği, “Kentleşme ve Kentlerde Yaşam” konusuyla
Bursa’da toplanmıştır. Bursa Valisi Ş.Harput, “Tarihi ülkelerin kimliğini şehirler, şehirlerin kimliğini de
yerel yönetimler belirliyor. Sahip olduğumuz sorumluluk bizi hem geçmişe hem geleceğe karşı ciddi olarak
düşündürmeli. Nüfusun %85’lere yakınının kentlerde yaşadığı bugünlerde sağlıklıyaşam çok önem taşıyor.
Bu sadece beden değil, ruh sağlığını ve güvenliğini de kapsıyor.” Sağlıklı Kentler Birliği, birlik üyesi
belediyeleri sağlıklı şehir için politika, plan ve stratejiler üretmede ve bunları uygulamaya koymada motive
etmek, özendirmek amacıyla “Sağlıklı Şehirler En İyi Uygulama Ödülü 2011”i vermiştir. Dünya Sağlık
Örgütü Danışmanı ve Liverpool Belediyesi Eski Başkanı Ron Gould, “Değişime ayak uydurmalıyız.”
derken, şehirleri 2020’de bekleyen en büyük tehlikenin obezite, diyabet, ruh sağlığı ve stres gibi sorunlar
olacağını söylemiştir. Gould, “Bence governance (yönetişim) teriminin anlaşılması, dili İngilizce olmayanlar
için son derece zor. Yönetişim direk olarak merkezi otoritelerden gelen ve yerel yönetimlere inen bir süreci
anlatıyor. Bizler bu şekilde çalışmaya son derece alışkınız.” ve “Dünya Sağlık Örgütü ise, governance
kelimesini daha iyi karşılayacak bir terim üzerinde çalışıyor. 2020 sağlık politikasına yerel yönetimlerin en
önemli katkısının ne olacağını düşünüyorsunuz? Yerelde karşı karşıya kaldığınız sorunları ölçebilmek ve
bunları ulusal hükümetlere ulaştırabilmek. Birbirimizle konuşmak zorundayız. Bunu bir asansöre
benzetebilirsiniz. Bilgiler bir yandan asansör gibi yukarıdan aşağıya akmalı ve diğer yandan da aşağıdan
153
yukarıya akmalı. Bilgiyi bu şekilde paylaşmadan 2020 yılında yerimizdesayıyor olacağız.” demiştir.
22
Gould
burada yerel yönetimler açısından “yönetişim” kavramının rolüne dikkat çekmiştir.
Diğer yandan Fransız araştırmacılarının dünya çapında gerçekleştirdikleri bir görgül araştırma,
görüşme yapılanların büyük çoğunluğunun güvenlik, sağlık, ulaşım, temizlik ve pahalılık gibi sorunları,
yerleşim yerinin güzelliğinden ve çekiciliğinden çok daha önemli saydıklarını ortaya konmuştur. İstanbul’un
kimi semtlerinde ve KKTC’nin Gazi Magosa kentinde yapılan araştırmalarda da benzer göstergelerden
yararlanılmıştır. Yaşam kalitesi konusunun taşıdığı önem nedeniyledir ki Avrupa Konseyi Parlamenterler
Meclisi de, 2009’da AİHS.’ne sağlıklı çevre hakkı konulu bir protokol eklemiştir (Keleş, 2014: 59).
4.2. KENTSEL PLANLAMA
TODAİE Yerel Yönetimler Merkezi “Türkiye’de Yerinden Yönetimlerde Kentsel Dönüşüm Süreci
Çalıştayı” “Nasıl Bir Kentsel Dönüşüm?” Sonuç Bildirgesi incelenmiş ve aşağıdaki maddeler Muğla
Büyükşehir Belediyesi için önemli bulunmuştur:
“Ülke, bölge ve kent düzeyinde bütünsel planlama ile üst ölçekli planlardan alt ölçekli planlara doğru
plan hiyerarşisinde entegrasyonun sağlandığı, kentsel dönüşüm proje alanında mekansal planların çok
boyutlu ele alındığı, halkın beklentilerinin ön plana alındığı, kentsel peyzajın, kent silueti ve kent estetiğinin,
kent ve bölgesel kimliğin korunduğu ve geliştirildiği, tarım alanları, ormanlar, meralar ve sulak alanlar,
kıyılar, doğal, tarihi ve kültürel değerlerin istisnasız korunduğu, kentsel dönüşüm alanlarının mevcut risklere
göre önceliklendirildiği, riskli alanlar ve rezerv alanlarının her kat için ayrı ayrı belirlendiği, ekolojik
değerlerin, ekolojik ayak izinin, küresel iklim değişikliklerinin ve meteorolojik afetlerin yapılan çalışmalarda
öncelikli olarak dikkate alındığı bir planlama.”
23
4.3. HAVA KİRLİLİĞİ
2003-2004 yılı kış sezonu ortalama değerleri dikkate alınarak yapılan sınıflamaya göre Muğla,
Adıyaman, Afyon, Ankara, Bursa, Balıkesir, İstanbul, İzmir, Kocaeli, Konya gibi illerle birlikte hava
kirliliğinin birinci derecede yoğun olduğu II.grup iller arasındadır (TC Çevre ve Orman Bakanlığı, 2004).
Kentin üzerinde kış aylarında odun, kömür gibi katı yakıt kullanımından kaynaklanan bir gri bulut
tabakası izlenmektedir. Özelikle akşamları is ve kömür dumanı kokusu da yoğunlaşmaktadır. Doğal gaz
hatlarının döşenmesi için çalışmaların sürdüğü kentte, doğalgaza geçilmesi, hava kirliliğinin azaltılması
adına çevreci ve ekonomik bir çalışmadır. Kıyı ilçelerinde ise kömür kullanımı yok denecek kadardır, alçak
kırsal yörelerde odun, çalı vb., kentsel yerleşimlerde genelde klima kullanılmaktadır.
4. 4. İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ ve GENÇLİK
Muğla ilinde sabit telefon abonesi nüfusunun, toplam nüfusa oranı hem Türkiye, hem bölge
ortalamasından yüksektir. %37.9 ile Muğla, Türkiye’de 7. sıradadır. Bununla birlikte Muğla halkının internet
kullanımı, Türkiye ortalamasından yüksek ama gelişmiş ülkeler ve AB seviyesinin oldukça altındadır. Bölge
nüfusunun %28’ini 19 yaş ve altı grup oluşturur. Genç neslin bilgiye erişimine ilişkin yapılacak yatırımlar
önemlidir. Bireysel düzeyde gerçekleştirilecek bilinçlendirmefaaliyetlerinin yanında, bölgedeki işletmelerin
de bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı kapasiteleri artırılmalıdır.
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesinde eğitim öğrenim görmekte olan gençlerin bu oranlarda ciddi
payı olduğu düşünülmektedir.
22
Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği, Kentli Dergisi, Yıl 1, Sayı 4, Bursa, Temmuz 2011, s..8, 9, 17-18. skb_dergi_04_web.pdf ; bkz.
www.skb.org.tr(E.T.6.5.2014)
23
TODAİE Yerel Yönetimler Merkezi ,“Türkiye’de Yerinden Yönetimlerde Kentsel Dönüşüm Süreci Çalıştayı”, Nasıl Bir Kentsel
Dönüşüm? Sonuç Bildirgesi, www.yerelnet.org.tr/resimler/ekler/sonuc_bildirgesi.pdf E.T.6.5.2014
154
4. 5. DEPREM ve SU BASKINLARI
Muğla ve yöresi de Aydın ve Denizli gibi depreme hassas bölgeler içindedir . Karaova-Milas, MuğlaYatağan, Ula-Ören fay zonları aktif faylardır. Fethiye’nin doğusu, Ula-Köyceğiz-Marmaris arası, Milas’ın
doğusu, Yatağan’ın doğusu ile batısı depremlerin çok olduğu tektonik çukurlar ve kırıklar dizisi üzerinde
kalmaktadır. Muğla-Bodrum çizgisinin doğusu ile güneyinde kalan bölgenin büyük bölümü şiddetli
sarsıntılar görülen 1.derece deprem kuşağındadır. Fethiye körfezi ise denizde oluşabilecek olası bir depremde
tsunami riski taşımaktadır.
24
Muğla ilçelerinde su baskınları meydana gelmektedir. Bu afetlerde alt ve üst yapılar ile tarım alanları
zarar görmektedir.
4.6. NÜFUS ARTIŞI ve GÖÇ
Muğla ilinde turizm sektörünün ön plana çıktığı ilçelerde, kentleşme oranları düşüktür. Doğal
güzelliklerin çok yoğun olduğu kıyı yerleşimlerinde, geleneksel değerler ve doğal yaşam ortamları oluşturma
gayesi öne çıkmaktadır. İlçelerde şehirleşme oranlarının düşüklüğü, kırsal alanların göçe yol açan itici güç
olarak ortaya çıkmadığı ve kırsaldan kente çok yüksek bir nüfus hareketinin olmadığının göste rgesidir.
Bucak ve köylerde yaşayan nüfusun geçimini sağlayabildiği, kentmerkezlerine göç etme gereği duymadığı
düşünülmektedir. Türkiye genelinde kentleşme oranı 2012’de %77.28’dir. 2007-2012 yılları arasında
Muğla-Merkez, Dalaman, Datça, Fethiye, Ortaca ilçelerinin köy vebelde nüfuslarında %5’in üzerinde düşüş
gerçekleştiği görülmüştür. Kırsal alanlarda tarım dışı yatırımlar ve girişimcilik teşvik edilerek yeni iş alanları
açılması ve aktif nüfusun yerinden olmadan istihdam edilmesi, işsizliğin önlenmesinin yanı sıra kırsal
ekonominin gelişmesine katkı sağlayacaktır. Kente bölge içinden ve dışından göç eden bireylerin sosyal
dışlanmışlıklarını önleyici ve sosyal entegrasyonunu artırıcı planlama ve faaliyetlere yer verilmelidir.
Marmaris, Bodrum, Dalaman, Datça gibi turizm ilçelerinde erkek nüfusu kadın nüfusundan fazladır(GEKA,
2013).
Genelde arazileri olan insanlardır, tarım ve hayvancılık yapmaktalar ve yaşamlarını sürdürmeleri için
ekonomik katkıya böylece ulaşmaktadırlar.
4. 7. KONUT SORUNU
Kente bakıldığında Muğla gecekondu sorunları yaşayan bir kent değildir. Genel olarak İzmir,
Ankara, İstanbul’da olduğu gibi, geçmişinde kaçak yapı, gecekondulaşma, iç göç, kentleşme vb sorunlarla
karşılaşmamıştır. Fakat üniversitenin personel ve öğrenci sayısı açısından büyümesiyle, yeni fakülte ve
yüksekokulların açılmasıyla, son yıllarda kent merkezinde acil bir konut ihtiyacı vardır. Buna paralel bir
konut inşaat sektörü de merkezde (Menteşe) gelişmektedir. Yapılar yasal konut standartlarına uygun ve
apartman/ villa tipidir. Kent merkezi eski Muğla’da olup, yeni kentsel ve sektörel yerleşimler İzmir-MuğlaAntalya yolu boyunca kaymaktadır. Kentte yerli olduğu kadar, yabancı yatırımbeklentisi de vardır.
Dünya kenti olarak bilinen New York, Londra, Frankfurt, Shangai, Tokyo vb. kentler uzunca bir
süreden beri, ulusal pazarlar arasındaki yakınlaşmayı ve eklemlenmeyi başarıyla sağlamıştır.
Küreselleşmenin kentler arasındaki rekabeti artırarak, kentlere yeni ekonomik, siyasal ve kültürel roller
yüklemesi sonucunda, gelişmekte olan ülkeler sanki zorunlu olarak dünya kenti gerçeği ile karşı karşıya
kalmaktadır. Ülkemizde de Çok Taraflı Yatırım Anlaşması (MAI) ve Uluslararası Tahkim gibi tüzel
engellerin kaldırılmasına çalışılmıştır. Anayasanın 12. (yargı yolu) ve 155. (Danıştay) maddelerinde 1999’da
gerçekleştirilen değişikliklerle İstanbul’u dünya kenti yapmanın yolu açılmak istenmiştir (Keleş, 2014: 46-47). Fakat Muğla için, İstanbul’un dünya kentine dönüşmesi gibi bir beklenti yoktur.
24
Denizli İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü Kurum Görüşmesi, 2012; Aydın-Muğla-Denizli Çevre Düzeni Planı Araştırma Raporu,
s.58, http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf (E.T.6.5.2014)
155
4. 8. ALTYAPI
Kanımca Muğla büyükşehir belediyesinin öncelikli hizmet konusu, altyapı yatırımları olmalıdır.
Yollar çok yerde bozuktur, kışları araçlar ve insanlar için lakalar/çukurlar sinir bozucu olmaktadır. Bazı
yerlerde yol çökmektedir. Kanalizasyon, otopark, atık toplama merkezleri konuları önemli sorunlar olmuştur.
DEĞERLENDİRMELER
15-20 yıl öncesi ile karşılaştırdığında ülkemizde belediyelerin web siteleri incelendiğinde; yeni yerel
yönetim yasaları (5216, 5393, 6360 sayılı yasalar) sonrası görev ve yetkileri kadar, halka karşı
sorumluluklarının da arttığı görülmektedir. Belediyelerin web siteleri artık, kurumun iç ve dış paydaşlarla
iletişim noktasıdır. Kamusal ilişkiler ve iletişim, iki yönlü ve açıktır. Hemşerilerin günümüzde belediyelerin
önemine daha çok inandıkları ve beklentilerinin arttığı söylenebilir. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi
Türkiye’de de belediyeler, yerel yönetimler içinde öne çıkmakta ve önemi, görev ve yetkileri ile etki bölgesi
büyümektedir.
Asırlardır nice medeniyetlerin yerleşim yeri olmuş Muğla’nın, halen doğal güzellikleri ve doğal
yaşam şartlarının dikkati çeker ölçüde sürdürülmüş olması, kanımca büyük bir şanstır. Dünyanın sekizinci
harikası da denilen Gökova’ya inmenin de tek yolu olan Sakar Geçidi, hem yükseklik, hem iklim, hem de
engebeli alan anlamında, kentin doğal olarak ikiye ayrıldığı sınır durumundadır. Sakar geçidinden iner inmez
iklim, tamamen Akdeniz iklimine dönülmektedir. Muğla merkez de Akdeniz dağ iklimi hissedilmektedir.
Ayrıca Köyceğiz’den itibaren Muğla kenti Akdeniz Bölgesi siyasi sınırları içinde kalmaktadır. Ula-Köyceğiz
sınırından yukarısı ise siyasi haritada Ege Bölgesinde yer almaktadır.
Muğla Menteşe (Merkez)’de bir havalimanına gereksinim olduğu, kıyı yerleşimleri arasında
karşılıklı deniz ulaşım imkânlarının artırılması ve yat limanı işletmeciliği için mevcut olan cazip durumun
değerlendirilmesi önemlidir. Bu konuda il ve ilçelerdeki Deniz Ticaret Odalarının ulaşım ve deniz ticareti
konusundaki sorunlarının dinlenmesi ve birlikte çalışılması önerilir.
Muğla Büyükşehir Belediyesi yerel yönetimler alanında bir modelolmak istiyorsa, “yönetişim”i öne
çıkarmalıdır. Yani merkezden yerele, yerelden merkeze iletişim ağları açık tutulmalıdır. Yönetişim
sürecinde, Muğla Büyükşehir Belediyesi, koordine eden ve uygulayan bir kamu yönetimi olmalıdır. STK’lar,
vatandaşlar, özel sektör, gereğine göre uluslararası örgüt/kuruluşlar, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi ve
diğer kamu kurum ve kuruluşlarını dış paydaşlar olarak etkin kılmalı, yani kararlara / yönetime katılımı ve
yerel demokrasinin geliştirilmesini, şeffaflığı amaç edinmelidir.
Yeni süreçte Muğla Büyükşehir Belediyesi Yönetimine, Türkiye’de Kentleşme, Göç, Konut, Kentsel
Dönüşüm, Yoksunluk ve Sosyal Dışlanma, Kültürel Miras Yönetimi, ÖÇKB Yönetimi, Çevre Yönetimi ve
Politikası, Yönetimde Çağdaş Yaklaşımlar, Kamu Performans Yönetimi ve Denetimi, Stratejik Yönetim,
Kamu Yönetiminde Denetim, Kamusal İlişkiler gibi kitapları ve diğer yayınları ve güncel gelişmeleri
akademik bir isteklilikle takip etmeleri önerilir. Bu konuda Kamu Yönetimi Bölümünden akademik destek
alınabilir.
Muğla büyükşehir belediyesinin hayvanların korunması çalışmalarıve kedi evleri, kuş yuvaları gibi
faaliyetleri vardır ve gelecekte de hayvan hakları, fauna özellikle ormanlardaki yaban hayvanlarının neslinin
devamlılığı konusunda ilgili aktörlerle işbirliği önemlidir. Sokak hayvanlarının belediye kontrolündeki
barınaklarda bakımı, tedavisi ve sonrasında doğal ortamlarınabırakılması önemlidir. Marmaris gibi ilçelerde
bahar ve yazları kıyılarda başıboş dolaşan ve turistlere/vatandaşlara yaklaşan kedi, köpekler bir problem
halini almıştır. Belediyenin zabıta personeli, toplayıp ilgili yerlere götürdüklerini, ama hayvanların birkaç
saat içinde yine kıyılara dönüp geldiklerini belirtmişlerdir. Burada bir kısır döngü vardır !
Muğla’da bazı belediye sınırlarında ise hoparlör ile “ilan”adıyla, kayıp eşya, park ihlali, vefat, vergi
ödeme, kermes, seminer, kutlama vb. konularda duyurular yanında, belediye hizmetlerine ilişkin duyuruların
yapıldığı belirtilmelidir. Bu halka yönelik hizmetleri(eskiadıyla tellallık), belediyelerin halkla ilişkileri adına
eski ama halen kabul gören bir uygulamadır.
Dalaman; Ortaca, Marmaris gibi kıyı yerleşimlerdebisiklet ve özellikle elektrikli motorla ulaşımı,
halkın çok tercih ettiğigörülür ve ucuz ve çevreci rolü de yadsınamaz. Kentte bisiklet turlarıkadar, Fethiye
156
yöresinde motor yarışları parkurları dikkati çekmekte olup, dağlık ve engebeli arazilerde motor yarışları
özendirilebilir.
Büyükşehrin belediye hizmetlerinde etkinlik açısından, kentte enformasyon teknolojileri yanında
coğrafi bilgi sistemlerinden azami ölçüde faydalanması önerilir. Bu amaçla ilgili teknolojik yapılanmanın
gerçekleştirilmesi gereklidir (Özsalmanlı, 2013, Özsalmanlı, 2010).
Muğla Büyükşehir belediyesinin mevcut sorunları ile ilgili olarak, bu konuda yazılmış diğer
çalışmalar da takip edilebilir (Özsalmanlı, 2002, 2010a, 2010b, 2013).
Kentsel sit alanları, tarihi yapılar, ÖÇKB’nde kalan alanlarda ilgili kurumlarla büyükşehir belediyesi
birlikte çalışmalıdır. Amaç Muğla’yı merkezi-kıyı belediyeleri ile bir bütün halinde, tüm gelişme
farklılıklarını ortadan kaldırmış, planlı ve modern büyükşehir görünümüne kavuşturmak olmalıdır. Bu
çalışmada görüldüğü üzere büyükşehir belediyesi için anahtar kavram “yönetişim”dir.
157
KAYNAKLAR
ÇELİKYAY, Ç. (2014). “Yeni Büyükşehir Yasası Perspektifinde 2014 Yerel Seçimleri”, Perspektif,
SETAV, s.1-7;
File.setav.org/files/Pdf/20140425200411_yeni_buyuksehir_yasası_perspektifinde_2014_yerel_seçimleri_pdf
.pdf. (ET.6.5.2014)
Çevre ve Orman Bak. OCKB Başkanlığı İl Durum Raporu”,
http://www2.ormansu.gov.tr/COB/Files/durum_rapor/ockkb/oc (ET.6.5.2014)
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
GEKA (2013) “Güney Ege Bölgesi Sosyal Durum Raporu”, GEKA 2013.
guney_ege_bolgesi_sosyal_durum_raporu.pdf,, (ET.6.5.2014)
Muğla Üniversitesi (2011) Muğla Üniversitesi 2011 Yılı İdari Faaliyet Raporu (Nisan 2012),
sp.mu.edu.tr/belge/rapor_2011.pdf, (ET.6.5.2014)
“Menteşe, Muğla”, tr.wikipedia.org/wiki/Menteşe,_Muğla, (ET.6.5.2014)
MUTLUER, K., ÖNER, E. (2009) Mahalli İdareler Maliyesi, İstanbul Bilgi Ünv. Yayınları, İstanbul,s.101-102.
KELEŞ, R.(2014) 100 soruda Türkiye’de Kentleşme, Konut ve Gecekondu, Cem Yayınevi, İstanbul,
s.59, 98-99.
RG: 6.12.2012, 28489 sayılı, 6360 sayılı 12.11.2012 tarihli 13 ilde büyükşehir belediyesi ve 26 ilçe
kurulması ile bazı kanun ve KHK’larda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun,
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121206-1.htm (13.12.2012) (ET.20.4.2014)
Muğla Belediye Başkanı Dr. Osman GÜRÜN’le yapılan bir Röportaj, İLLER ve BELEDİYELER
DERGİSİ Ekim-Kasım 2012 / Sayı 774 775, s.17-18,
www.tbb.gov.tr/download.php?dosya= storage/...yeni-buyuksehirlere..(ET.6.5.2014)
GÜNGÖR, H., “Yeni Büyükşehir Yönetimi ve Geçiş Nedenleri” (Uzman Gözüyle), İLLER ve
BELEDİYELER DERGİSİ Ekim-Kasım 2012 / Sayı 774 775, s.19-31,
www.tbb.gov.tr/download.php?dosya= storage/...yeni-buyuksehirlere.., (ET.6.5.2014)
TC. İçişleri Bak. Mahalli İdareler Genel Müd., 6360 Sayılı On üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve
Yirmi altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve KHK’larda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun , (ppt)
sunumundan derlenmiştir.
www.eyup.bel.tr/Files/teftis_kurulu_mudurlugu/slaytlar/6360_kanun.ppt (E.T.6.5.2014)
Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği, Kentli Dergisi, Yıl 1, Sayı 4, Bursa, Temmuz 2011, s..8, 9, 17-18.
skb_dergi_04_web.pdf ; bkz. www.skb.org.tr (E.T.6.5.2014)
TODAİE Yerel Yönetimler Merkezi ,“Türkiye’de Yerinden Yönetimlerde Kentsel Dönüşüm Süreci
Çalıştayı”, Nasıl Bir Kentsel Dönüşüm? Sonuç Bildirgesi,
www.yerelnet.org.tr/resimler/ekler/sonuc_bildirgesi.pdfE.T.6.5.2014
158
TC. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Hava Kirliliğinin Kontrolü
Konulu 2004/4 sayılı 27.4.2004 tarihli Genelge, http://faolex.fao.org/docs/pdf/tur43244.pdf(E.T.6.5.2014)
Denizli İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü Kurum Görüşmesi, 2012; Aydın-Muğla-Denizli Çevre
Düzeni Planı Araştırma Raporu, s.58,
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf (E.T.6.5.2014)
YILDIZ ÖZSALMANLI, A. (2013). “Kamu Yönetiminde Bilgi ve İletişim Teknolojileri Kullanımı”, Kamu
Yönetimi, (Edt: Ahmet YATKIN, Nalan PEHLİVAN DEMİRAL), LisansYayıncılık, İstanbul 2013,s. 143-170
YILDIZ ÖZSALMANLI, A. (2010). “E-Devlet Yapılanma Politikaları Yönüyle Türkiye’de Yerel
Yönetimler”, Kent ve Toplum Dergisi, Yıl 1, Sayı 1, Ankara, Ocak-Şubat 2010, Alter Yayıncılık,
http://kentvetoplum.net/Sayi1.php
YILDIZ ÖZSALMANLI, A. (2002). “Bilgi Teknolojilerinin Türkiye’de Kamu Personel Yönetimi Üzerine
Etkileri”, Danışman: Prof.Dr. Alpay ATAOL, DEÜ. SBE. Kamu Yönetimi ABD. Doktora Tezi, İzmir 2002
YILDIZ ÖZSALMANLI, A. (2010a). “Yeni Kamu Yönetimi Yaklaşımı Açısından Yerel Yönetimlerde
Modernleşme Çabalarının Değerlendirilmesi”, IV. KAYSEM Bildirileri Kitabı, (Editör: Bekir Parlak), Dora
Yayınları, Bursa 2010, ISBN:6054118711, s.239-259
YILDIZ ÖZSALMANLI A., ve PANK, Ç.(2013). “Muğla’da Büyükşehir Belediyesi Yapılanması Sürecine
İlişkin Bir Değerlendirme”, KAYSEM VIII, Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel
Politikalar Ulusal Sempozyumu, Mustafa Kemal Ünv., Hatay, 11-12 Mayıs 2013.
YILDIZ ÖZSALMANLI, A. (2010b). “Kamu Yönetiminde Çatışma Yönetimi ve Liderliğin Önemi”,
Prof.Dr.Sacit ADALI’ya Armağan, (Ed. Osman Nuri ÖZALP), ISBN978-975-368-330-2, İstanbul 2010,
s.66-83.
YILDIZ, A.(1996) “Türkiye’nin Çevre Yönetimi ve Politikasında Özel Çevre Koruma Kurumu
Kararlarının Rolü”, (Danışman: Prof. Dr. Zerrin Toprak KARAMAN), DEÜ. SBE. Kamu Yönetimi ABD.
Yüksek Lisans Tezi, İzmir 1996
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
http://tr.wikipedia.org/wiki/Mu%C4%9Fla'n%C4%B1n_il%C3%A7eleri(ET.6.5.2014)
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf, s.7 (ET.6.5.2014)
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html’den derlenmiştir.(ET.6.5.2014)
http://www.yenisehrim.com/sanaltur/mugla/muglabelediyesi/tr(ET.6.5.2014)
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html adresinden derlenmiştir.
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html (ET.6.5.2014)
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf (ET.6.5.2014)
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
159
www.mugla.bel.tr; www.mentese.bel.tr; www.marmaris.bel.tr; www.fethiye.bel.tr;
www.bodrum.bel.tr; www.datca.bel.tr; www.milas.bel.tr; www.dalaman.bel.tr; www.kemer.bel.tr;
www.koycegiz.bel.tr; www.ortaca.bel.tr, www.ula.bel.tr(E.T.6.5.2014)
http://www.mugla.bel.tr (E.T.6.5.2014)
http://secim.haber7.com/2014/mugla, (ET.6.5.2014)
http://secimsonuclari2014.mynet.com/mugla-i48;
http://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/belediye.php?belediyeid=127546(ET.6.5.2014)
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html (ET.6.5.2014)
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf (ET.6.5.2014)
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1, Özel Sayı(Sf:136-159)
Muğla Kenti ve Muğla Büyükşehir
Belediyesi Yönetimi
* Yrd. Doç. Dr.
Muğla Sıtkı
Koçman
Üniversitesi
İİBF Kamu
Yönetimi Bölümü
Ayşe YILDIZ
ÖZSALMANLI*
1
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
2
http://tr.wikipedia.org/wiki/Mu%C4%9Fla'n%C4%B1n_il%C3%A7eleri(ET.6.5.2014)
3
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf, s.7 (ET.6.5.2014)
4
Bu bölüm,http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html’den derlenmiştir.(ET.6.5.2014)
139
Yörük geleneğinin halen yaşatıldığı yaylalar şehri. Yabancı yerleşiklerin yeni yaşam alanı.
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi: Devlet Üniversitesi. Muğla'ya hiç gelmemiş olanların, özel üniversite ve kampüsünü deniz kıyısında zannettiği şehir.
Organik tarım/hayvancılık ürünlerinin satıldığı, köylü pazarlarına sahip kent.
Kıyı uzunluğu en fazla olan kent. Tarihi, kültürel, bilim, çevre, sağlık, sosyal, ekonomik ve turizm özellikleri saymakla bitmeyen il…
Bu çalışma Muğla Büyükşehir Belediye yönetimi üzerine olmasına karşın, beklenenden farklıdır: Muğla Büyükşehir Belediyesi Yönetimine ilişkin görev ve yetkiler tek tek incelenmemiştir. Burada bir yandan okurlara genelde Muğla ve özelde Muğla Büyükşehir Belediyesi yönetimi tanıtılmış, bir yandan da Muğla Büyükşehir Belediyesi yöneticileri ve paydaşlarına ışık tutacak bazı bilgilere ve değerlendirmelere yer verilmeye çalışılmıştır.
Unutulamamalıdır ki Muğla ve diğer 13 şehir, büyükşehir statüsüne yeni geçmiştir. Değerlendirme
için henüz çok erkendir. 6360 sayılı yasa, Türkiye’de yerel yönetimler adına yeni bir süreci getirmiştir. Yasada çok yenidir. Bu yasa ile eski 16 büyükşehir de yeni bir uygulamanın içine girmiştir. Sorunlar ve aksaklıklar olacaktırve hatta günün koşullarında bu yasanın bazı maddelerinde değişiklik gereği doğabilir.
Bu anlamda Muğla Büyükşehir Belediyesinin yerel yönetim yapılanması ve uygulamaları, diğer 13
büyükşehir belediye yönetimiyle birlikte adeta pilot uygulamalar olacaktır. Süreç yasal, yönetimsel
yenilikleri ve değişiklikleri gündeme getirebilir.
Çalışmanın birinci bölümünde Muğla kentinin konumu ve tanıtımı çok kısa, tarihçesi geniş olarak
ele alınmıştır. Ardından Muğla'yı değerli kılan özellikleri birer başlık altında incelenmiştir. İkinci bölümde Muğla İli 2014 yılı yerel seçim sonuçları ile 6360 sayılı yasaya göre Muğla Büyükşehir Belediyesi yönetimini ilgilendirecek maddeler açıklanmıştır. Üçüncü bölümde Muğla Büyükşehir Belediyesi web sitesi incelenmiş ve bilgi, yorum ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. Dördüncü bölümde ise sorunlar, beklentiler ve Muğla Büyükşehir Belediyesi yönetimi ilişkisi kurulmak istenmiştir. Bölüm sonunda ise konumuzla ilgili değerlendirmeler yer almıştır.
1. KENTİN TANITIMI, TARİHÇESİ VE DEĞERLERİ
Burada önce Muğla'nın konumu ve ardından tarihi geçmişi ele alınmıştır. Muğla'nın en önemliözelliklerinden birisi birçok medeniyete sahne olması ve tarihi-kültürel-çevre değerlerinin hep ön planda bulunmasıdır.
1.1. MUĞLA: KONUMU ve TANITIMI
Muğla kenti, Türkiye'nin güneybatı ucunda yer alan, kuzeyinde Aydın, kuzeydoğusunda Denizli veBurdur, doğusunda Antalya ile komşu, güneyinde Akdeniz ve batısında ise Ege Denizi ile çevrilidir. Toplam uzunluğu 1100 km'yi aşan kıyıları ile, ülkemizin en uzun sahil şeridine sahip ilidir. İki büyük göl, Bafa Gölü ve Köyceğiz Gölü vardır. Önemli akarsuları, Çine Çayı (Yatağan'dan geçerken Yatağan Çayı), Eşen Çayı (Seki beldesinden geçerken Seki Çayı) ve Dalaman Çayı'dır.
Büyükşehir belediyesi statüsüne geçmeden önce Muğla'da, merkez ilçeye bağlı ve belediyesi bulunan 4 yerleşim merkezi (belde) bulunmaktaydı. Muğla Merkez'in ayrıca ikisi aynı adı taşıyan (Yenice) 49 köyü vardı. Kentin iskelesi sayılabilecek olan Akyaka Beldesi, Ula İlçesine bağlı ve Muğla'ya 23 km. uzaklıktadır
Cam ve seramik sanayinin hammaddesi sodyum feldspat, krom, mermer ve linyit bölgede yoğun olarak bulunur. 2 ulusal ve uluslararası havalimanı, 9 deniz hudut kapısı, 24 yat limanı ile duble ve gelişmiş karayolu ağı ile Muğla'ya 4 mevsim ulaşılabilir. Muğla deniz, kum, güneş ekseninde yoğunlaşmış turizm potansiyeli yanında, son yıllarda kültür turizmi, doğa turizmi, agro turizm ve termal turizm gibi alternatifmturizm olanaklarına da sahiptir.
İlin kentleşme oranı % 43.93, yıllık nüfus artış hızı % 5.18, nüfus yoğunluğu 66, toplam nüfusun işgücüne katılım oranı % 56.8, toplam nüfusun istihdam oranı % 50.9 (2010), okuma yazma % 95.14, yüksek okul/fakülte mezunu % 11.6, okul öncesi okullaşma oranı % 77.82, net göç hızı % 5.79
dur. Aydın % 2.77, Denizli % 2.58. s.4 Muğla nüfusu 851.145. Denizli ve Aydın’a göre şehirleşme oranının en düşük olduğu il Muğla (% 43.93). En kalabalık ilçesi Fethiye (195.419), Bodrum (136.317), Milas (128.006)’tır. Göç alacağı beklentisi vardır. Göç aldığı kentlerin başında İstanbul gelmektedir.Aşağıda kentin tarihi geçmişine yönelik bilgilere yer verilmiştir.
1.2. MUĞLA’NIN TARİHÇESİ
Antik Karya bölgesinin en eski yerleşimlerinden biri olan Muğla, başlangıçta Anadolu'nun yerlihalkı Karyalılar, ardından kısmen Mısır, Asur ve İskit işgallerinin, zamanla da kıyılarda Helenistik
kolonizasyon hareketinin egemenliğinde kalmıştır.
Önce Medler, daha sonra Persler, Muğla'yı almışlar ve bölgeyi bir satrap aracılığıyla yönetmişlerdir. Karya isminin bölgeye M.Ö. 3400 yıllarında gelen kavimlere önderlik etmiş 'Kar' isimli bir komutandan geldiğine ilişkin tezler vardır. Kuzeyde Söke, Aydın, Nazilli üzerinden başlayıp, güneyde Dalaman çayının denize döküldüğü yerde biten Karya bölgesi, kuzeyinde Lidyalılar, güneyinde Likyalılar ve Anadolu içlerinde de Frigyalılar'ın hüküm sürdüğü bölgelere komşu
olmuştur. Knidos (Datça Yarımadası) ve Halikarnas (Bodrum) ile başlayan Helen kolonizasyonu ile zamanla Daldala (Dalaman), Stratonikeia (Yatağan Eskihisar), Nakrasa (Karakuyu), Akassos (Bozüyük) ve Fethiye çevresinde Telmessos, Xantos (Kınık), Patara (Minare) ve Tlos (Eşen) kentleri kurulmuştur.
M.S.395'te Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasıyla da Karya, Bizans İmparatorluğu'nda kalmıştır. Muğla'da tarihi kalıntılar olarak 103 ören yeri vardır.
İslam hâkimiyetinden önceki medeniyetler tarafından Karya, İslam hâkimiyeti sonrasında da Menteşe ismini alan bölgenin merkezi konumundaki Muğla'nın, ismini nereden aldığı açık değildir. Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde Muğla ismi konusunda şunları yazmıştır:
“Sene (…) tarihinde büyük bir savaş olmuş ve Rum keferesinin elinden Menteşe Oğlu Darahikey
Veziri Muğlı Bey fethetmiştir. Muğlı Bey Mahan memleketinde Hz. Muhammed (SAV)’i rüyasında görüp daha sonra ulemanın huzurunda İslamiyeti kabul etmiştir. Muğla Kalesi'ni fethettikten sonra ise bu şehrin ismi Muğla diye anılmaya başlanmıştır. Farsça'da Muğ kafir anlamına gelmektedir. Muğlı Bey Müslüman olduktan sonra birçok hizmetler yapmış ve birçok gazaya katılmıştır.”
Evliya Çelebi, Muğla isminin kaynağını bu şekilde yazsa da, bu bilgiler doğrulanamamıştır. Büyük olasılıkla Muğla ismi, antik çağdaki ismi olan Moballa'nın bozulmasıyla ortaya çıkmıştır. Mobolla ismi daha sonraki Türk hâkimiyeti sırasında Mogola olsa da 307 (m. 1889) Aydın Vilayeti salnamesinde ise Mobella olarak belirtilmektedir.
Muğla'da ilk yerleşimlerin ne zaman başladığı hakkında önemli bir bilgi yoktur. Fakat kentin eskiden İç Karya olarak adlandırılan bölgede yer aldığı bilinmektedir. Karya’nın M.Ö.2000'de Hititlerce de bilinen bir medeniyet olduğu göz önüne alınırsa, Muğla'da yerleşimin bu tarihlere kadar geriye gittiği söylenebilir. Bazı kaynaklarda da bu bölgeye ilk yerleşenlerin Hititler olduğu yazılıdır.
Sırasıyla Frig, Lidya, Pers, Makedon, Bergama Krallığı ve Roma hâkimiyetini yaşayan kent, Menteşe Bey tarafından 1284'de alınmasıyla ilk defa Türk hâkimiyetine girmiştir. Yıldırım Beyazıd tarafından 1391'de Osmanlı hâkimiyetine giren Muğla'daki bu ilk Osmanlı hâkimiyeti geçici olmuş, 1402'de Timur’un hâkimiyetine geçmiş ve 1425’te II. Murat devrinde Osmanlı devletine bağlanmıştır. Menteşe Beyliğinde bölgenin yönetim merkezi Milas iken, Osmanlı devletinde yeni sancağın yönetim merkezi Muğla’dır.
1. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı imparatorluğu toprakları İtilaf Devletleri tarafından
paylaşılınca, Muğla 11 Mayıs 1919’da İtalya tarafından işgal edilmiştir. Anadolu’nun işgali sırasında
Muğla'da Kocahan Mitingi düzenlenmiş ve tüm Anadolu şehirleri gibi Muğla’nın da bu işgallere direneceği ilan edilmiştir. Kentte Vatan Müdafaa Cemiyeti, Serdengeçtiler Müfrezesi, Muğla Kuva -yi Milliyesi gibi direniş komiteleri kurulmuştur. 1920’de Ankara’da açılan 1. Dönem Meclisine 6 milletvekili gönderen kent, İtalyanların kentte fazla etkin olmamasından yararlanarak, Menderes boyunca başlayan Yunan işgaline karşı kurulan direniş faaliyetlerine katılmıştır. Ege’de 57.tümenden kalanlarla birleşen gönüllüler, Aydın çarpışmalarında düşmana ağır kayıplar verdirmiştir. Ege illeri arasında Muğla, işgal sırasında en fazla şehit veren ildir. İç durumun karışıklığı, Yunanlılar ve işgal ettiği yörelerde ekonomik egemenlik kurma düşüncesine dayanan İtalyan politikasını Muğla halkı, işgal süresince iyi değerlendirmiş, iki ateş arasında kalmaktan kurtulmuştur. Anadolu'daki durumun kötüye gittiğini anlayan İtalya, bizim 2. İnönü Zaferi'nden sonra, ülkesindeki iç siyasal dalgalanmalarını öne sürerek 5 Temmuz 1921’de Muğla'dan ayrılmıştır.
Ticari yönü ile bakılırsa, 1936-1939 yılları arasında Muğla Valiliği yapan Recai Güreli döneminde yeni yollar yapılana kadar, şehri dış dünyaya bağlayan tek unsur, İzmir-Aydın-Çine, Tavas-Denizli güzergahı iken, bu güzergahı kullanan kervan yolu Muğla’dan geçiyordu. Deve kervanları bugünkü Sekibaşı Sokağından kente girer ve bu yolu takip ederek merkeze varıp, Yağcılar Hanı ve Kocahan’da konaklarlardı. Kervanlar Saburhane semtinden şehri terk ederek, “Yılanlı Dağı Yolu” üzerinden Tavas’a ulaşır ve Denizli’ye geçerlerdi. Yağcılar Hanı, Balcıoğlu Hanı, Konakaltı Hanı ve şu anda ayakta olma yan Kocahan en hareketli mekânlardı.
Arasta’da çeşitli mesleklerin loncaları vardı. “Demirciler Arastası”, “Bakırcılar Arastası”. Arastanın
kuzeyinde yer alan Tabakhane kentte önemli ticaret merkeziydi. Burada işlenen deriler, kervancıların ilgisini
çekerdi. Kervancılar için el tezgâhlarında dokunan bezler, kereste ve kireç önemliydi. Bunlar karşılığında,
Muğla’da yeterli oranda ekilmeyen buğday, tarım ürünleri ve kumaş alınırdı. Bu bölge 1980’lerden itibaren
toplum yaşayışının çeşitli nedenlerle değişmesi, kent merkezinin güneye doğru kayması, eski ustaların yerini
alacak yeni ustaların yetişmeyişi gibi nedenlerle eski önemini kaybetmişti. Fakat son yıllarda Muğla
Belediyesinin başlattığı Restorasyon Projesi ile Arasta eski günlerine dönmektedir.
5
5
http://www.yenisehrim.com/sanaltur/mugla/muglabelediyesi/tr(ET.6.5.2014)
140
1.3. MUĞLA’NIN BAZI DEĞERLERİ
Bu başlık altında geleneksel Muğla evleri, tarım ve hayvancılık, iklimi, Özel Çevre Koruma
Bölgeleri(ÖÇKB), ulaşım imkânları, madenleri ve enerji kaynakları ile MuğlaSıtkı Koçman Üniversitesi
üzerine bilgiler verilmiş, görüşler belirtilmiştir.
1.3.1. GELENEKSEL MUĞLA EVLERİ
Muğla evleri; tasarımları, ahşap işçilikleri, tavan işlemeleri ve şehrin sembolü haline gelmiş bacaları
ile Türk geleneksel mimarisinde özgün bir modeldir6. Genelde iyi korunmuştur. Geleneksel mimariden
doğrudan esinlenmiş yeni yapıların da, Muğla bölgesinde, halen diğerbölgelerimize kıyasla daha fazla inşa
edildiği söylenebilir. Bunda kentin yüksek eğitim ve yerel şuur düzeyi ileyörenin turistik bir bölge olmasının
etkileri vardır. Kent merkezinde Hisar Dağı eteklerine doğru yoğunlaşan eski Muğla evleri, Karabağlar
Yaylası’ndaki Karabağlar Mahallesi ve Yılanlı Dağı yamacındaki Düğerek Mahallesi evleri önemlidir.
Resim 1: Muğla Evi
7
Resim 2: Muğla Evi
‘Hayat’ olarak adlandırılan açık ön sofalar, kuzulu kapı denen avlu girişleri, ocaklar, bacalar, uzun
ve geniş saçaklar, tavan süslemeleri, ahşap süslemeli verandalar, duvarlara gömülmüş dolap biçimli
banyolar, Muğla evlerinin tipik özellikleridir. Büyük çoğunluğu avlulu ve iki katlıdır. Bazılarında hayat
bölümü sonradan kapatılmıştır. Yakın devirde inşa edilen evlerde ise, 'hayat' doğrudan kapalı olarak
yapılmaktadır. Genel özellikleri, bütün Türk evlerinde olduğu gibi, aile mahremiyetinin bir ürünü olarak içe
dönük olmalarıdır. Zemin katlarında sokağa penceresi olan ev, yok denecek kadar azdır. Buna karşılık avluya
6
Bu bölüm aksi belirtilmedikçe; http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html adresinden derlenmiştir.
7
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
141
bakan pencerelerin çokluğu dikkat çeker ve açık, yarı açık yaşam mekânları, geniş saçaklarla zenginleştirilir.
Bu nedenle, ön cephe özelliği avlu tarafından ortaya çıktığından, manzara ve güneş hâkimiyetini de
dengelemek üzere, evler parsellerin yukarı köşelerine ve kuzeye sağır, güneye açık olarak yerleşirler. Plan
tipleri, 'hayat' ile bunun etrafında yer alan odaların bulundukları konuma ve üst kata çıkan merdivenin yerine
göre değişiklikler gösterir. Parsellerin biçimi ve komşu binaların konumu da planların oluşumunda etkilidir.
Ancak, merdivenlerini, sofa içindeki yerlere göre ortadan ve yandan merdivenli tipler olarak sınıflayabiliriz.
Ortadan merdivenlerde, üst kata çıkış binayı simetrik olarak ikiye ayırdığı gibi, farklı şekillerde de
bölebilir. Ancak her iki durumda da yaygın olan uygulama, merdivenin geriye doğru sokulan bir orta sofadan
çıkması ve binanın arka duvarına yaslanmış olmasıdır. Merdiven ahşaptır. Altı depo olarak kullanılır. Her iki
yanında simetri hâkimse, birer veya ikişer oda yer alır. 'Hayat'a odalara girişte 45 dereceli kırılmalar bulunur.
'Hayat' avlu cepheleri boyunca uzandığı gibi, sadece merdivenin açıldığı ve oda girişlerinin bulunduğu orta
kısımda da yer alabilir. Ortadan çıkan merdivenin yapı kütlesine simetrik olarak ayırmadığı durumlardaise,
'hayat'ın bir tarafında odalar yer almakta, diğer tarafında ise yarı açık bir mekân bulunmaktadır. Sokaktan
evlere kuzulu kapılardan girilir. Bu kapı geniş iki kanadı olan ve bunlardan girişe göre sağ taraftakinin
içinden ikinci bir küçük kapı açılan, 2.30 m. yükseklikteki avlu duvarının yüksekliği ile orantılı, çoğunun
üzerinde küçük iki tarafa meyilli, kiremit örtülü, ahşap çatısı bulunan kapılardır. Avlular, yılın yedi sekiz ayı
boyunca yaşanılan, evin kapalı mekânları ve 'hayat'larıyla kullanım bütünlüğü içinde olan, kayrak taşı ile
kaplı, birçoğu havuzlu iç bahçeler şeklindedir. Duvarlara yakın yerlerde ağaçlar yer alır. Evin bir duvarına
bitişik olarak veya yarım bir konumda tek katlı müştemilat bulunur. Müştemilat içinde evin asıl mutfağı,
ocağı, kileri ve bazen de banyo yer alır. Ayrıca, temiz su havzaları da bu binanın içi veya dışındadır.
Muğla evlerini, temel olarak ikiye ayırmak mümkündür. Türk Evleri: Özellikle Hisar Dağı
eteklerine doğru yayılmış olan bu evler, kentsel silueti kırmızı kiremit çatı, beyaz duvar ve üzerlerinden taşan
yeşil ağaçlar üçlüsü ile oluşan armonisi içinde, geleneksel dokudur. Rum Evleri: Kentte Rum tüccarlarının
yerleşmeye başlaması ile Rum aileler Konakaltı ve Saburhane mevkilerine yerleşerek kendi kültürlerinegöre
biçimlenen taş evleri inşa etmiştir. Bu evleri Türk evlerinden ayıran özellikleri içe kapanmış olmaları, avlu
yerine sokakla bütünleşen bir cephe ve kütle nizamı göstermeleri ve kesme taş yapı olmalarıdır. Eski şehrin
ticaret ve zenaat merkezi Arasta mevkiinde, 1895'de Rum Filivari Usta'nın elinden çıkmış saat kulesi de Rum
nüfusun Muğla'ya yadigârlarındandır. Kentte halen yaşları 100 ila 300 arasında değişen 400 yapı koruma
altındadır ve kapsamlı bir restorasyon girişimi başlatılmıştır. En tanınmış yemeklerin başında Muğla'nın
kendine özgü tarhanası gelir. Tarhana yazın yapılır ve pencere önlerine, dam ve avlulara serilip kurutulur.
Zeytin ve kurutulmuş biber de Muğla'da artık bir kültürdür. Özellikle sofralık zeytin Karya döneminden beri
önemini korur. Muğla Merkez'in kendine özgü yemekleri de vardır. Keşkeközellikle düğün yemeğidir.
Aşağıda kentin tarım ve hayvancılık potansiyeli incelenmiştir.
1.3.2. TARIM ve HAYVANCILIK
Tarıma elverişli toprakları, zengin su kaynakları ve bölgeye hâkim Akdeniz iklimi, Muğla’da her
türlü bitkisel üretimin yapılmasına elverişlidir. Muğla yıllık ortalama 250 000 ton narenciye, 50 000 ton nar,
200 000 ton zeytin, 300 000 ton süt, 500 000 ton domates, 10 000 tondan fazla bal üretilebilir. Türkiye’de
kültür balıkçılığı üretiminin %39’u Muğla’da yapılır ve üretimin büyük çoğunluğu ihraç edilir. Akdeniz
ikliminin karakteristik bitkisi zeytin de Muğla’da geniş biralanda üretilir. 2010 yılı üretim miktarı 200 000
tonu aşan zeytin ve üretilen zeytinyağı Muğla’da bu konuda büyük bir yatırım için uygundur. Böyle bir
kapasite ulusal ve uluslararası düzeyde bir markaya sahip olabilir. Kent, gerek su kaynakları gerekse zengin
tür çeşitliliği sayesinde su ürünleri yetiştiriciliği bakımından yüksek bir potansiyele sahiptir. Muğla’nın tarım
ve hayvancılık sektörü toplam ihracatında su ürünlerinin payı yüksektir, çam balı ve balmumu üretiminde
Türkiye’de liderdir.
8
8
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf(ET.6.5.2014)
142
1.3.3. İKLİMİ
Muğla ili Akdeniz iklimi etkisindedir. Muğla ilinin içinde bulunduğu Menteşe Yöresi’nde dağlar
denize paraleldir. 800 m. yüksekliğe kadar olan alanlarda “Asıl Akdeniz İklimi” ve daha yüksek alanlarda
“Akdeniz Dağ İklimi” hissedilir. Maksimum-minimum sıcaklık değerleri, nemlilik, yağış miktarı ve hakim
rüzgar yönleri yerel coğrafi koşullara göre değişmektedir. Metrekareye 1000 mm’den fazla yağış alan Muğla,
orman oranı bakımından Türkiye'nin en zengin olan illerinden bir tanesidir. Ne var ki yağışların büyük
çoğunluğu kış mevsiminde düşer ve yaz kuraklığı belirgindir. Dağların denize paralel uzanmasının ve
yükseltinin bu yörede Ege Bölgesi'nin genelinin aksine daha fazla olmasının diğer bir sonucu olarak ulaşım
doğu-batı yönünde zorlaşır ve nüfus seyrekleşir.
9
Aşağıda ise kentte, yaklaşık 25 yıldır özel çevre koruma bölgeleri olarak yönetilen yöreleri tanıtılmaktadır.
1.3.4. ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGELERİ
Türkiye’de ilk ÖÇKB’leri Muğla’da oluşturulmuştur. İl genelinde geniş bir alanda 1989’lardan
bugüne özel çevre koruma bölgeleri yönetimi bulunmaktadır (Yıldız, 1996). Özel Çevre Koruma Kurumu
Başkanlığı, il çevre müdürlükleriyle Muğla Büyükşehir Belediyesinin özellikle planlama konusunda görev
ve yetki karmaşası yaşanmadan, eşgüdüm içinde çalışması çok önemlidir. Büyükşehir belediyesi
yönetiminde, özel çevre koruma kurumu kararları üst ve ayrı bir öneme sahip bulunduğundan, ilçelerin
bazıları burada ÖÇKB. özellikleriyle de anlatılmıştır.
ÖÇKB’nin İl Durum Raporunda misyonu, “Dünya ve ülke ölçeğinde doğal, tarihi ve kültürel
değerlere sahip ancak kentleşme, turizm, tarım ve sanayi gibi kullanımların baskısı altındaki bölgelerde,
bütünleşik alan yönetimi yaklaşımıyla, ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği içerisinde, çok yönlü
bakış açısıyla sektörler arası eşgüdümü sağlayarak, biyolojik çeşitliliğin korunması, doğal tarihi ve kültürel
değerlerin sürdürülebilirliğini koruyarak, insanlarımızın sağlıklı vetemiz bir çevrede yaşaması için hizmet
vermektir.” şeklinde belirtilmiştir
10
.
Bern Sözleşmesi olarak bilinen Akdeniz’de Yaban Hayatını ve Habitatlarını Korunması
Sözleşmesiyle, nesli tehdit ve tehlike altında olan türlerin korunması taahhüt edilmiş ve bu türler ve
habitatların korunması “Barselona Sözleşmesi ile koruma altına alınmıştır. Bu sözleşmede ek protokollerden
birisi, Akdeniz’de Özel Koruma Alanları Kurulması Protokolü’dür. Bu sözleşmelerle 1989’da 383 sayılı
KHK ile ÖÇKK Başkanlığı kurulmuştur. ÖÇKB’leri 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9.maddesi ve ülkemizin
taraf olduğu “Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokole göre BK. tarafından ilan edilmiştir.
Ülkemizde 12 adet ÖÇKB bulunmakta olup, Gökova, Köyceğiz-Dalyan, Fethiye-Göcek, Patara, Kaş-Kekova, Göksu Deltası, Belek, Foça, Datça-Bozburun, Pamukkale, Gölbaşı, Ihlara Vadisi, Tuz Gölü(2007),
Uzungöl (2004) şeklinde isimleri belirtilebilir.
Bu kurum koruma kararları ve arazi kullanma kararlarının yer aldığı çevre düzeni planları, bilimsel
araştırma yönetim planları ve izleme sonuçlarına göre 20 yıllık dönemdeki gelişmeleri değerlendirir ve
yönlendirir. Bu amaçla 1/25 000 ölçekli çevre düzeni planı kararları doğrultusunda 1/5000 ölçekli uygulama
imar planları hazırlanmış ve onaylanmıştır. Planların uygulanması yönetişim örneğidir. 3194 sayılı İmar
Kanunu hükümlerine göre Belediye ve mücavir alan sınırları içinde Belediye, bu alanlar dışında Valiliklerin
yetki ve sorumluğundadır. Ancak ÖÇKB Kurum Başkanının, imar uygulamalarının onaylanan planlara
uygun olup olmadığının tespit edilmesi halinde gerekli işlemlerin yapılması için ilgili mercilere bildirme ve
görevin yerine getirilmemesi halinde de imar mevzuatına göre yasal işlem başlatmak gibi sorumluluğu
bulunmaktadır.
Muğla ilinde ÖÇKB’ndeki nüfus dağılımı %19’dur. En büyüğü %10 ile Fethiye-Göcek’tir. Alan
dağılımı %20.6 olup, en büyüğü %8.9 ile Datça-Bozburun’dur. Kurum Muğla’da araştırma izleme koruma
faaliyetleri, planlama ve proje hizmetleri, atık yönetimi, su temin işleri ve hizmetleri, çevre tazmini gibi
çalışmalarını sürdürmektedir. İşbirliği yapılan kuruluşlar ise yerel yönetimler, üniversiteler, STK’lar, Tarım
9
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
10
Aksi belirtilmedikçe bu bölüm için bkz.; “Çevre ve Orman Bak. OCKBBaşkanlığı İl Durum Raporu”,
http://www2.ormansu.gov.tr/COB/Files/durum_rapor/ockkb/oc(ET.6.5.2014)
143
ve Hayvancılık Bak., Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Dünya Bankası, Kültür ve
Turizm Bakanlığı ile özel sektördür.
Datça ÖÇKB: Datça Yarımadasında tarihi, doğal, arkeolojik, kentsel vb. açılardan korunması
gereken sit alanları yer almakta ve bölge Ege ve Akdeniz’i birleştiren bir konumda bulunmaktadır. Yat
turizmi açısından önemlidir. Datça Yarımadasının güney kısmında yer alan Gebekum kumul alanı, bitki
örtüsü ile birlikte hassas bir alanı oluşturur. Bölgedeki diğerkumul alanlar da hassastır. Kızılçam bölgedeki
zengin orman varlığında baskın tür olup, sandal ağacı korulukları sınırlı yayılış alanına sahiptir. Ayrıca
Datça hurması ve endemik sığla ağacı bulunmaktadır. Yüksek peyzaj değerine sahip olan yöre, arkeolojik ve
kültürel değerleriyle de çok önemlidir.
Fethiye-Göcek ÖÇKB: Kıyı boyunca küçük koylar ve körfezler vardır. Bunun en özgün örneği
Göcek Koyu’dur. Belceğiz Koyundaki Ölüdeniz Lagünü sakin bir görünümdedir. Turunç Pınarı, Kalemya
Koyu, Samanlı ve Boncuklu Koyları önemlidir. Bölgedeki bitki örtüsü makiler ve yüksek yerlerde konifer
ormanlarıdır. Taban suyu yüksek olan dere içleri ve deltalarda endemik tür olan günlük ağacı ormanları
vardır. Akdeniz havzası içinde 5 türle temsil edilen deniz kaplumbağalarından 3 tür Caretta Caretta, Chelenia
Mydias, Dermochelys Cariacea ülkemiz sularında tespit edilmiştir. Caretta Caretta ve Chelenia Mydiasın
üreme alanlarından bir tanesi de Fethiye kumsalıdır. 1988’de Barselona Sözleşmesi gereğince ÖÇKB ilan
edilen bölge aynı zamanda sit alanıdır.
Gökova ÖÇKB: Flora ve faunasıyla ekolojik yönden öneme sahip bir bölgedir. Kızılçam, günlük
ormanları büyük değere sahiptir. Karaçam, fıstık, sedir, ardıç, meşe, sandal, piren, akçakesme, defne,
çitlembik, keçiboynuzu gibi ağaçlar ve ağaççıklar da vardır. Gökova kıyılarında özellikle azmaklarda su
samuru bulunmaktadır. Boncuk Koyu, kum köpekbalığının Akdeniz’deki tek yumurtlamaalanıdır.
Köyceğiz-Dalyan ÖÇKB: Bölge 461.46 km2’dir. 17 adet yerleşim yeri vardır. Bölgenin önemi, sucul
ekosistem yapısına dayanmakta ve hidrobiyolojik açıdan bütün sucul habitat tiplerini içermektedir. Köyceğiz
Gölünün Dalyan ağzıyla denize açıldığı alanın doğusunda yer alan İztuzu Kumsalı ve batısında yer alan
Dalyan Kumsalı Caretta Carettaların Akdeniz’deki en önemli üreme alanlarındandır. Dalyan çevresi ve
kanalları geniş sazlıklarla kaplıdır. Kanallarda nesli tehlikede olan yumuşak kabuklu Nil Kaplumbağası
(Trionyx triunguis) yaşamaktadır. Zengin balık türlerinin yanında Mavi Yengeç (Callinectes sapidus) de
bulunur. Köyceğiz-Dalyan sulak alan kompleksi kuş yaşam alanı olarak 18 kuş türünü barındırmaktadır.
Patara ÖÇKB (Muğla Bölümü): Bölge tarihi ve kültürel eserlere, eşsiz doğal zenginliğe sahiptir.
Türkiye’nin Akdeniz kıyı sahillerinde deniz kaplumbağalarının 17 yumurtlama ve üreme sahasından biri
olan Patara Kumsalı, birinci derecede önemli yumurtlama ve üreme alanı olarak korumaaltındadır. Hareketli
kum tepelerinin bir kısmında bulunan tuzcul bitkilerin korunması ve rüzgar erozyonunun önlenmesi için
çalışmalar yapılmaktadır. Bölgede Akdeniz’e özgü “garig” adı verilen makiler yaygındır. Kıyı bölgelerinde
alçaklarda defne, akçakesme ile incir ve kokuca ağaçlarıvardır. Kekik, nane, lavanta gibi tıbbi ve aromatik
bitkiler ile çok sayıda soğanlı bitkilerce zengindir. Gerek arkeolojik değerleri gerekse doğal özellikleriyle
bölge antik çağlardan günümüze kadar önemini korumuştur.
1.3.5. ULAŞIM İMKANLARI
İlin önemli limanları, Bodrum, Marmaris, Fethiye ve Güllük’tedir. Ayrıca Bodrum-Milas ve
Dalaman Havaalanları bulunmaktadır
11
. Muğla’da 2.1 km uzunluğunda kent içi bisiklet yolu bulunmaktadır.
Bin kişi başına düşen özel otomobil sayısı Aydın, Denizli ve Muğla’da Türkiye ortalamasının üzerindedir ve
gelecekte artış göstereceği tahmin edilmektedir. Toplu taşıma kullanımının yaygınlaştırılması amacıyla
Aydın, Denizli ve Muğla’da seyahat süresi, gecikme, ortalamahız, trafik sıkışıklığı gibi kriterler göz önüne
alınarak, mevcut güzergâhların performanslarının belirlenmesi ve buna göre yeni düzenlemelerin
yapılmasına ihtiyaç vardır. Mevcut araç parkının çevreye duyarlı hale getirilmesi, ulaşımda verimliliği ve
konforu artıracaktır(GEKA, 2013).
11
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html (ET.6.5.2014)
144
1.3.6. MADENLERİ ve ENERJİ KAYNAKLARI
İlde Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy Termik Santralleri işletilmektedir. Yatağan linyit rezervleri ve
Fethiye krom yatakları açısından çok zengindir. Önemli bir mermercilik merkezidir. Bu enerji ve madencilik
üretim tesisleri dışında, sanayiye dönük büyük girişimler bulunmamaktadır. Ekonomisi turizm ve tarıma
dayalıdır. Ayrıca Dalaman ilçesinde Mopak (Seka) Kağıt Fabrikası bulunmaktadır
12
.
Muğla yıllık 3043 saat güneşlenme süresi, 1621 kW/m2 küresel radyasyon değeriyle, güneş enerjisi
santrali yatırımcıları için önemli bir potansiyele sahiptir. Belirlenen 20 mW’lık kapasite, 7 trafo merkezi,
küçük çaplı güneş enerjisinden elektrik elde etmeye yönelik pilot uygulamaların başarılı olması ve belirlenen
trafo merkezlerinin 10-15 km çapında uygun arazilerin bulunması Muğla’yı yatırımcılar için cazip
kılmaktadır. Ayrıca rüzgar enerjisinde Muğla’nın 50 m de 300-600 W/m2 rüzgardaki güç kapasitesi 5170.82
MW’tır. Rüzgar enerjisi santralleri için uygun görülen toplam alan ise 1034.14 km2’dir. Türkiye’nin en
büyük rüzgâr enerjisi santrallerinden biri olan DARES de buradadır
13
.
Bu bağlamda kent yenilenebilir enerji kaynaklarından güneş ve rüzgâr enerjisi açısından çok önemli
bir bölgededir. Kentte halen aktif olan yenilenemez enerji kaynakları işletmeciliği yerine, yakın gelecekte
güneş ve rüzgar enerjisi işletmeciliğine geçilmesi, flora, fauna ve endemik bitkiler/hayvanlar başta ol mak
üzere, doğal ortamlarının korunması açısından da önemlidir. Bu konuda Büyükşehir belediyesi yönetiminin
son teknolojik gelişmeleri takip etmek; güneş ve rüzgar enerjisine sıcak bakmak şeklinde duyarlılık içinde
olduklarıbilinmektedir.
1.3.7. MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ
Muğla’da 1975’te Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisine bağlı olarak Muğla İşletmecilik
Yüksekokulu kurulmuştur. Bu okul 1982 yılında DEÜ’ne bağlanmıştır. 1989’da MuğlaMeslek Yüksekokulu
kurulmuştur. Muğla Üniversitesi ise 3.7.1992’de 3837 sayılı kanun ile kurulmuş, 10.11.1992 de kurucu
rektörün atanması ile tüzel kişiliğine kavuşmuştur (Muğla Üni., 2011). 2013 yılında çok istenildiği gibi
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi ismini almıştır.
1999 sonrasında, iş adamı Sıtkı Davut Koçman’ın, Üniversiteyi kelimenin tam anlamıyla
kanatlarının altına almasını takiben göz kamaştırıcı bir hızla gelişmiştir. Yakın geçmişte vefat eden Sıtkı
Davut Koçman ve kurucu rektör Ethem Ruhi Fiğlalı’nın(1992-2002) yönetiminde, evvelce 30.000 nüfuslu
küçük ve hareketsiz bir il merkezinden ibaret olan şehir, 20.000’i aşkın öğrencinin oluşturduğu yeni bir
topluluğun yerleşmesiyle hareketlenmiştir. Muğla Üniversitesi her yıl açılan yeni fakülteleri ile daha da
büyük bir öğrenci kitlesine hitap edebilir hale gelmiştir ve bu da Muğla'nın Muğla Ovası boyunca
yayılmasını ve büyümesini sağlamıştır. Muğla ili çok büyük olmadığından öğrenciler kiralar ve ev bulma
konularında sorun yaşamıştır. Muğla kültürel faaliyet açısından zengin ve öğrencilerin faaliyetleriyle
zenginleşen bir şehirdir. Muğla Üniversitesi, Belgesel Sinemacılar Birliğinin sözlü tarih çalışmaları, Muğla
Sanatseverler Derneği, Duvar Sahnesi Sanat Topluluğu ve Muğla Üniversitesi Tiyatro Topluluğu gibi birçok
grup ve topluluklar şehirdeki kültür potansiyelini arttırmaktadır
14
.
Kısa süre öncesine kadar Kötekli bir köy (sonra mahalle) iken, son yıllarda adeta bir öğrenci şehri
niteliğine ulaşmıştır. Kötekli’de gençlerin çağdaş koşullarda barınma ve sosyo-kültürel ihtiyaçları büyük
oranda karşılanmıştır. Ayrıca Kötekli ve çevresinde devlet/özel yurtları ile alışveriş merkezleri, bankalar,
otobüs firmaları, cafeler, residorm ve apartlar vb. de artmıştır. Üniversite kente hareketlilik getirmiştir.
Kentin tanıtımında önemlidir. Merkez ve ilçelerdeki fakülte/yüksekokullar, çevresindeki esnaf ve küçük ve
orta ölçekli sanayiciler açısından önemli bir ekonomik katma değer oluşturmaktadır. Kentleşmenin artması
ve konut sektörünün önem kazanmasında özellikle üniversite personeli ve öğrenciler hızlandıran faktördür.
12
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
13
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf(ET.6.5.2014)
14
“Menteşe, Muğla”, tr.wikipedia.org/wiki/Menteşe,_Muğla,(ET.6.5.2014)
145
2. 2014 YEREL SEÇİM SONUÇLARI VE 6360 SAYILI YASAYA GÖRE MUĞLA BÜYÜKŞEHİR
BELEDİYESİ YÖNETİMİ
İkinci bölüm 2 başlık altında hazırlanmıştır. Önce Muğla kentinde 2014 yerel seçim sonuçlarına ilişkin
bilgiler sunulmuştur.
2.1. MUĞLA’DA 2014 YEREL SEÇİM SONUÇLARI
1982 Anayasasının 127.maddesine göre mahalli idareler, il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek
ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuş, esasları kanunla belirtilen ve karar organları, yine kanunda
gösterilen seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişilikleridir. Mahalli idarelerin karar
organları beş yılda bir seçimle belirlenir. Mahalli idarelerin organlarını oluşturan il genel meclisi üyeleri,
belediye başkanı ve belediye meclisi üyeleri, köy ve mahalle muhtarları ile ihtiyar meclisi ve heyeti üyeleri
beş yılda bir 1984 tarihli 2972 sayılı Mahalli İdareler ileMahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi
Hakkında Kanuna göre seçilir (Mutluer ve Öner, 2009: 101-102).
2004 ve 2005 yıllarında yeni belediye, büyükşehir belediyeleri, il özel idareleri ve mahalli idare birlikleri
kanunları yürürlüğe girmiştir. Köy Kanunu ise tasarı olarak geçmişte üzerinde çalışılmışsa da reforme
edilememiştir. 2012 yılı sonunda ise büyükşehir belediye yönetimleri konusunda yeni bir kanuni düzenleme
gerçekleştirilmiştir. Muğla ili, bu süreçte yerel yönetimler açısından büyükşehir belediyesi statüsüne
kavuşturulmuştur.
2009 yılı Muğla İli yerel seçim sonuçlarına göre, CHP %46, MHP %24.23, Ak Parti %20.35, DP %4,92,
DSP %2.5, DTP %%1,02, SP %60,49, TKP %0,34, BTP %0,14 oranında oy almış olduğu görülmektedir
15
.
2014 yılı yerel seçimler sonucuna göre Muğla Büyükşehir Belediye Başkanlığı için, CHP %49.12, Ak
Parti %29, MHP %18, HDP %1,6, DYP %0,9, BDP %0,5, SP %0,4, MP %0,2, BTP %0,1 oy almıştır.
272.646 geçerli oy bulunmaktadır. Bodrum’da CHP’den Mehmet Kocadon %51, Dalaman’da CHP’den
Muhammet Şaşmaz %33, Datça’da CHP’den Şener Tokcan %46, Fethiye’de DP’den Behçet Saatçi %33,
Kavaklıdere’de Ak Parti’den Mehmet Demir %51, Köyceğiz’de Ak Partiden Kamil Ceylan %46.07,
Marmaris’te CHP’den Muhammet Ali Acar %50, Menteşe’de CHP’den Bahattin Gümüş %47, Milas’ta
CHP’den Muhammet Tokat %50, Ortaca’da CHP’den Hasan Karaçelik %48, Seydi Kemer’de Ak Parti’den
Yakup Otgöz %40, Ula’da CHP’den Ümit Karaaslan %43, Yatağan’da ise CHP’den Hasan Haşmet Işık
%34’lük oy oranlarıyla yeni dönemde belediye başkanlıklarını kazanmışlardır
16
.
Muğla Büyükşehir belediyesi ve merkez belediyeler gibi kıyı belediyelerinin çoğunda CHP yerel
yönetimlerde ağırlıktadır. Muğla Belediye Başkanı olarak üç dönem üst üste görev yapmış olan CHP’nden
Dr. Osman Gürün, halk arasında belediyeciliği ile sevilen, kişiliği ve liderlik özellikleriyle iyi bilinen ve
tanınan ve belediyecilik alanında deneyimli bir yerel siyaset adamıdır. Muğla merkezd e Dr. Osman Gürün,
son yerel seçimlerle tüm Muğla ili sınırlarının kapsadığı Muğla Büyükşehir Belediye Başkanlığını kazanmış
ve adeta bir ilçeden bir kenti idareye taltif etmiştir.
2.2. 6360 SAYILI KANUN AÇISINDAN MUĞLA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ YÖNETİMİ
Aşağıdaki bölümde bazı araştırmacıların çalışmalarından faydalanılmış ve 6360 sayılı yasada Muğla
büyükşehir belediyesi ile ilgili olarak yer alan ilke ve düzenlemelerden bilgiler verilmiştir.Bundan sonraki
süreç, yerel seçimleri kazanan yönetimlerin, Muğla ve diğer büyükşehirlerde, 6360 sayılı yasanın getirdiği
değişiklikleri, yeni yapılanmaları ve uygulamaları görmek şeklinde beklenecektir.
Ruşen Keleş’e göre; İçişleri Bakanlığınca hazırlanan “Büyükşehir Belediyesi Yasası ile BazıKanun
ve KHK’larda Değişiklik Yapılmasına Dair Yasa Tasarısı ile TR32 Bölgesi Aydın, Denizli ve Muğla
Belediyeleri, Büyükşehir Belediyesine dönüştürülmüştür. 6360 sayılı Büyükşehir Belediyesi Yasası’nın
genel gerekçesine göre Büyükşehir belediyesi sınırlarında bulunan yerel yönetimler, küçük ölçekli planlar
yapabilseler de bu planların geniş bir çerçeve içinde bütüncül olarak tüm büyükşehir bölgesini kapsayan ve
15
http://secim.haber7.com/2014/mugla, (ET.6.5.2014)
16
http://secimsonuclari2014.mynet.com/mugla-i48;
http://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/belediye.php?belediyeid=127546(ET.6.5.2014)
146
makro politikaları belirleyen bir çerçeve içinde ele alınmasına ihtiyaç duyulmuştur. Belli bir coğrafi alanda
birçok yerel yönetimin etkin olması halinde, planlama ve koordinasyonun sağlanamayışı ve ölçek
ekonomisinden yeterince yararlanılamaması sebebiyle, kaynak israfına yol açmaktadır. Bu bağlamda
kaynakların etkin ve yerinde kullanımı, kamu sunumunda koordinasyonun sağlanması, uygun büyüklükte
hizmet üretecek güçlü yerel yönetim ihtiyacı sebebiyle büyükşehir belediyesi modeli gerekli görülmüştür.
Anakentlerle ilgili yeni yasa 30 il özel yönetiminin 18.082 köyün ve 1592 belde belediyesinin tüzel
kişiliklerine son vermiştir. Oysa çağdaş yerel demokrasi ilkelerine göre yerel yönetimler ve yerel halk,
kendilerini ilgilendiren böylesine önemli konularda görüşleri alınması zorunlu taraflardır. Bu tür
zorunluluklar Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartında uyulmasıgerekli kurallardır (Keleş, 2014: 59, 98-99).
H.Çelikyay’ın Perspektif’teki yazısında, kent yönetimi açısından bakıldığında 6360 sayılı yasanın
şunları getirdiğini belirtmektedir (Çelikyay, 2014: 1-7).
“….13 ilde yeni büyükşehir belediyesi kurulmuştur. Daha sonra Ordu ili eklenmiştir. Bütün
büyükşehir belediye sınırları, il sınırı olmuştur. Bu 30 ildeki il özel idareleri kaldırılmıştır. Yeni ilçeler
kurulmuştur. Büyükşehirlerdeki bütün ilçe belediyelerinin sınırları mülki sınır olmuştur. Bu illerdeki bütün
belde belediyeler i kaldırılmış ve bunlar bir belediyenin mahallesine dönüştürülmüştür. Bu illerdeki bütün
köy yönetimleri kaldırılmış ve bunlar mahalle yapılmıştır. Büyükşehir belediyeleri dışındaki illerde nüfusu
2000’den az olan belde belediyeleri köye dönüştürülmüştür. Mülki idareye bağlı olarak 30 ilde Yatırım
İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı kurulmuştur. Yasaya göre 2005 yılında yapılan ölçek düzenlemesinin, il
sınırına kadar genişletildiği görülmektedir.
Genişlemenin kent yönetimine getireceği avantajlar, hizmet sunum kapasitesinin büyümesi, birim
başına hizmet maliyetlerini azalması, kaynakların etkin kullanımı, insan kaynakları kapasitesinin artması,
bütüncül imar planlarının yapılabilmesi, birden fazla ilçeyi kapsayacakdaha büyük ölçekli projelerin hayata
geçirilmesi, koordinasyon gerektiren hizmetlerin sunulmasının kolaylaşması olarak ifade edilmektedir.2014
yerel seçimleri sonrasına bakıldığında büyükşehirlerin, Türkiye yüzölçümünün yaklaşık %51.2 ve nüfusunun
%74.6’sını oluşturduğu görülmektedir. Büyükşehir yönetimi daha önce olduğu gibi sadece büyükşehir
sınırından değil; tüm il genelinden gelen oylarla belirlenmiştir.
Yasanın getirdiği yeni sistem, siyasi partiler tarafından da değerlendirilmiştir. Cumhuriyet Halk
Partisi yönetim zorlukları, yurttaşa getireceği ek yükler, yükselteceği demokrasi açığı ve idari yapı açısından
doğuracağı sakıncalar gibi nedenlerle yasayı uygun bulmadığını belirtmiştir. Milliyetçi Hareket Partisi,
federasyon ve bölgesel yönetim iddiaları çerçevesinde değerlendirmelerine Parti Bülteninde yer vermiştir.
Bu benzeri iddialar Ak Parti bülteninde yanıtlanmıştır. Yeni yasal düzenlemeyle söz konusu olanın yalnızca
büyükşehir hizmetlerinin olduğu, hizmet bütünlüğünün ve ülke geneline ayrım yapmadan hizmet etmenin
gerekliliğinin esas olarak benimsendiği ifade edilmiştir. Ülkenin belirli bölgelerinde güvenlik ve denetim
mekanizmalarının hiçbir endişeye yol açmayacak şekilde yerli yerinde olmasının yanı sıra, yasanın yönetim
ve denetim boşluğu getirmeyeceği belirtilmiştir.”
Muğla Belediye Başkanı iken Dr. Osman Gürün, kendisiyle yapılan bir Röportajda
17
,
“…Büyükşehir Yasası, Muğla için yararlı olacak bir yasa….Yasa hazırlanırken müzakere dönemi
çok kapalı bir ortamda oldu. Dolayısıyla sivil toplum kuruluşlarının ve belediyelerin katkısı alınmadı.
İçerisine sokulan beldelerin tümünün kapatılması, belde ve köylerin mahalle haline getirilmelerinde de
önemli problemler var. Özellikle vergi, su ve arazi vergilendirme konularında önemli sıkıntılar yaşanacak.
Bizim görüşümüze göre köylerin statülerinin devam etmesi, beldelerin de hepsinin aynı potaya konarak
bütün beldelerin kapatılması gibi bir durumun olmaması gerekiyordu.”
“Kişi başına düşen pay dağılımında Muğla belediyesi, 29 şehir içinde 9.sırada. Muğla büyükşehir
olduktan sonra İller Bankası hissemiz kişi başına 226 TL’dan 370 TL’ya çıkmıştır. … Ancak kanalizasyon ve
su işletmelerinin borçları da büyükşehir belediyelerine devredilecek. Bu miktarlar bizim borç oranımızı çok
yükseltecek.”
17
Muğla Belediye Başkanı Dr. Osman GÜRÜN’le yapılan bir Röportaj, İLLER ve BELEDİYELER DERGİSİ Ekim-Kasım 2012 /
Sayı 774 775, s.17-18, www.tbb.gov.tr/download.php?dosya = storage/...yeni-buyuksehirlere.. (ET.6.5.2014)
147
“Özel idarelerinin bu yasa kapsamında kapatıldığına dikkat çekmek isterim. Direkt olarak bağlı
oldukları ilçe belediye başkanlıkları, belde ve köylere hizmet edecekler. Coğrafi, ulaşım ve iletişim açısından
bir takım sıkıntılar yaşanabilir. Büyükşehirle birlikte il genelinde yerel yönetimlerin koordinasyonunun
sağlanması, plan bütünlüğünün sağlanması, imar disiplininin tek meclisten yürütülmesi avantaj. Büyükşehir
olduğumuzda gelirlerimizde artış oluyor. O ilde elde edilen vergi gelirlerinin %6’lık kısmı büyükşehirlere
aktarılıyor. Koordinasyonun kurulması, stratejik planın il genelinde yapılması, ulaşımı, yolu, tarımı,
ekonomisiyle bir koordinasyon sağlanması açısından büyükşehir önemli.”
“…Bana göre ilçe başkanları, tabii üye olmalı. Büyükşehir başkanı ise kendi oluşturduğu meclis
üyeleri ile gelmeli.”
“Her büyükşehir aynı değil. İlimiz 1124 km’lik kıyı sahil bandı olan özel bir yer. Kırsal ve kıyısal
arasında farklar var. Her ilçenin nüfusu aşağı yukarı birbirine uygun, bir merkezde toplanmış nüfus yok. 12
ilçeye nüfus dağılmış durumda. Bu yasa daha çok müzakere edilmeliydi. Yerel yönetimlerle ilgili yeniden tüm
yerel yönetimleri ilgilendiren, yerelleşme ve yerel demokrasinin gelişmesi adına hareket edilmesi gerektiğini
düşünüyorum. 29 tane büyükşehir var ama 52 tane de normal şehir var. Onların kabahati ne? …Büyükşehir
yasasından memnunuz ama çok daha iyi ve düzgün olabilirdi. Merkezi hükümetinyetki ve kaynaklarını daha
fazla yerele aktarması lazım. Bana göre 4-5 sene sonra biz tekrar Belediyeler Yasasını irdeleyip, daha fazla
yerelleşme, yerele yetki ve kaynak aktarma konusunda yeniden bir düzenlemeye gideceğiz….”demiştir.
Türkiye Belediyeler Birliği Genel Sekreteri Hayretin Güngör “Yeni Büyükşehir Yönetimi ve Geçiş
Nedenleri” isimli çalışmasında
18
ise,
“Yeni büyükşehir belediye yönetimine geçiş nedenlerini; ölçek sorunu ve kademeli yerel yönetim,
plan ve hizmet bütünlüğünün sağlanması, şehirlerin rekabet gücünün artırılması, yeterlive uzman personel
istihdamı, yerel hizmetlerin standardının ve kalitesinin yükseltilmesi, yerinden yönetim (subsadiarite) ilkesi,
yerel demokrasinin geliştirilmesi, mevcut uygulama örnekleri, yerel yönetimlerin birbirine geçmiş
görevlerinin sadeleştirilmesi, hükümet programı” başlıkları altında sıralamıştır.
“6360 sayılı Büyükşehirler Yasasının Getirdikleri” başlığı altında ise; “Yeni büyükşehirlerin
kurulması ve büyükşehir sınırlarının genişletilmesi: Bu düzenleme sonucu İstanbul ve Kocaeli büyükşehir
belediyeleri ile diğer büyükşehir belediyeleri arasındaki ikili yapı kaldırılmıştır. Yasanın geçici
2.maddesinde öngörülen katılma ve birleşme yoluyla nüfusunu 2000’in üzerine çıkaran 33 belde
belediyesinin tüzel kişiliklerinin korunmasıyla birlikte toplam belediye sayısının 1427 olması beklenmektedir.
-İl özel idaresinin kaldırılması: İl özel idarelerinin yerel nitelikteki görevleri, büyükşehir belediyesi
yönetimine geçmiştir. Bu düzenleme sonucu ülkemizdeki 81 olan il özel idare sayısı 52’ye (sonradan 51 oldu)
düşmektedir.
-Büyükşehirlerde belde belediyeleri ve köylerin mahalleye dönüştürülmesi: Yasanın 1.maddesiyle
büyükşehir sınırları içerisinde kalan belde belediyeleri ile orman köyleri dahil köylerin tüzel kişilikleri
kaldırılarak, aynı belde ve köy ismiyle bağlı oldukları ilçe belediyesine mahalle olarak bağlanmıştır.
Mahalle kurulmasında en az 500 nüfus şartı getirilmiştir.
-Y eni ilçe ve belediyelerin kurulması: Büyükşehir belediyesi statüsüne dönüştürülen 13 ilde
(Malatya hariç), en az 1, Zonguldak ilinde de 2 olmak üzere toplam 26 yeni ilçe ve aynı adla belediye
kurulmuştur.
-Nüfusu 2000’den az olan belediyelerin tüzel kişiliğinin kaldırılması: Yasanın geçici 2.maddesiyle
diğer 52 ilde 2011 yılı adrese dayalı nüfus sayım sonuçlarına göre nüfusu 2000’den aşağı olan 559
belediyenin tüzel kişilikleri kaldırılarak, bu belediyeler köye dönüştürülmüştür. Ancak yasanın 2.maddesinde
öngörülen katılma ve birleşme yoluyla nüfusunu 2000 ‘in üzerine çıkaran belediyelerin tüzel kişilikleri
korunmuştur. Bu sayı yaklaşık 30-35’tir. Yerel yönetimleri ve yerel demokrasisi güçlü olan İsveç’te en az
belediye nüfusunun 5000 olduğu kabul edilerek 2498 olan belediye sayısı kademeli olarak 289’ a
düşürülmüştür.
-Genel bütçeden alınan payların yeniden düzenlenmesi: Büyükşehir belediyeleri arasındaki genel
bütçeden alınan pay dağıtım sorununu bir tarafa bırakırsak, sınırı genişleyen büyükşehirler ile yeni
büyükşehir olan illerde il özel idaresi ve belediye payları toplamının üzerinde genel bütçeden pay aktarılmış
18
Hayretin GÜNGÖR, “Yeni Büyükşehir Yönetimi ve Geçiş Nedenleri” (Uzman Gözüyle), İLLER ve BELEDİYELER DERGİSİ
Ekim-Kasım 2012 / Sayı 774 775, s.19-31, www.tbb.gov.tr/download.php?dosya= storage/. ..yeni-buyuksehirlere.., (ET.6.5.2014)
148
olacaktır. Bu illerde il özel idaresi, belde belediyeleri ve köylerin kaldırıldığı, büyükşehir belediye hizmet
alanı içerisine alındığı düşünüldüğünde genel giderler ve yönetim maliyeti de azalmış olacaktır. Bu yasa ile
genel bütçeden büyükşehir ilçe belediyelerini aldığı pay %4.5 e çıkarılmakta, diğer belediye payları %1.5’e
ve il özel idaresi payı ise %0.5’e düşürülmektedir. Büyükşehir ilçe belediyelerine ayrılan %4.5’lik payın,
%30’u büyükşehir belediyelerine ve %10’u ise su ve kanalizasyon idarelerine nüfuslarına göre
dağıtılmaktadır. Mevcut durumda büyükşehir ilçe belediye paylarının tamamı nüfus kriterine göre
dağıtılmakta iken, yeni düzenleme ile %10luk kısmı ilçelerin yüzölçümüne göre dağıtılacaktır.
-Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı: Görevleri kamu kurum ve kuruluşlarını yatırım ve
hizmetlerinin etkin olarak yapılması, izlenmesi ve koordinasyonu, acil çağrı, afet ve acil yardım
hizmetlerinin koordinasyonu ve yürütülmesi, ilin tanıtımı, gerektiğinde merkezi idarenin taşrada yağacağı
yatırımların yapılması ve koordine edilmesi temsil, tören, ödüllendirme ve protokol hizmetlerinin
yürütülmesi, ildeki kamu kurum ve kuruluşlarına rehberlik edilmesi ve bunların denetlenmesini
gerçekleştirmektir. Ayrıca bakanlıklar ve diğer merkezi idare kuruluşları, kaynağını aktarmak şartıyla
illerde yapacakları her türlü yatırım, yapım, bakım, onarım, yardım işlerini bu başkanlık aracılığıyla
yapabileceklerdir. Bu başkanlığın, belediyelerin idari ve mali özerkliğine müdahale edebilecek yetkilere
sahip olması, müdahalenin sınırlarının çok açık olması ve böyle bi durumda ise 5393 sayılı Belediye
Kanununun 57.maddesinin uygulama kabiliyetinin bulunup bulunmadığı tartışma konusu olmuştur.
-Kırsal Alanların Korunması: Mevzuatla orman köyleri ve orman köylüsüne tanınan hak,
sorumluluk ve imtiyazlar orman köyü iken mahalleye dönüşen yerler için devam eder. Bir belediyeye
katılarak mahalleye dönüşen köy, köy bağlısı ve belediyelerce kullanılan mera, yaylak, kışlak gibi yerlerden
bu mahalle sakinleri varsa diğer hak sahipleri 1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanunu hükümleri
çerçevesinde yararlanmaya devam eder. Köyden mahalleye dönüşen yerlerden beş yıl süreyle emlak vergisi
ve 2464 sayılı kanuna göre alınması gereken vergi, harç ve katım payları alınmaz. Köyden mahalleye
dönüşen yerlerden içme ve ulanma suları için alınacak ücret 5 yıl süreyle en düşük tarifenin %25’ini
geçmeyecek şekilde belirlenir. Bu yasa ile tüzel kişiliği kaldırılan köylerde görev yapan geçici ve gönüllü köy
korucuları halen görev yaptıkları yerlerde görev yapmaya devam ederler. İlçe belediyeleri ve ilçe
belediyelerinin talep etmeleri halinde büyükşehir belediyeleri bu kanuna göre tüzel kişiliği kaldırılarak
mahalleye dönüşen köylerde yapılacak ticari amaç taşımayan yapılar için yürürlükteki imar mevzuatı
doğrultusunda yörenin geleneksel, kültürel ve mimari özelliklerine uygun ücretsiz tip mimari projeler yapar
yada yaptırır. Büyükşehir ve ilçe belediyelerine gerekirse tarım ve hayvancılığı desteklemek amacıyla her
türlü faaliyet ve hizmette bulunabilme görevi verilmiştir. İstanbul ve Kocaeli hariç büyükşehir, büyükşehir
ilçe belediyeleri ve bağlı idareler yatırım bütçelerinin en az %10’unu 10 yıl süre ile 6360 sayılı yasa
kapsamında belediye sınırlarına dahil olan yerleşim yerlerinin altyapı hizmetleri için ayrılması ve
kullanılması zorunluluğu getirilmiştir.
-Yeni büyükşehir yönetiminin Anayasaya uygunluğu
-İl özel idaresi ve köylerin kaldırılması: Büyükşehir belediyelerinin sınırlarının il sınırı olarak
genişlemesi sonucu il özel idarelerin fonksiyonlarının kalmaması ve aynı sınırlar içerisinde yaşayan
seçmenler tarafından seçilecek iki yerel meclisin oluşması nedeniyle de il özel idarelerinin tüzel kişiliğinin
korunmasına da gerek kalmamaktadır. Dolayısıyla büyükşehir olan illerde il özel idaresi ve köylerin tüzel
kişiliğinin kaldırılması konusundaki Anayasa’ya aykırılık iddiası yerinde bir iddia değildir.
- Büyükşehir Sınırlarının İl Sınırı Olarak Genişletilmesi
-Belediyelerin Birleştirilmesi: 6360 sayılı Yasa ile sınırları il sınırı genişleyen ve yeni kurulan
büyükşehirlerde belde belediyelerinin tüzel kişiliği kaldırılarak bağlı oldukları ilçe belediyeleri ile
birleştirilmektedir.
-Yeni Büyükşehirlerin Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartına Uygunluğu” nu belirtmiştir.
İstanbul Eyüp Belediyesince hazırlanmış olan “6360 Sayılı 13 İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi
altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve KHK’lerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” isimli ppt
sunumda ise aşağıdaki yasal hükümler aktarılmıştır.
19
19
TC. İçişleri Bak. Mahalli İdareler Genel Müd.,6360 Sayılı On üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi altı İlçe Kurulması ile
Bazı Kanun ve KHK’larda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun , (ppt) sunumundan derlenmiştir.
www.eyup.bel.tr/Files/teftis_kurulu_mudurlugu /slaytlar/6360_kanun.ppt(E.T.6.5.2014)
149
“…. İl özel idaresi bulunmayan illerde 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kanununun 12.maddesi kapsamında il özel idarelerince kullanılan haklar ve yetkiler, Yatırım İzleme ve
Koordinasyon Başkanlığınca kullanılır ve yürütülür. Belediyelerce toplanan katkı payları defterdarlıklar
bünyesinde açılan emanet hesaba aktarılır. Toplanan paranın % 20 lik kısmı Kültür ve Turizm Bakanlığının
öncelik vereceği projelerde kullanılır.
Yılı içinde proje karşılığı tahsis edilmeyen miktar aynı amaçla kullanılmak üzere Kültür ve Turizm
Bakanlığı bütçesine aktarılır. Afet riski taşıyan veya can ve mal güvenliği açısından tehlike oluşturan
binaları tahliye etmek ve yıkmak görevi büyükşehir ilçe belediyelerine verilmektedir. Bu konularda ilçe
belediyelerinin her türlü yardım talebi büyükşehir belediyelerince karşılanacaktır.
Büyükşehir ve ilçe belediyelerine tarım ve hayvancılığı desteklemek amacıyla her türlü faaliyet ve
hizmette bulunabilme imkânı getirildi. Belediyelere mabetlere yardım yapma imkânı verildi. Belediyeler
meclis kararıyla mabetlere içme ve kullanma suyunu ücretsiz veya indirimli verebilecektir.
Büyükşehirlerde yeni bir ilçe belediyesinin kurulabilmesi için asgari 50.000 olan nüfus kriteri,
20.000’e çekildi. Yeni bir ilçenin kurulabilmesi için ayrılan ilçenin nüfusu 100.000’den aşağı düşmemesi
gerekir. Kamu yararına çalışan dernekler ile vergiden muafiyet tanınan vakıflar ve meslek odaları hariç,
diğer dernek ve vakıflarla belediyelerin ortak proje gerçekleştirmesi mahalli en büyük mülki idare amirinin
iznine tabi kılındı.
Dernekler Kanunu ve Mali Kontrol Kanunlarındaki dernek ve vakıflara belediyelerin yardım yapma
yetkisi kaldırıldı. Büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri veya ilçe belediyelerinin kendi aralarında
hizmetlerin yürütülmesiyle ilgili ihtilaf çıkması durumunda, büyükşehir belediye meclisi yönlendirici ve
düzenleyici kararlar almaya ve gerekli koordinasyonu sağlamaya yetkili kılındı.
Büyükşehir belediyeleri bazı görevlerini meclis kararıyla ilçe belediyelerine devredebilecek veya
birlikte yapabilecektir: Terminal ve otopark, Mezarlık, Mezbaha, Temizlik hizmetleri, Adres ve
numaralandırma. Köyden mahalleye dönüşen yerleşim yerlerini ilçe merkezine bağlayan yolların yapım ve
bakımı büyükşehir belediyesine verildi. Büyükşehrin sorumluluğundaki yolların temizliği ve karla mücadele
büyükşehir belediyesine verildi. Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonunun görevlendireceği ilgili
odanın temsilcisinin Ulaşım Koordinasyon Merkezine üye olarak katılması düzenlendi.
İmar mevzuatı uyarınca ilçe belediyelerinin otoparkla ilgili olarak elde ettikleri gelirlerin, tahsil
tarihinden itibaren kırkbeş gün içinde büyükşehir belediyesine aktarılması ve büyükşehir belediyelerince bu
gelirlerin sadece otoparkların inşasında kullanılması düzenlendi. Belediyeler amatör spor kulüplerine ayni
yardım yanında nakdi yardım da yapabilecektir. Bir önceki yıl GBVG’den aldığı payın binde 7 ’sini
geçemez. Belediyeler gençleri spora teşvik etmek amacıyla, spor malzemesi dağıtabilecektir.
Belediyeler, uluslararası müsabakalarda üstün başarı gösteren sporcuların yanında antrenörlerine
ve uluslararası müsabakalarda başarı gösteren öğrencilere de ödülverebilecektir. İl özel idarelerinin tüzel
kişiliğinin kaldırıldığı illerde, Maden Kanunu ile Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanununa
göre il özel idarelerine verilen yetki ve görevler valiliklerceyerine getirilecektir.
Elde edilen tüm gelirler genel bütçeye gelir kaydedilir. Kaydedilen bu geliR Yatırım İzleme Koordinasyon
Başkanlığı(YİKOB) na ödenek olarak gönderilir.
Maden ve kaynağın bulunduğu yerleşim yerlerinin alt yapı hizmetlerinde kullanılır. Büyükşehir
belediyeleri ile nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyelere kadınlar ve çocuklar için konuk evleri açma
zorunluluğu getirildi. Belediyelere baz istasyonlarına ücret karşılığında yer seçim belgesi düzenleme yetkisi
verildi. Büyükşehir sınırları içerisinde yer seçim belgesi vermeye ve ücretini almaya büyükşehir belediyeleri
yetkilidir.Belediyelerce yol harcamalarına katılma payının alınıp alınmayacağı hususu belediye meclisinin
yetkisine bırakıldı. Ayrıca tarh edilmemiş yol harcamalarına katılma payının belediye meclis kararıyla
alınamayabileceği düzenlendi. Valiler tarafından il genel meclisi toplantı gündemine önerilen hususların
meclisin ilk toplantısında ele alınması sağlandı.
Özel idare genel sekreterinin encümenin doğal üyesi olması sağlandı. Encümenin seçilmiş ve
atanmış üyelerinin sayısı ikişer azaltılarak encümen üye sayısı 11’den 7’ye düşürüldü. Devlet İhale
Kanununa göre ihale komisyonu olarak eksiksiz toplanması gereken il encümeninin, salt çoğunlukla toplanıp
salt çoğunlukla karar almasına imkan sağlandı. Vali gerek görmesi halinde diğer kurumlardan YİKOB’un
ihtiyaç duyduğu memur, uzman ve sözleşmeli personeli kadro, yer ve unvanlarına bakmaksızın süresiz geçici
görevlendirebilir.
150
İldeki kamu kurum ve kuruluşlarınca yürütülmesi gereken hizmetlerin aksa masından dolayı, halkın
sa ğlığı, huzuru ve esenliği ile kamu düzeni ve güvenliğinin olumsuz etkilendiği tespit edilmesi durumunda,
Vali uygun bir süre vererek ilgili kurumdan bu hizmetinyerine getirilmesini ister . Bu süre içinde ilgili hizmet
yerine getirilmezse Vali bu hizmeti ildeki başka bir kuruma yaptırabilir. Bu hizmetin bedeli ilgili kurumun
pay ve ödeneğinden karşılanır.
3. MUĞLA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ WEB SİTESİ
Bu çalışma için Muğla Büyükşehir Belediyesi başta olmak üzere Muğla’ya bağlı ilçe belediyeleri web
siteleri, belediye idari yapılanması, sunulan hizmetler ve e-belediyecilik çalışmaları (bilgi alma, bilgi
sorgulama ve online hizmetler) tarafımdan incelenmiştir.
20
İlgili belediyelerin, e-belediyecilik açısından
durumu ele alınmış ve tanıtılmıştır.
İlçe belediyelerin e-belediyecilik hizmetleri açısından donanımlı, aktif ve güncel olan bir yapılanması
vardır. İlçe belediyelerinin 6360 sayılı yasadan önce de, yine ilçe belediyeleri oldukları düşünülürse, söz
konusu web siteleri çok önceden yapılanmış ve güncel idi. Muğla Büyükşehir Belediyesi statüsü 6360 sayılı
yasayla değişmesine paralel olarak, yeni bir yapılanma içindedir. Yine kısmen Menteşe, Kavaklıdere, Seydi
Kemer gibi yeni belediyelerin de belediye web sitelerinin yapılanmasının sürdüğü görülmüştür.
Ayrıca turizm açısından da önemli olan kıyı belediyelerinin (Marmaris, Datça, Fethiye, Bodrum gibi)
Türkçe yanında İngiltere, Hollanda, Finlandiya, Rusya, Almanya gibi ülkelerden gelen turistlere ya da
yerleşik yabancılara yönelik yabancı dilde bilgiler sundukları da ifade edilmelidir.
Genel olarak ifade edilirse Muğla Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin web sitelerinde aşağıdaki bilgileri
verilen bazı hizmetlerin olduğu belirtilebilir: “bilgi edinme, e-devlet, e-belediye, sanal tur, tanıtım filmi,
haberler, canlı yayın, basın, çözüm masası, fotoğraf galerisi, il/ ilçenin haritası, borç ödeme, kurumsal,
iletişim, şehir kameraları, nöbetçi eczane, bilgi hizmetleri, kent linkleri, projeler, cenaze hizmetleri, hizmet
ve tesisler, dilek ve şikayetler, alışveriş, yemekler, tarihçe.”
Örneğin Bodrum belediyesinin web sitesinde KADEM (Bodrum Belediyesi Kadın Danışma ve Eğitim
Merkezi) ve ücretsiz engelli servisleri, Milas Belediyesinin web sitesinde Milas’ın eski ve yeni görüntüleri,
Fethiye Belediyesinin web sitesinde imar planı tadilat duyuruları ile e-rehber, Marmaris Belediyesinin web
sitesinde “Deprem Felaketimiz Olmasın”, yerel tarih bülteni, su borcu ödeme, Marmaris tanıtım filmleri,
Belediyespor gibi sayfaları vardır. Bu hizmetlerin bazıları Büyükşehir belediye yasası gereği ve görevleriyle
ilgilidir. Bazıları ise özellikle “yönetişim” açısından yeni, belediyelerce önemsenen ve halkla ilişkilere
(kamusal ilişkiler) önem vermenin bir gereği olan hizmetler olarak değerlendirilebilir.
Bununla birlikte Muğla Büyükşehir Belediyesi web sitesi incelendiğinde; bazı eksiklikler olduğu,
büyükşehir belediye yapılanmasının fiilen sürdüğü ve bu sürecin web yapılanmasına da yansıdığı dikkati
çekmektedir. Bazı bilgiler güncel değiliken, bazıları ise yapım aşamasıve eksiktir. Yani şu an site yeterli
bilgi sunmamaktadır. Ayrıca Türkçe ve İngilizce dillerindeweb sayfalarının düzenleneceği görülmektedir.
Yine de sitesindeki bilgilerden yola çıkılarak Muğla Büyükşehir Belediyesi aşağıda e-belediyecilik yönüyle
tanıtılmaya çalışılmıştır:
21
Muğla Büyükşehir Belediyesi olarak misyonu henüz web sayfasında yazılmamıştır. Muğla belediyesi
olduğu dönemde misyonu, “Başta 5393 sayılı Belediye Kanunu olmak üzere, mevzuatın öngördüğü görev,
yetki ve sorumlulukları, belediye sınırları ve mücavir alan içerisinde çağdaş normlara uygun olarak, etkin ve
verimli bir biçimde sunmak ve Muğla’nın geleneksel kimliğine sahip çıkarak, hemşerilerin ortak çıkarı,
katılımcılık, hesap verebilirlik ve şeffaflık ilkelerine uyarak hizmet vermek”tir. Muğla belediyesininvizyonu
ise “çalışanları ortak bir değer ve ortak hedefler etrafında kenetlenmiş, teknolojinin bütün olanaklarından
yararlanabilen ve teknolojik gelişmelerin yanında yeni fikirlere de açık, şeffaf ve hesap verebilirliği esas
edinmiş bir çalışma prensibine sahip olan, kentte yaşayan hemşerilerini birer çözüm ortağı olarak görüp,
gelen eleştiri ve önerileri değerlendiren ve bunlardan sonuç çıkartabilen bir yönetim tarzıyla Muğla’yı,
kültür, eğitim, ticaret, sanat ve turizmin merkezi haline getirip, “Egenin Aydınlık Yüzü Muğla” hedefini
20
Bilgi için bkz; www.mugla.bel.tr; www.mentese.bel.tr; www.marmaris.bel.tr; www.fethiye.bel.tr; www.bodrum.bel.tr;
www.datca.bel.tr; www.milas.bel.tr; www.dalaman.bel.tr; www.kemer.bel.tr; www.koycegiz.bel.tr; www.ortaca.bel.tr,
www.ula.bel.tr(E.T.6.5.2014)
21
Bu bölüm için Muğla Büyükşehir Belediyesi web adresi taranmıştır. http://www.mugla.bel.tr(E.T.6.5.2014)
151
yakalamaktır.” olarak belirtilmiştir. Misyonuna bakılırsa, yeni kamu yönetimi yaklaşımıyla ilişkili
kavramların işlendiği görülür. Küreselleşme ve yönetişim açısından bu ilkeler günümüzde kamu yönetimi
yapılanması ve uygulamalarında önemlidir. Yerel yönetim üzerine yeni yasal düzenlemelerde ve Kamu Mali
Yönetimi ve Kontrolü Kanununda da ilgili ilkeler açıkça yer almıştır.
Muğla Büyükşehir Belediyesinin önümüzdeki sürede, halkın kararlara etkin katılımına önem
vermesi; bilgi ve iletişim teknolojilerinden en üst düzeyde yararlanması, e-devlet yönetimi/e-belediyecilik
uygulamalarını tam anlamıyla gerçekleştirmesi beklenmektedir.
Türkiye’de esasen e-devlet uygulamaları açısından başarılı kurum örnekleri çoktur. Gelişmiş
ülkelerin e-devlet kurumsal uygulamaları ve başarılı metropoliten belediye yönetimleri de bulunmaktadır.
Önceki süreçten gelen 16 büyükşehir belediyesi, il yönetimleri ile bakanlıklar, bağlı, ilgili ve ilişkilikamu
kurum ve kuruluşlar, e-devlet uygulamaları açısından model olarak alınabilir. Muğla Büyükşehir Belediyesi
gibi, 2014 yılında büyükşehir belediyesi yönetimini fiilen başlatan diğer 13 belediyede de, başarılı kurum
örnekleri model alınabilir.
Muğla Büyükşehir Belediyesinin temel değerleri ise, “Yaratıcı ve yenilikçi olmak,kaynakları etkin
ve verimli kullanmak, şeffaf, hesap verebilir ve eşitlikçi bir yönetim anlayışını benimsemek,insan odaklı ve
hemşerilerin memnuniyetini esas alan bir hizmet sunmak, ekip ruhu ve takım çalışmasına önem vermek,
sosyal belediyeciliği esas almak, h alkın eleştirilerine saygılı olmak, k ültürel ve doğal değerleri korumak,
çevre korumaya önem vermek ve bunun için gereken koşullar oluşturmak, yenilenebilir enerji
kaynaklarından, özellikle güneş enerjisinden en üst düzeyde yararlanmak, karar alma sürecine katılımı
genişletmek, k entlilik bilinci ve hemşeri kültürü oluşmasına katkıda bulunmak, t oplumsal dayanışmaya ve
yardımlaşmayı özendirmek,kentleşmeyi planlı hale getirmek,kentin ekonomik yönden gelişmesi için kamu ve
özel sektörün adımlarını desteklemek, yeni yatırımlarda kolaylaştırıcı olmak ile tarihi ve kültürel mirasa
sahip çıkarak gelişmeyi sağlamak ve yeni projeler üretmek şeklinde sıralanmıştır.
Fakat Muğla Büyükşehir Belediyesinin misyon, vizyon ve temel değerlerinin son güncellenmesi
22.5.2013’tür ve büyükşehir belediyesine özgü yeni bilgilerin konmasıbeklenmektedir.
Muğla Belediyesinin tamamlanan projeleriise;
-Milli Emlak Genel Müdürlüğü tarafından restore edilen hizmet binası,
-Gazi Mustafa Kemal Atatürk Kültür ve Kongre Merkezi: 600 kişilik ana salon, 133, 88, 55 kişilik 3
seminer salonu, 15 kurs odası, idari büro, internet salonu, kütüphanesi olan bina 2008’de hizmete girmiştir.
-Güneşe Dost Proje: Muğla Belediyesi mezbaha tesisinde “Sonsuz Kaynağımız Güneş” Projesi adı altında
kurmuş olduğu Güneş Enerji Santralı Türkiye’de lisanssız elektrik üretimi alanında, TEDAŞ tarafından
kabulü yapılıp devreye alınan ilk şebekeye bağlıfotovoltaik sistemdir.
-Atıksu Arıtma Tesisi: Muğla belediyesinin a rıtılmış su ile park ve bahçelerin sulanması amaçlı çevreci bir
çalışmasıdır. İnşaatı mekanik ve elektrik işleri Eylül 2011’de tamamlanmış ve 6.2.2012’de işletmeye
alınmıştır. Atıksu Arıtma Tesisi, sahip olduğu teknolojiyle Türkiye’deki en modern 4 tesisten (İstanbul,
Adana, G.A ntep, Muğla) birisidir. Benzer teknolojiye sahip atık su arıtma tesisleri içinde en düşük maliyetle
yaptırılan tesisi, ihtiyacı olan enerjinin %40’ını geri kazanım yoluyla elde ederek kendi ihtiyacı için
kullanan, aynı atık su debisini arıtan benzer tesislere göre %60 daha az alan işgal eden bir dizayna sahiptir.
Biyolojik koku giderim ünitesine sahip olan tesis, herhangi bir olumsuz etkiye (koku, sinek vb.) neden
olmayacaktır. Kontrolü PLC sistemi ile gerçekleştirilecek olan tesisin çalışması ve kontrolü ise SCADA
sistemi ile tamamen otomatik olarak bilgisayardan takip edilecektir.
Web sitesinde planlanan projeler konusunda bilgi yoktur. “Günlük İş Programı Sayfası”nda sadece
Fen İşleri Müdürlüğü ile ilgili ve 18.3.2014 tarihli bir yazı vardır. Muğla WEB TV, diğer ismiyle Muğla
Belediyesi, Belediye TV’nin ana sayfası, videolar ve iletişim kısımları yer almakta olup,renkli ve dinamik
bir yapıdadır ve adeta belediyenin medyatik yüzüdür. Belediye TV, Muğla büyükşehir olmadan önce de
yayınını sürdürmekteydi. Muğla Büyükşehir Belediyesinin web adresinde ulaşım, Muğla’dan kareler,
rehberler, 360 derece Muğla sayfalarıvb. de vardır. Kültür ve Sanat (Kent Konseyi) ve Danışma Merkeziile
Kültür ve Tarihi (yöresel tatlar, halk dansları, Yörük kültürü, göç, göç çiçeği, türküler, Muğla Tarihi, Muğla
bacası) üzerine bilgilerin yer aldığı sayfalara da gidilebilmektedir. Yayınlarımız kısmı henüz yapılanmasını
tamamlamamıştır.
Dayanışma Merkeziyle ilgili olarak sitede, 2000 yılında Muğla Belediye Başkanının desteğiyle
kurulduğu, amacının yardıma muhtaç ailelere ve öğrencilere destek olmak, halktan topladığı kullanılabilir
152
giysi, eşya, buzdolabı, koltuk takımı, mutfak malzemelerini ihtiyaç sahiplerine dağıtmak olduğu ve gelinlik,
sünnet kıyafetleri ve abiye giysiler de sunulduğu ve bugüne kadar 15000 aileye her türlü yardım eli uzatıldığı
bilgisi bulunmaktadır.
“Muhtarlarımız, stratejik plan, bilgi edinme, iletişim, hemşeri a lbümü, Atatürk’ün Yaşamı, flash
haberler , yararlı linkler, ilanlar ” gibi sayfalarının konulduğu ve yapılanmakta olduğu görülmektedir. Ayrıca
sitede, “yönetmelikler, otobüs kalkış saatleri, haberler , üniversitede yaşam, Muğla’dan Haberdar Ol, Muğla
Sinemaları, sosyal medya, meclis toplantısı canlı yayını, barınak, ilçe belediyelerimiz, hava durumu, yararlı
linkler, terfiler, medya ve görseller” ile ilgili bilgilerin ekleneceği söylenebilir. Muğla büyükşehir
belediyesinin idari yapılanmasının devam ettiği, Muğla Belediyesi olduğu dönemden kalma eski bilgilerin
bulunduğu ve e-belediyecilik yapılanması ve e-hizmetlerin işlevsel konuma getirilmesi açısından bir dizi
çalışmaya ve süreye gereksinim olduğu söylenebilir.
Muğla Büyükşehir Belediyesinin yeni süreçte, ilçe belediyeleri ile tam bir koordinasyona(eşgüdüm)
önem vererek, ölçek ekonomisinden yararlanarak, 6360 sayılı yasada belirtilen görev ve yetkileri
gerçekleştirmek üzere görev yapması beklenmektedir. Kapanan İl Özel İdaresi, belde belediyeleri ile ilçe
belediyelerinden personel, taşınır ve taşınmaz mallar, mali durum; yeni süreçte başta büyükşehir belediyesi
olmak üzere Valilik vd. kamu kurum ve kuruluşlarına aktarılmıştır. 6360 sayılı yasada bu konuda açık
hükümler zaten vardı. Ayrıca UKOME, AYKOME, Yatırım İzleme veKoordinasyon Başkanlığı gibi yeni
yapılanmalar da söz konusu olacaktır.
Bu konularda süre kaybedilmemesi ve yerel yönetimlerde başarıları için Başkanlığın, alanında
akademik/uzman vedeneyimli danışmanlara ihtiyacı olduğu belirtilmelidir. Ayrıca kentte ilçe belediyelerinin
de, kent yönetimi, çevre yönetimi, yerel yönetimler, kentsel planlama, yönetişim, halkla ilişkiler, ulaşım vb.
alanında önemli tecrübeleri olduğu, bu ilçelerden bilgi ve destek alınabileceği ifade edilebilir.
4. SORUNLAR, BEKLENTİLER VE MUĞLA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
Çalışmanın dördüncü bölümünde Muğla için önemli olan sağlıklı kentler, yaşam kalitesi, kentsel
planlama, hava kirliliği, iletişim teknolojileri kullanımı ve gençliğin rolü, deprem ve su baskınları sorunsalı,
ivme kazanmış olan konut sorunu, Menteşe’de şehir içi yollar başta olmak üzere altyapı konuları ele
alınmaktadır.
4.1. SAĞLIKLI KENTLER ve YAŞAM KALİTESİ
Öncelikle Muğla Belediyesi Sağlıklı Kentler Birliği üyesidir. Kentleri daha sağlıklı bir geleceğe
taşımak için çalışmalarını sürdüren Sağlıklı Kentler Birliği, “Kentleşme ve Kentlerde Yaşam” konusuyla
Bursa’da toplanmıştır. Bursa Valisi Ş.Harput, “Tarihi ülkelerin kimliğini şehirler, şehirlerin kimliğini de
yerel yönetimler belirliyor. Sahip olduğumuz sorumluluk bizi hem geçmişe hem geleceğe karşı ciddi olarak
düşündürmeli. Nüfusun %85’lere yakınının kentlerde yaşadığı bugünlerde sağlıklıyaşam çok önem taşıyor.
Bu sadece beden değil, ruh sağlığını ve güvenliğini de kapsıyor.” Sağlıklı Kentler Birliği, birlik üyesi
belediyeleri sağlıklı şehir için politika, plan ve stratejiler üretmede ve bunları uygulamaya koymada motive
etmek, özendirmek amacıyla “Sağlıklı Şehirler En İyi Uygulama Ödülü 2011”i vermiştir. Dünya Sağlık
Örgütü Danışmanı ve Liverpool Belediyesi Eski Başkanı Ron Gould, “Değişime ayak uydurmalıyız.”
derken, şehirleri 2020’de bekleyen en büyük tehlikenin obezite, diyabet, ruh sağlığı ve stres gibi sorunlar
olacağını söylemiştir. Gould, “Bence governance (yönetişim) teriminin anlaşılması, dili İngilizce olmayanlar
için son derece zor. Yönetişim direk olarak merkezi otoritelerden gelen ve yerel yönetimlere inen bir süreci
anlatıyor. Bizler bu şekilde çalışmaya son derece alışkınız.” ve “Dünya Sağlık Örgütü ise, governance
kelimesini daha iyi karşılayacak bir terim üzerinde çalışıyor. 2020 sağlık politikasına yerel yönetimlerin en
önemli katkısının ne olacağını düşünüyorsunuz? Yerelde karşı karşıya kaldığınız sorunları ölçebilmek ve
bunları ulusal hükümetlere ulaştırabilmek. Birbirimizle konuşmak zorundayız. Bunu bir asansöre
benzetebilirsiniz. Bilgiler bir yandan asansör gibi yukarıdan aşağıya akmalı ve diğer yandan da aşağıdan
153
yukarıya akmalı. Bilgiyi bu şekilde paylaşmadan 2020 yılında yerimizdesayıyor olacağız.” demiştir.
22
Gould
burada yerel yönetimler açısından “yönetişim” kavramının rolüne dikkat çekmiştir.
Diğer yandan Fransız araştırmacılarının dünya çapında gerçekleştirdikleri bir görgül araştırma,
görüşme yapılanların büyük çoğunluğunun güvenlik, sağlık, ulaşım, temizlik ve pahalılık gibi sorunları,
yerleşim yerinin güzelliğinden ve çekiciliğinden çok daha önemli saydıklarını ortaya konmuştur. İstanbul’un
kimi semtlerinde ve KKTC’nin Gazi Magosa kentinde yapılan araştırmalarda da benzer göstergelerden
yararlanılmıştır. Yaşam kalitesi konusunun taşıdığı önem nedeniyledir ki Avrupa Konseyi Parlamenterler
Meclisi de, 2009’da AİHS.’ne sağlıklı çevre hakkı konulu bir protokol eklemiştir (Keleş, 2014: 59).
4.2. KENTSEL PLANLAMA
TODAİE Yerel Yönetimler Merkezi “Türkiye’de Yerinden Yönetimlerde Kentsel Dönüşüm Süreci
Çalıştayı” “Nasıl Bir Kentsel Dönüşüm?” Sonuç Bildirgesi incelenmiş ve aşağıdaki maddeler Muğla
Büyükşehir Belediyesi için önemli bulunmuştur:
“Ülke, bölge ve kent düzeyinde bütünsel planlama ile üst ölçekli planlardan alt ölçekli planlara doğru
plan hiyerarşisinde entegrasyonun sağlandığı, kentsel dönüşüm proje alanında mekansal planların çok
boyutlu ele alındığı, halkın beklentilerinin ön plana alındığı, kentsel peyzajın, kent silueti ve kent estetiğinin,
kent ve bölgesel kimliğin korunduğu ve geliştirildiği, tarım alanları, ormanlar, meralar ve sulak alanlar,
kıyılar, doğal, tarihi ve kültürel değerlerin istisnasız korunduğu, kentsel dönüşüm alanlarının mevcut risklere
göre önceliklendirildiği, riskli alanlar ve rezerv alanlarının her kat için ayrı ayrı belirlendiği, ekolojik
değerlerin, ekolojik ayak izinin, küresel iklim değişikliklerinin ve meteorolojik afetlerin yapılan çalışmalarda
öncelikli olarak dikkate alındığı bir planlama.”
23
4.3. HAVA KİRLİLİĞİ
2003-2004 yılı kış sezonu ortalama değerleri dikkate alınarak yapılan sınıflamaya göre Muğla,
Adıyaman, Afyon, Ankara, Bursa, Balıkesir, İstanbul, İzmir, Kocaeli, Konya gibi illerle birlikte hava
kirliliğinin birinci derecede yoğun olduğu II.grup iller arasındadır (TC Çevre ve Orman Bakanlığı, 2004).
Kentin üzerinde kış aylarında odun, kömür gibi katı yakıt kullanımından kaynaklanan bir gri bulut
tabakası izlenmektedir. Özelikle akşamları is ve kömür dumanı kokusu da yoğunlaşmaktadır. Doğal gaz
hatlarının döşenmesi için çalışmaların sürdüğü kentte, doğalgaza geçilmesi, hava kirliliğinin azaltılması
adına çevreci ve ekonomik bir çalışmadır. Kıyı ilçelerinde ise kömür kullanımı yok denecek kadardır, alçak
kırsal yörelerde odun, çalı vb., kentsel yerleşimlerde genelde klima kullanılmaktadır.
4. 4. İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ ve GENÇLİK
Muğla ilinde sabit telefon abonesi nüfusunun, toplam nüfusa oranı hem Türkiye, hem bölge
ortalamasından yüksektir. %37.9 ile Muğla, Türkiye’de 7. sıradadır. Bununla birlikte Muğla halkının internet
kullanımı, Türkiye ortalamasından yüksek ama gelişmiş ülkeler ve AB seviyesinin oldukça altındadır. Bölge
nüfusunun %28’ini 19 yaş ve altı grup oluşturur. Genç neslin bilgiye erişimine ilişkin yapılacak yatırımlar
önemlidir. Bireysel düzeyde gerçekleştirilecek bilinçlendirmefaaliyetlerinin yanında, bölgedeki işletmelerin
de bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı kapasiteleri artırılmalıdır.
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesinde eğitim öğrenim görmekte olan gençlerin bu oranlarda ciddi
payı olduğu düşünülmektedir.
22
Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği, Kentli Dergisi, Yıl 1, Sayı 4, Bursa, Temmuz 2011, s..8, 9, 17-18. skb_dergi_04_web.pdf ; bkz.
www.skb.org.tr(E.T.6.5.2014)
23
TODAİE Yerel Yönetimler Merkezi ,“Türkiye’de Yerinden Yönetimlerde Kentsel Dönüşüm Süreci Çalıştayı”, Nasıl Bir Kentsel
Dönüşüm? Sonuç Bildirgesi, www.yerelnet.org.tr/resimler/ekler/sonuc_bildirgesi.pdf E.T.6.5.2014
154
4. 5. DEPREM ve SU BASKINLARI
Muğla ve yöresi de Aydın ve Denizli gibi depreme hassas bölgeler içindedir . Karaova-Milas, MuğlaYatağan, Ula-Ören fay zonları aktif faylardır. Fethiye’nin doğusu, Ula-Köyceğiz-Marmaris arası, Milas’ın
doğusu, Yatağan’ın doğusu ile batısı depremlerin çok olduğu tektonik çukurlar ve kırıklar dizisi üzerinde
kalmaktadır. Muğla-Bodrum çizgisinin doğusu ile güneyinde kalan bölgenin büyük bölümü şiddetli
sarsıntılar görülen 1.derece deprem kuşağındadır. Fethiye körfezi ise denizde oluşabilecek olası bir depremde
tsunami riski taşımaktadır.
24
Muğla ilçelerinde su baskınları meydana gelmektedir. Bu afetlerde alt ve üst yapılar ile tarım alanları
zarar görmektedir.
4.6. NÜFUS ARTIŞI ve GÖÇ
Muğla ilinde turizm sektörünün ön plana çıktığı ilçelerde, kentleşme oranları düşüktür. Doğal
güzelliklerin çok yoğun olduğu kıyı yerleşimlerinde, geleneksel değerler ve doğal yaşam ortamları oluşturma
gayesi öne çıkmaktadır. İlçelerde şehirleşme oranlarının düşüklüğü, kırsal alanların göçe yol açan itici güç
olarak ortaya çıkmadığı ve kırsaldan kente çok yüksek bir nüfus hareketinin olmadığının göste rgesidir.
Bucak ve köylerde yaşayan nüfusun geçimini sağlayabildiği, kentmerkezlerine göç etme gereği duymadığı
düşünülmektedir. Türkiye genelinde kentleşme oranı 2012’de %77.28’dir. 2007-2012 yılları arasında
Muğla-Merkez, Dalaman, Datça, Fethiye, Ortaca ilçelerinin köy vebelde nüfuslarında %5’in üzerinde düşüş
gerçekleştiği görülmüştür. Kırsal alanlarda tarım dışı yatırımlar ve girişimcilik teşvik edilerek yeni iş alanları
açılması ve aktif nüfusun yerinden olmadan istihdam edilmesi, işsizliğin önlenmesinin yanı sıra kırsal
ekonominin gelişmesine katkı sağlayacaktır. Kente bölge içinden ve dışından göç eden bireylerin sosyal
dışlanmışlıklarını önleyici ve sosyal entegrasyonunu artırıcı planlama ve faaliyetlere yer verilmelidir.
Marmaris, Bodrum, Dalaman, Datça gibi turizm ilçelerinde erkek nüfusu kadın nüfusundan fazladır(GEKA,
2013).
Genelde arazileri olan insanlardır, tarım ve hayvancılık yapmaktalar ve yaşamlarını sürdürmeleri için
ekonomik katkıya böylece ulaşmaktadırlar.
4. 7. KONUT SORUNU
Kente bakıldığında Muğla gecekondu sorunları yaşayan bir kent değildir. Genel olarak İzmir,
Ankara, İstanbul’da olduğu gibi, geçmişinde kaçak yapı, gecekondulaşma, iç göç, kentleşme vb sorunlarla
karşılaşmamıştır. Fakat üniversitenin personel ve öğrenci sayısı açısından büyümesiyle, yeni fakülte ve
yüksekokulların açılmasıyla, son yıllarda kent merkezinde acil bir konut ihtiyacı vardır. Buna paralel bir
konut inşaat sektörü de merkezde (Menteşe) gelişmektedir. Yapılar yasal konut standartlarına uygun ve
apartman/ villa tipidir. Kent merkezi eski Muğla’da olup, yeni kentsel ve sektörel yerleşimler İzmir-MuğlaAntalya yolu boyunca kaymaktadır. Kentte yerli olduğu kadar, yabancı yatırımbeklentisi de vardır.
Dünya kenti olarak bilinen New York, Londra, Frankfurt, Shangai, Tokyo vb. kentler uzunca bir
süreden beri, ulusal pazarlar arasındaki yakınlaşmayı ve eklemlenmeyi başarıyla sağlamıştır.
Küreselleşmenin kentler arasındaki rekabeti artırarak, kentlere yeni ekonomik, siyasal ve kültürel roller
yüklemesi sonucunda, gelişmekte olan ülkeler sanki zorunlu olarak dünya kenti gerçeği ile karşı karşıya
kalmaktadır. Ülkemizde de Çok Taraflı Yatırım Anlaşması (MAI) ve Uluslararası Tahkim gibi tüzel
engellerin kaldırılmasına çalışılmıştır. Anayasanın 12. (yargı yolu) ve 155. (Danıştay) maddelerinde 1999’da
gerçekleştirilen değişikliklerle İstanbul’u dünya kenti yapmanın yolu açılmak istenmiştir (Keleş, 2014: 46-47). Fakat Muğla için, İstanbul’un dünya kentine dönüşmesi gibi bir beklenti yoktur.
24
Denizli İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü Kurum Görüşmesi, 2012; Aydın-Muğla-Denizli Çevre Düzeni Planı Araştırma Raporu,
s.58, http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf (E.T.6.5.2014)
155
4. 8. ALTYAPI
Kanımca Muğla büyükşehir belediyesinin öncelikli hizmet konusu, altyapı yatırımları olmalıdır.
Yollar çok yerde bozuktur, kışları araçlar ve insanlar için lakalar/çukurlar sinir bozucu olmaktadır. Bazı
yerlerde yol çökmektedir. Kanalizasyon, otopark, atık toplama merkezleri konuları önemli sorunlar olmuştur.
DEĞERLENDİRMELER
15-20 yıl öncesi ile karşılaştırdığında ülkemizde belediyelerin web siteleri incelendiğinde; yeni yerel
yönetim yasaları (5216, 5393, 6360 sayılı yasalar) sonrası görev ve yetkileri kadar, halka karşı
sorumluluklarının da arttığı görülmektedir. Belediyelerin web siteleri artık, kurumun iç ve dış paydaşlarla
iletişim noktasıdır. Kamusal ilişkiler ve iletişim, iki yönlü ve açıktır. Hemşerilerin günümüzde belediyelerin
önemine daha çok inandıkları ve beklentilerinin arttığı söylenebilir. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi
Türkiye’de de belediyeler, yerel yönetimler içinde öne çıkmakta ve önemi, görev ve yetkileri ile etki bölgesi
büyümektedir.
Asırlardır nice medeniyetlerin yerleşim yeri olmuş Muğla’nın, halen doğal güzellikleri ve doğal
yaşam şartlarının dikkati çeker ölçüde sürdürülmüş olması, kanımca büyük bir şanstır. Dünyanın sekizinci
harikası da denilen Gökova’ya inmenin de tek yolu olan Sakar Geçidi, hem yükseklik, hem iklim, hem de
engebeli alan anlamında, kentin doğal olarak ikiye ayrıldığı sınır durumundadır. Sakar geçidinden iner inmez
iklim, tamamen Akdeniz iklimine dönülmektedir. Muğla merkez de Akdeniz dağ iklimi hissedilmektedir.
Ayrıca Köyceğiz’den itibaren Muğla kenti Akdeniz Bölgesi siyasi sınırları içinde kalmaktadır. Ula-Köyceğiz
sınırından yukarısı ise siyasi haritada Ege Bölgesinde yer almaktadır.
Muğla Menteşe (Merkez)’de bir havalimanına gereksinim olduğu, kıyı yerleşimleri arasında
karşılıklı deniz ulaşım imkânlarının artırılması ve yat limanı işletmeciliği için mevcut olan cazip durumun
değerlendirilmesi önemlidir. Bu konuda il ve ilçelerdeki Deniz Ticaret Odalarının ulaşım ve deniz ticareti
konusundaki sorunlarının dinlenmesi ve birlikte çalışılması önerilir.
Muğla Büyükşehir Belediyesi yerel yönetimler alanında bir modelolmak istiyorsa, “yönetişim”i öne
çıkarmalıdır. Yani merkezden yerele, yerelden merkeze iletişim ağları açık tutulmalıdır. Yönetişim
sürecinde, Muğla Büyükşehir Belediyesi, koordine eden ve uygulayan bir kamu yönetimi olmalıdır. STK’lar,
vatandaşlar, özel sektör, gereğine göre uluslararası örgüt/kuruluşlar, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi ve
diğer kamu kurum ve kuruluşlarını dış paydaşlar olarak etkin kılmalı, yani kararlara / yönetime katılımı ve
yerel demokrasinin geliştirilmesini, şeffaflığı amaç edinmelidir.
Yeni süreçte Muğla Büyükşehir Belediyesi Yönetimine, Türkiye’de Kentleşme, Göç, Konut, Kentsel
Dönüşüm, Yoksunluk ve Sosyal Dışlanma, Kültürel Miras Yönetimi, ÖÇKB Yönetimi, Çevre Yönetimi ve
Politikası, Yönetimde Çağdaş Yaklaşımlar, Kamu Performans Yönetimi ve Denetimi, Stratejik Yönetim,
Kamu Yönetiminde Denetim, Kamusal İlişkiler gibi kitapları ve diğer yayınları ve güncel gelişmeleri
akademik bir isteklilikle takip etmeleri önerilir. Bu konuda Kamu Yönetimi Bölümünden akademik destek
alınabilir.
Muğla büyükşehir belediyesinin hayvanların korunması çalışmalarıve kedi evleri, kuş yuvaları gibi
faaliyetleri vardır ve gelecekte de hayvan hakları, fauna özellikle ormanlardaki yaban hayvanlarının neslinin
devamlılığı konusunda ilgili aktörlerle işbirliği önemlidir. Sokak hayvanlarının belediye kontrolündeki
barınaklarda bakımı, tedavisi ve sonrasında doğal ortamlarınabırakılması önemlidir. Marmaris gibi ilçelerde
bahar ve yazları kıyılarda başıboş dolaşan ve turistlere/vatandaşlara yaklaşan kedi, köpekler bir problem
halini almıştır. Belediyenin zabıta personeli, toplayıp ilgili yerlere götürdüklerini, ama hayvanların birkaç
saat içinde yine kıyılara dönüp geldiklerini belirtmişlerdir. Burada bir kısır döngü vardır !
Muğla’da bazı belediye sınırlarında ise hoparlör ile “ilan”adıyla, kayıp eşya, park ihlali, vefat, vergi
ödeme, kermes, seminer, kutlama vb. konularda duyurular yanında, belediye hizmetlerine ilişkin duyuruların
yapıldığı belirtilmelidir. Bu halka yönelik hizmetleri(eskiadıyla tellallık), belediyelerin halkla ilişkileri adına
eski ama halen kabul gören bir uygulamadır.
Dalaman; Ortaca, Marmaris gibi kıyı yerleşimlerdebisiklet ve özellikle elektrikli motorla ulaşımı,
halkın çok tercih ettiğigörülür ve ucuz ve çevreci rolü de yadsınamaz. Kentte bisiklet turlarıkadar, Fethiye
156
yöresinde motor yarışları parkurları dikkati çekmekte olup, dağlık ve engebeli arazilerde motor yarışları
özendirilebilir.
Büyükşehrin belediye hizmetlerinde etkinlik açısından, kentte enformasyon teknolojileri yanında
coğrafi bilgi sistemlerinden azami ölçüde faydalanması önerilir. Bu amaçla ilgili teknolojik yapılanmanın
gerçekleştirilmesi gereklidir (Özsalmanlı, 2013, Özsalmanlı, 2010).
Muğla Büyükşehir belediyesinin mevcut sorunları ile ilgili olarak, bu konuda yazılmış diğer
çalışmalar da takip edilebilir (Özsalmanlı, 2002, 2010a, 2010b, 2013).
Kentsel sit alanları, tarihi yapılar, ÖÇKB’nde kalan alanlarda ilgili kurumlarla büyükşehir belediyesi
birlikte çalışmalıdır. Amaç Muğla’yı merkezi-kıyı belediyeleri ile bir bütün halinde, tüm gelişme
farklılıklarını ortadan kaldırmış, planlı ve modern büyükşehir görünümüne kavuşturmak olmalıdır. Bu
çalışmada görüldüğü üzere büyükşehir belediyesi için anahtar kavram “yönetişim”dir.
157
KAYNAKLAR
ÇELİKYAY, Ç. (2014). “Yeni Büyükşehir Yasası Perspektifinde 2014 Yerel Seçimleri”, Perspektif,
SETAV, s.1-7;
File.setav.org/files/Pdf/20140425200411_yeni_buyuksehir_yasası_perspektifinde_2014_yerel_seçimleri_pdf
.pdf. (ET.6.5.2014)
Çevre ve Orman Bak. OCKB Başkanlığı İl Durum Raporu”,
http://www2.ormansu.gov.tr/COB/Files/durum_rapor/ockkb/oc (ET.6.5.2014)
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
GEKA (2013) “Güney Ege Bölgesi Sosyal Durum Raporu”, GEKA 2013.
guney_ege_bolgesi_sosyal_durum_raporu.pdf,, (ET.6.5.2014)
Muğla Üniversitesi (2011) Muğla Üniversitesi 2011 Yılı İdari Faaliyet Raporu (Nisan 2012),
sp.mu.edu.tr/belge/rapor_2011.pdf, (ET.6.5.2014)
“Menteşe, Muğla”, tr.wikipedia.org/wiki/Menteşe,_Muğla, (ET.6.5.2014)
MUTLUER, K., ÖNER, E. (2009) Mahalli İdareler Maliyesi, İstanbul Bilgi Ünv. Yayınları, İstanbul,s.101-102.
KELEŞ, R.(2014) 100 soruda Türkiye’de Kentleşme, Konut ve Gecekondu, Cem Yayınevi, İstanbul,
s.59, 98-99.
RG: 6.12.2012, 28489 sayılı, 6360 sayılı 12.11.2012 tarihli 13 ilde büyükşehir belediyesi ve 26 ilçe
kurulması ile bazı kanun ve KHK’larda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun,
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121206-1.htm (13.12.2012) (ET.20.4.2014)
Muğla Belediye Başkanı Dr. Osman GÜRÜN’le yapılan bir Röportaj, İLLER ve BELEDİYELER
DERGİSİ Ekim-Kasım 2012 / Sayı 774 775, s.17-18,
www.tbb.gov.tr/download.php?dosya= storage/...yeni-buyuksehirlere..(ET.6.5.2014)
GÜNGÖR, H., “Yeni Büyükşehir Yönetimi ve Geçiş Nedenleri” (Uzman Gözüyle), İLLER ve
BELEDİYELER DERGİSİ Ekim-Kasım 2012 / Sayı 774 775, s.19-31,
www.tbb.gov.tr/download.php?dosya= storage/...yeni-buyuksehirlere.., (ET.6.5.2014)
TC. İçişleri Bak. Mahalli İdareler Genel Müd., 6360 Sayılı On üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve
Yirmi altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve KHK’larda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun , (ppt)
sunumundan derlenmiştir.
www.eyup.bel.tr/Files/teftis_kurulu_mudurlugu/slaytlar/6360_kanun.ppt (E.T.6.5.2014)
Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği, Kentli Dergisi, Yıl 1, Sayı 4, Bursa, Temmuz 2011, s..8, 9, 17-18.
skb_dergi_04_web.pdf ; bkz. www.skb.org.tr (E.T.6.5.2014)
TODAİE Yerel Yönetimler Merkezi ,“Türkiye’de Yerinden Yönetimlerde Kentsel Dönüşüm Süreci
Çalıştayı”, Nasıl Bir Kentsel Dönüşüm? Sonuç Bildirgesi,
www.yerelnet.org.tr/resimler/ekler/sonuc_bildirgesi.pdfE.T.6.5.2014
158
TC. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Hava Kirliliğinin Kontrolü
Konulu 2004/4 sayılı 27.4.2004 tarihli Genelge, http://faolex.fao.org/docs/pdf/tur43244.pdf(E.T.6.5.2014)
Denizli İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü Kurum Görüşmesi, 2012; Aydın-Muğla-Denizli Çevre
Düzeni Planı Araştırma Raporu, s.58,
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf (E.T.6.5.2014)
YILDIZ ÖZSALMANLI, A. (2013). “Kamu Yönetiminde Bilgi ve İletişim Teknolojileri Kullanımı”, Kamu
Yönetimi, (Edt: Ahmet YATKIN, Nalan PEHLİVAN DEMİRAL), LisansYayıncılık, İstanbul 2013,s. 143-170
YILDIZ ÖZSALMANLI, A. (2010). “E-Devlet Yapılanma Politikaları Yönüyle Türkiye’de Yerel
Yönetimler”, Kent ve Toplum Dergisi, Yıl 1, Sayı 1, Ankara, Ocak-Şubat 2010, Alter Yayıncılık,
http://kentvetoplum.net/Sayi1.php
YILDIZ ÖZSALMANLI, A. (2002). “Bilgi Teknolojilerinin Türkiye’de Kamu Personel Yönetimi Üzerine
Etkileri”, Danışman: Prof.Dr. Alpay ATAOL, DEÜ. SBE. Kamu Yönetimi ABD. Doktora Tezi, İzmir 2002
YILDIZ ÖZSALMANLI, A. (2010a). “Yeni Kamu Yönetimi Yaklaşımı Açısından Yerel Yönetimlerde
Modernleşme Çabalarının Değerlendirilmesi”, IV. KAYSEM Bildirileri Kitabı, (Editör: Bekir Parlak), Dora
Yayınları, Bursa 2010, ISBN:6054118711, s.239-259
YILDIZ ÖZSALMANLI A., ve PANK, Ç.(2013). “Muğla’da Büyükşehir Belediyesi Yapılanması Sürecine
İlişkin Bir Değerlendirme”, KAYSEM VIII, Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel
Politikalar Ulusal Sempozyumu, Mustafa Kemal Ünv., Hatay, 11-12 Mayıs 2013.
YILDIZ ÖZSALMANLI, A. (2010b). “Kamu Yönetiminde Çatışma Yönetimi ve Liderliğin Önemi”,
Prof.Dr.Sacit ADALI’ya Armağan, (Ed. Osman Nuri ÖZALP), ISBN978-975-368-330-2, İstanbul 2010,
s.66-83.
YILDIZ, A.(1996) “Türkiye’nin Çevre Yönetimi ve Politikasında Özel Çevre Koruma Kurumu
Kararlarının Rolü”, (Danışman: Prof. Dr. Zerrin Toprak KARAMAN), DEÜ. SBE. Kamu Yönetimi ABD.
Yüksek Lisans Tezi, İzmir 1996
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
http://tr.wikipedia.org/wiki/Mu%C4%9Fla'n%C4%B1n_il%C3%A7eleri(ET.6.5.2014)
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf, s.7 (ET.6.5.2014)
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html’den derlenmiştir.(ET.6.5.2014)
http://www.yenisehrim.com/sanaltur/mugla/muglabelediyesi/tr(ET.6.5.2014)
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html adresinden derlenmiştir.
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html (ET.6.5.2014)
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf (ET.6.5.2014)
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
159
www.mugla.bel.tr; www.mentese.bel.tr; www.marmaris.bel.tr; www.fethiye.bel.tr;
www.bodrum.bel.tr; www.datca.bel.tr; www.milas.bel.tr; www.dalaman.bel.tr; www.kemer.bel.tr;
www.koycegiz.bel.tr; www.ortaca.bel.tr, www.ula.bel.tr(E.T.6.5.2014)
http://www.mugla.bel.tr (E.T.6.5.2014)
http://secim.haber7.com/2014/mugla, (ET.6.5.2014)
http://secimsonuclari2014.mynet.com/mugla-i48;
http://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/belediye.php?belediyeid=127546(ET.6.5.2014)
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html (ET.6.5.2014)
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf (ET.6.5.2014)
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1, Özel Sayı(Sf:136-159)
Muğla Kenti ve Muğla Büyükşehir
Belediyesi Yönetimi
* Yrd. Doç. Dr.
Muğla Sıtkı
Koçman
Üniversitesi
İİBF Kamu
Yönetimi Bölümü
Ayşe YILDIZ
ÖZSALMANLI*
1
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html(ET.6.5.2014)
2
http://tr.wikipedia.org/wiki/Mu%C4%9Fla'n%C4%B1n_il%C3%A7eleri(ET.6.5.2014)
3
http://geka.org.tr/yukleme/dosya/26dece8ad3a960aa65c33c3d717fc57d.pdf, s.7 (ET.6.5.2014)
4
Bu bölüm,http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,73701/genel-bilgiler.html’den derlenmiştir.(ET.6.5.2014)
139
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)